Του Σωτήρη Τζούμα

Σαν σήμερα, 15 Νοεμβρίου 1988 έφυγε από τη ζωή ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος ο Α ´ (Κοτσώνης).

Έχουν παρέλθει από τότε 30 ολόκληρα χρόνια και σήμερα περισσότερο από ποτέ χρειάζεται να τον θυμηθούμε και να υπενθυμίσουμε την φωτισμένη μορφή του.

Ο Μακαριστός Ιερώνυμος έφυγε από τη ζωή 15 σχεδόν χρόνια, μετά την παραίτησή του από Αρχιεπίσκοπος Αθηνών.Δεν τον εξανάγκασε κανείς σε παραίτηση. Μόνος του παραιτήθηκε όταν διαπίστωσε ότι η υπό τον Δημήτρη Ιωαννίδη νέα χούντα είχε άγριες διαθέσεις και έκλεισε το .. «μάτι» στον τότε Ιωαννίνων Σεραφείμ, τον οποίο επιστράτευσε για να ορκίσει τη νέα υπό τον Στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη και τον Οδυσσέα Ανδρουτσόπουλο κυβέρνηση. Το εκκλησιαστικό αυτό πραξικόπημα, η λεγομένη εισπήδηση θεωρήθηκε προσβλητική πράξη από τον Ιερώνυμο και παραιτήθηκε. Το είχε κάνει άλλες δύο φορές αλλά η τελευταία ήταν η φαρμακερή. Η Ιεραρχία αντέδρασε τότε. Του ζήτησε να παραμείνει στη θέση του και να βοηθήσει την Εκκλησία να περάσει και αυτό τον σκόπελο.

Αλλά δεν άκουγε κανένα τότε. Είχε κουραστεί από την αχαριστία και την απαράδεκτη συμπεριφορά όλων αυτών που είχε ευεργετήσει αλλά και των υπολοίπων που ήθελαν τον εξοστρακισμό του. Μάλιστα ο τότε Αττικής Νικόδημος( Γκατζιρούλης) για να προλάβει τα χειρότερα και τις δυσμενείς εξελίξεις , εκμεταλλευόμενος την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί προσπάθησε να πείσει τους τότε κυβερνώντες να μετατρέψουν την διαδικασία εκλογής Αρχιεπισκόπου από την ΔΙΣ . Σκόπευε τότε να εκλεγεί ο ίδιος Αρχιεπίσκοπος. Αλλά το σκηνικό το σταμάτησε ο τότε Αντιπρόεδρος της Ιεραρχίας, ο σοφός Γέρων Καλαβρύτων Γεώργιος. Αυτός έβαλε τέρμα στα άνομα σχέδια αυτών που σκόπευαν να αλώσουν την Ιεραρχία. Είναι αυτοί που αμαύρωσαν τη μνήμη του Ιερωνύμου.

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ο Α ´, υπήρξε πολυτάλαντος ως άνθρωπος και ορμαματιστής ως Ιεράρχης.

Είχε την μεγάλη ατυχία να εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος μεσούσης της επταετίας και να συνδέσει την άνοδό του στον Πρώτο θρόνο των Αθηνών, με την διακυβέρνηση της χώρας από τους Παπαδόπουλο-Παττακό-Μακαρέζο.

Ο Ιερώνυμος δεν ήταν ο εκλεκτός της… Χούντας-όπως τον κατηγορούν οι όψιμοι δημοκράτες όλων των εποχών-αλλά των ανακτόρων αφού ήταν ο πρωθιερέας της Βασιλικής οικογένειας, η οποία επιθυμούσε από πολλά χρόνια,προ του 1967, να τον εκλέξει Μητροπολίτη στην Εκκλησία της Ελλάδος.

Οι τότε «πρίγκηπες» της Εκκλησίας,όμως,οι υπόλοιποι Ιεράρχες δεν τον ήθελαν γιατί τον θεωρούσαν πολύ μορφωμένο για το μέσο όρο της Ιεραρχίας της εποχής. Και οι δελφίνοι που υπήρχαν εκείνα τα χρόνια να στοχεύουν τον πρώτο θρόνο,δεν τον ήθελαν μέσα στην ΙΣΙ γιατί τον φοβόντουσαν για την επόμενη μέρα.

