Εν μέσω συσκέψεων και υπουργικών υποχρεώσεων, συναντήσαμε την υφυπουργό Υγείας Ζωή Ράπτη και, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη, μας μίλησε για το μεγάλο στοίχημα που έχει αναλάβει με τη μεταρρύθμιση της ψυχικής υγείας, για τη μάχιμη πολιτική, για την εφηβεία και τις τέχνες, αλλά και για τη δύναμη που αντλεί από την οικογένειά της και από τον Θεό.

Σε όσους δεν σας γνωρίζουν δίνεται την εντύπωση πως είστε ένας άνθρωπος που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. Είναι αλήθεια αυτό; Θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας ως εργασιομανή;

Η αλήθεια είναι ότι αγαπώ πολύ αυτό που κάνω και καθημερινά προσπαθώ να δίνω το 100% του εαυτού μου – και συχνά προσπαθώ και για κάτι ακόμα καλύτερο από το 100%. Δεν θα χαρακτήριζα τον εαυτό μου ως «εργασιομανή» με την αρνητική έννοια του όρου, διότι θεωρώ ότι η αφοσίωση στη δουλειά μας είναι ένα ευγενές χαρακτηριστικό και δεν πρέπει να συγχέεται με την εργασιομανία, που αποτελεί κατάσταση εσωτερικού καταναγκασμού για δουλειά, που καταλήγει να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή μας. Είναι δυνατό να δουλεύουμε πολύ, αλλά να διατηρούμε μια ισορροπία μεταξύ δουλειάς και άλλων πτυχών της ζωής μας. Συνεπώς, δεν θεωρώ τον εαυτό μου εργασιομανή, αλλά τελειομανή.

Τι σημαίνει για εσάς ο όρος «πολιτική» και τι ήταν αυτό που σας κινητοποίησε για να μπείτε στον στίβο της πολιτικής;

Η πολιτική για εμένα είναι αμιγώς προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, σίγουρα μέσα από έναν συνεχή αγώνα, όπου ο αγώνας είναι το μέσον και η προσφορά είναι ο σκοπός. Αυτό το χαρακτηριστικό με κινητοποίησε από την αρχή της πολιτικής μου καριέρας. Μια κοινωνική δραστηριότητα που προϋποθέτει πάντα καθημερινό διάλογο με την κοινωνία.

Στην καθημερινότητά σας, πώς καταφέρνετε να συνδυάζετε τη «μάχιμη» πολιτική και την ανατροφή ενός παιδιού, που βρίσκεται στην εφηβεία και που φέτος έδωσε πανελλήνιες εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο;

Με υπομονή, αγάπη και επιμονή. Τον γιο μου τον έχω έναν και μονάκριβο. Προσπαθώ να καταλαβαίνω τις ανάγκες του και είμαι πάντα δίπλα του. Πριν από λίγους μήνες, «δώσαμε μαζί πανελλήνιες εξετάσεις» και εισήχθη με επιτυχία στο ΕΚΠΑ, στη Σχολή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Τηλεπικοινωνιών. Γεγονός για το οποίο, είναι λογικό, αισθάνομαι πολύ περήφανη. Από την πλευρά του, ο ίδιος, παρά τις ατελείωτες ώρες εργασίας μου, είναι υποστηρικτικός στο έργο μου, γιατί πιστεύω ότι διαισθάνεται και αυτός πως μόνο μέσα από τη σκληρή δουλειά μπορεί κάποιος να επιτύχει τους στόχους του.

Έχοντας λοιπόν έναν γιο στην εφηβεία, γνωρίζετε πολύ καλά τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της νεολαίας. Τι θα συμβουλεύατε τους εφήβους;

Συμβουλεύω κάθε έφηβο να είναι ο εαυτός του, να σκέφτεται πάντοτε πριν πράξει, να μη σπαταλά τον χρόνο του αλλά να τον αξιοποιεί –ακόμα και η ποιοτική ψυχαγωγία είναι αξιοποίηση–, να έχει πάντοτε κατά νου τον αντίκτυπο των λόγων και των έργων του στο σύνολο και να έχει το θάρρος της γνώμης του, ειδικά όταν αυτή η γνώμη συνοδεύεται από γνώση και αρετή.