Το 1967, μετά την ασθένεια του υπέργηρου Γέροντος Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου του Β ´του Χατζησταύρου( του από Φιλίππων), ο οποίος είχε εκλεγεί τον Ιανουάριο του 1962 μετά την καραμπόλα που είχε δημιουργηθεί από τον εξαναγκασμό σε παραίτηση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιακώβου (Βαβανάτσου), εξελέγη ο Ιερώνυμος.

Η τότε βασιλική οικογένεια είχε ζητήσει την εκλογή του Ιερωνύμου σε Αρχιεπίσκοπο,αφού προηγουμένως είχε ζητήσει την παραίτηση του Γέροντος Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου του Β ´, ο οποίος είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο.

Ο Ιερώνυμος ήταν εκ των διαπρεπέστερων και διεθνώς αναγνωρισμένων καθηγητών του Κανονικού Δικαίου. Και ίσως γιαυτό δεν δικαιολογείται για τα λάθη που έκανε. Δυστυχώς διέπραξε τις πιο πολλές αντικανονικότητες που θα μπορούσε και του επιτρέποταν να κάνει ως Αρχιεπίσκοπος.

Εκ φύσεως ανασφαλής και χωρίς υψηλό δείκτη αυτοπεποίθησης, παρά τις ακαδημαϊκές περγαμηνές του,έκανε το λάθος να δώσει μέρος της εξουσίας του και της δύναμής του σε ακατάλληλους ανθρώπους, οι οποίοι πολλές φορές υπερέβησαν τα όρια και έκαναν κατάχρηση της εξουσίας που τους εδόθη.

Ο Ιερώνυμος παρά τα λάθη και τις υπερβολές της εποχής εκείνης, κατόρθωσε μέσα σε 7 χρόνια να δημιουργήσει σημαντικότατο έργο. Γιαυτό και έμεινε στην ιστορία ως ο δημιουργικότερος Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας μας, μετά τον Χρυσόστομο τον Α ´ τον Παπαδόπουλο.
Τον γνώρισα, για πρώτη φορά όταν ήμουν μαθητής Γυμνασίου και στη συνέχεια ως φοιτητής. Ήταν τότε που είχε δημιουργήσει το κίνημα του «Αγαπισμού» και κυκλοφορούσε με το μαύρο σκουφάκι (με το οποίο και ετάφη) αλλά και με έναν περίεργο, μαύρο μανδύα ως παπική κάπα..
Μου είχε κάνει εντύπωση η ηρεμία του και ο πειστικός λόγος του. Κάθε φορά που συνομιλούσα μαζί του με κέρδιζε. Ήταν απλός και μειλίχιος και διέθετε ένα περίεργο χιούμορ. Τον είχε ικανοποιήσει το γεγονός που ήμουν ενημερωμένος για τα Εκκλησιαστικά θέματα και εκατό φορές είχε επαναλάβει: «κακώς, που δεν έγινες κληρικός».

Τον είχα ρωτήσει να μου πει τη γνώμη του για αρκετούς Ιεράρχες της εποχής εκείνης αλλά με έναν έντεχνο τρόπο μου ζήτησε να του πώ πρώτα εγώ την δική μου.Και χαμογελούσε όταν συμφωνούσε με αυτά που έλεγα ενώ με έβλεπε με ένα περίεργο βλέμμα όταν του έλεγα κάτι που δεν το είχε δεί με τη δική μου οπτική.

Τον είχα ρωτήσει ειδικά για τον τότε Δημητριάδος Χριστόδουλο ( μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο), για τον νυν Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο( τότε Θηβών) καθώς για τον προώρως κοιμηθέντα Χίου Χρυσόστομο( Γιαλούρη),δική του εκλογή το 1967.

Και ήταν εύστοχος στην άποψη που εξέφρασε και για τους τρείς.

Για τον Χριστόδουλο μάλιστα ήταν προφητικός . Δέκα χρόνια μετά επαληθεύτηκε.

-«Είναι ικανότατος. Έκανε λάθος που συνεργάσθηκε τόσο στενά με τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ μετά την παραίτησή μου. Φαίνεται από τώρα ότι θέλει να είναι ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος.Θα εκλεγεί αν δεν κάνει λάθη». Και άλλα πολλά. Για τον νυν Αρχιεπίσκοπο είπε ότι πήρε το όνομά του χωρίς να έχει κάποιο ιδιαίτερο σύνδεσμο μαζί του.