Όπως πληροφορούμαι, έχετε πολύ καλή σχέση με τις τέχνες. Τι σημαίνει για εσάς η τέχνη; Τι μουσική προτιμάτε και τι παραστάσεις παρακολουθήσατε τελευταία;

Πιστεύω ότι η ζωή δίχως την τέχνη μπορεί να καταντήσει μηχανιστική επανάληψη πράξεων. Όντως, αγαπώ την τέχνη και όλες τις εκφάνσεις της – από τα εικαστικά και το θέατρο μέχρι τη μουσική, τον χορό, τη λογοτεχνία, το σινεμά. Στα ακούσματά μου δεν έχω όρια και αυτοπεριορισμούς. Οι μουσικές προτιμήσεις μου ποικίλλουν και συνήθως ορίζονται από τη στιγμή και τη διάθεσή μου. Άλλες φορές μπορεί να ακούσω παραδοσιακή μουσική, άλλες κλασική, τζαζ, ροκ ή ρεμπέτικο – και σ’ αυτό δεν διαφέρω από τον μέσο όρο. Όλοι ακούμε τα πάντα, αναλόγως με τις περιστάσεις. Είναι γεγονός όμως, πως τον τελευταίο καιρό λόγω COVID-19 έχουν περιοριστεί δραματικά οι συμμετοχές μου σε καλλιτεχνικά δρώμενα. Είδα σινεμά σε θερινούς κινηματογράφους και αναπληρώνω «κενά» με ενημέρωση για τις καλλιτεχνικές εξελίξεις και παρακολούθηση ταινιών και παραστάσεων μέσω διαδικτύου.

Ως άνθρωπος, από πού αντλείτε τη δύναμή σας και την έμπνευσή σας;

Από την οικογένειά μου, από τους πολίτες που με στηρίζουν και με εμπιστεύονται, από τους συναδέλφους μου στο υπουργείο και στο κόμμα, από τις παραδοσιακές αξίες των Ελλήνων και –πάνω απ’ όλους και όλα– από τον Θεό.

Προφανώς η εξέλιξη της πανδημίας έχει επηρεάσει σημαντικά και την ψυχική υγεία των πολιτών. Πολύ πρόσφατα ανακοινώσατε έναν πενταψήφιο τηλεφωνικό αριθμό, το 10306. Τι ακριβώς υπηρεσίες προσφέρει;

Η Γραμμή 10306 λειτουργεί ως ένας δωρεάν δίαυλος επικοινωνίας που ενημερώνει ανώνυμα και εμπιστευτικά τους πολίτες που αναζητούν ψυχολογική, κοινωνική και συμβουλευτική υποστήριξη, περιλαμβανομένων και των ψυχικών συνεπειών του κορονοϊού. Λειτουργεί όλο το εικοσιτετράωρο και στελεχώνεται από καταρτισμένους και έμπειρους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι στηρίζουν και ενδυναμώνουν όλους τους πολίτες που έχουν ανάγκη. Η επικοινωνία με τους ειδικούς ενισχύει την ελπίδα και το αίσθημα ασφάλειας, μειώνει τον φόβο και το άγχος και αποτελεί μια διέξοδο στη μοναξιά και στο αίσθημα της απομόνωσης, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται παραπομπές σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, μετά την αρχική διαχείριση των σχετικών κλήσεων.

Πώς υποδέχθηκαν οι πολίτες τον νέο πενταψήφιο τηλεφωνικό αριθμό; Χρησιμοποιούν τη γραμμή;

Ασφαλώς. Τον υποδέχθηκαν πολύ θετικά και φάνηκε πως το είχαν ανάγκη. Μέχρι σήμερα κάλεσαν τον αριθμό της γραμμής περισσότεροι από 85.000 συμπολίτες μας. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Επίσης θέλω να τονίσω και κάτι άλλο που είναι πολύ σημαντικό. Στο 10306 έχουμε προνοήσει και παρέχεται η δυνατότητα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώπους με προβλήματα ακοής, μέσω skype στο «10306 psychosocial support», με λειτουργία chatroom, ενώ η γραμμή έχει σχεδόν μηδενική αναμονή και μέχρι σήμερα δεν έχουν υπάρξει παράπονα. Μάλιστα, πολύ σύντομα η λειτουργία του 10306 θα ενισχυθεί με την ανάπτυξη σημαντικών ψηφιακών εργαλείων. Ιδιαίτερη συμβολή στη λειτουργία της Γραμμής έχει και ο σύλλογος «Το Χαμόγελο του Παιδιού», που συνεργάζεται για την υποστήριξη των παιδιών και των εφήβων.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που έχετε μπροστά σας ως υφυπουργός Υγείας και πιο συγκεκριμένα ποιο είναι το μεγάλο στοίχημα που έχετε θέσει στον χώρο της ψυχικής υγείας και των εξαρτήσεων;

Στην ψυχική υγεία, τον τομέα ευθύνης μου, το κυρίαρχο ζήτημα είναι η υποχρηματοδότηση και η έλλειψη πόρων. Η ηλεκτρονική διασύνδεση δομών και υπηρεσιών είναι ένα ακόμη μεγάλο ζήτημα και αυτή με τη σειρά της επιδεινώνει το πρόβλημα έλλειψης πόρων, αφού η ηλεκτρονική διασύνδεση δομών και υπηρεσιών θα μας γλίτωνε από τη δαπάνη πολλών εργατοωρών. Ένα ακόμη κυρίαρχο ζήτημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι οι ακούσιες νοσηλείες, οι οποίες στην Ελλάδα είναι πολύ περισσότερες, σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Στις γενικές ελλείψεις του συστήματος εντάσσεται και αυτή των ψυχοκοινωνικών δομών στην κοινότητα, δομών που θα επιτρέπουν την ολοκληρωμένη φροντίδα των ψυχικά ασθενών και στη συνέχεια τη θεραπεία. Περαιτέρω, οι πάσης φύσεως εξαρτήσεις που αυξάνονται και εντείνονται αποτελούν μεγάλη πρόκληση, ειδικά οι νέες μορφές εξάρτησης και ο μικρότερος μέσος όρος ηλικίας των εξαρτημένων.

Μια ολοκληρωμένη πολιτική για την αντιμετώπιση του «στίγματος» για τους ψυχικά ασθενείς είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου μας. Βέβαια, μια τέτοια πολιτική χρειάζεται ως σύμμαχό της την ίδια την κοινωνία. Δεν αρκούν μόνο οι πόροι ή και οι νόμοι για την εξάλειψη του στίγματος.

Αναλάβατε χρέη υφυπουργού Υγείας σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για το Σύστημα Υγείας, που δοκιμάζεται εν μέσω πανδημίας. Ποιες μεγάλες αλλαγές σχεδιάζετε με βάση το χαρτοφυλάκιο που έχετε αναλάβει;

Μια πολύ ουσιαστική μεταρρύθμιση για εμάς αποτελεί η δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου των ασθενών με ψυχιατρικές ασθένειες, ώστε να γίνεται ολοκληρωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικώς πασχόντων. Σήμερα, η ψυχική υγεία είναι αποσυνδεδεμένη από την έννοια της σωματικής υγείας και κατ’ επέκταση της ολιστικής αντίληψης για την υγεία. Γι’ αυτό εστιάζουμε, ως υπουργείο, και σε ολιστικές παρεμβάσεις για την ψυχική υγεία και ευεξία του γενικού πληθυσμού. Επιδιώκουμε να αντιμετωπίσουμε τις ελλείψεις σε προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία των διαφορετικών ομάδων του πληθυσμού (παιδιά, έφηβοι, γονείς, ηλικιωμένοι), καθώς και τις σημαντικές καθυστερήσεις στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στην κοινότητα.