-«Ο Θηβών Νικόδημος του το έδωσε για να με κολακεύσει τότε», μου είπε.

Για τον αείμνηστο Χίου Χρυσόστομο είχε σπουδαία γνώμη.

-« Ήθελε να γίνει Χίου, για να είναι κοντά στην πατρίδα του τη Μυτιλήνη, που την υπεραγαπούσε. Και πλήρωσε την αντιπαλότητα των δύο νησιών. Εγώ του είχα προτείνει εκείνη την εποχή,άλλη Μητρόπολη, αλλά δεν με άκουσε», μου είπε με θλίψη.

Ο Ιερώνυμος ο Α ´ ήταν φωτισμένος άνθρωπος αλλά η πίκρα που απεκόμισε από τη ζωή και η αχαριστία που γεύτηκε από ανθρώπους που ευεργέτησε τον οδήγησαν στην πλήρη αντίδραση και γιαυτό απομονώθηκε εις της δυσμάς του βίου του .

Με το κίνημα του «Αγαπισμού» ταξίδευε και ομιλούσε σε όλη την Ελλάδα.Τον είχα ακούσει σε ομιλία του στην Κόρινθο, όταν εκεί ήταν Μητροπολίτης ο Παντελεήμων (Καρανικόλας).

Την εποχή που ήταν παντοδύναμος ως Αρχιεπίσκοπος ο Ιερώνυμος ,τον κυνήγησε τον τότε Κορίνθου ανηλεώς. Ήθελε μάλιστα την έκπτωσή του από το θρόνο.

Αλλά δεν τα κατάφερε γιατί ο Κορίνθου Παντελεήμων ήταν σκληρός αντίπαλος.

Στο τέλος αλληλοσυγχωρέθηκαν και έγιναν φίλοι. Κατά έναν περίεργο λόγο, μάλιστα, ο Ιερώνυμος δεν πήγαινε σε Μητροπόλεις που εποίμαιναν Ιεράρχες εκλεγέντες από τον ίδιο για να μην τους φέρνει σε δύσκολη θέση, αλλά επισκέπτονταν Μητροπόλεις Ιεραρχών με τους οποίους όσο ήταν Αρχιεπίσκοπος δεν είχε τις καλύτερες σχέσεις.
Έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα,πριν 30 ολόκληρα χρόνια. Τον αποχαιρέτησα στην Μονή Πετράκη όπου είχε τεθεί η σορός του σε προσκύνημα, ενώ η Ιεραρχία συνεδρίαζε εκτάκτως στο Συνοδικό Μέγαρο που ο Ιερώνυμος εκ θεμελίων οικοδόμησε ως Αρχιεπίσκοπος.

Του έγινε τρισάγιο από έναν απλό Ιερέα γιατί ο ίδιος είχε ζητήσει να μην λάβει μέρος κανείς Αρχιερεύς.Και αυτό ετηρήθη. Μεταφέρθηκε στην Τήνο και ετάφη σε περίοπτη θέση, πάνω από το χωριό του τα Υστέρνια, απ´όπου αγναντεύει το Αιγαίο. Έκτοτε τον μνημονεύουμε συχνά- πυκνά, είτε για να θυμηθούμε το σπουδαίο έργο που άφησε πίσω του,είτε όταν κάνουμε λόγο για Αρχιερείς που εξελέγησαν επί των ημερών του.

Ο τελευταίος των Ιεραρχών που εκπροσωπούν σήμερα την εποχή Ιερωνύμου του Α ´, στην Ιεραρχία, είναι ο πολιός Ιεράρχης Καρυστίας και Σκύρου Σεραφείμ, ο οποίος άγει το 90ο έτος και εξακολουθεί να έχει σώας τας φρένας και να ιερουργεί με φόβο Θεού. Η παρουσία του κοντά μας είναι εκ Θεού! Για να μας θυμίζει με το ήθος του και την ιεροπρέπειά του, την παρεξηγημένη εποχή Ιερωνύμου του Α ´ που έφυγε από τούτο τον μάταιο κόσμο μας, τόσο πικραμένος!

Και να πούμε ότι ακόμη μέχρι σήμερα δεν έχει δικαιωθεί για όλα όσα έκανε για την Εκκλησία και το λαό μας.