Πριν από λίγες ημέρες επισκεφθήκατε το Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων στη Λέσβο. Τι εικόνα αντικρίσατε και τι μέτρα λαμβάνετε για την κατάσταση εκεί;

Την περασμένη εβδομάδα επισκέφθηκα το νέο προσωρινό Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Λέσβου μαζί με την εκπρόσωπο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, Dr. J. Marianna Trias και τον πρέσβη της Νορβηγίας, κ. Frode Overland Andersen. Εκεί είδαμε από κοντά την επιχειρησιακή ετοιμότητα του ΕΟΔΥ και της ομάδας των Νορβηγών γιατρών και νοσοκόμων που επιστράτευσε η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την αντιμετώπιση της προσωρινής εγκατάστασης των προσφύγων και των μεταναστών μετά την καταστροφή της Μόριας. Σήμερα, οι ανάγκες για την ιατρική περίθαλψη καλύπτονται προσωρινά από το έμπειρο επιστημονικό προσωπικό των Ελλήνων και των Νορβηγών γιατρών, αλλά χρήζει περαιτέρω ενίσχυσης η ψυχοκοινωνική στήριξη των ανθρώπων αυτών οι οποίοι έχουν ταλαιπωρηθεί τόσο κατά τη βίαιη φυγή από τις πατρίδες τους και από τις γενικότερες συνθήκες ζωής τους όσο και από τη δεύτερη καταστροφή της προσωρινής κατοικίας τους στη Μόρια λόγω της πυρκαγιάς.

Ποια ήταν η εικόνα που αποκόμισε η εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας από την κοινή σας επίσκεψη;

Η εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, Dr. J. Marianna Trias, εξήρε το εξαιρετικό έργο του προσωπικού, ιατρών, αστυνομικών και εθελοντών που επιχειρούν στο προσωρινό αυτό Κέντρο αλλά και της Ελληνικής Κυβέρνησης, η οποία έχει ενεργήσει για την αποσυμφόρηση του καταυλισμού και τη μεταφορά άνω 1500 ατόμων σε δομές στη Γερμανία. Μαζί επισκεφθήκαμε το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, τα ιατρεία του ΕΟΔΥ και της νορβηγικής αποστολής, το φυλάκιο της Ελληνικής Αστυνομίας και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, ενημερώθηκε για τα πρωτόκολλα υποδοχής και νοσηλείας και τους συνεχάρη για το μέχρι σήμερα έργο τους. Επίσης, επισκέφθηκα και το Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου της Μυτιλήνης, το οποίο προσφέρει ιδιαίτερα σημαντικό έργο. Ενημερώθηκε αναλυτικά από τους εργαζομένους του κέντρου πρόληψης του ΟΚΑΝΑ και του ΚΕΘΕΑ, οι οποίοι καταβάλουν άοκνες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων προσφέροντας υπηρεσίες τόσο στην κοινότητα όσο και στον πληθυσμό του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης, όπου τα ζητήματα εξαρτήσεων είναι ιδιαίτερα και πολύ κρίσιμα.

Είναι γεγονός πως στα ελληνοτουρκικά ζητήματα έχουμε συνεχώς εξελίξεις και το τελευταίο διάστημα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πολιτικής επικαιρότητας. Πώς κρίνετε τον ρόλο, τις κινήσεις και τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω στα ελληνοτουρκικά ζητήματα;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέστησε απολύτως σαφές ότι οι μονομερείς ενέργειες δεν θα μένουν αναπάντητες, όταν απειλούν κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών. Η προσέγγιση της κυβέρνησής μας απέδωσε σε επιχειρησιακό και διπλωματικό επίπεδο, όπως άλλωστε αποδεικνύεται από τη Συμφωνία για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, βασικό αντικείμενο των οποίων είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Τα ζητήματα θαλάσσιας οριοθέτησης πρέπει να επιλυθούν ειρηνικά, σύμφωνα πάντα με το Διεθνές Δίκαιο. Θεωρώ ότι οι ενέργειες της Τουρκίας υπονομεύουν το Διεθνές Δίκαιο και απειλούν την ασφάλεια και τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και όλων των κρατών-μελών της ΕΕ. Άλλωστε, και η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, αναδεικνύει το ειδικό βάρος της Ελλάδας ως παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Τα αποτελέσματα, δε, αυτής της επίσκεψης δεν πρόκειται να είναι βραχυπρόθεσμα. Η βελτίωση και η ενίσχυση των σχέσεων με τις ΗΠΑ έχουν στρατηγικό χαρακτήρα.

της Άννας Καραβοκύρη

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο