Το πρόσφατο γράμμα του Πατριάρχη Σερβίας κ. Ειρηναίο προς τον Παναγιώτατο Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, στο οποίο του επιτίθεται με περίεργα επιχειρήματα, σε πολλά σημεία ασταθή και αντίθετα, δεν μπορεί να μην προκαλέσει πολλές απορίες. Γι’ αυτό, ως μοναστική αδελφότητα, διά του λόγου το αληθές, δεν μπορούσαμε να μη σχολιάσουμε αυτό, όπως και τις σοβαρές και βαριές κατηγορίες για την Εκκλησία μας.
Ο κάθε ένας που γνωρίζει την ιστορία της Σερβικής Εκκλησίας, θα ρωτηθεί πως μπορεί να ισχυρίζεται ότι συγκεκριμένες δημόσιες προσωπικότητες «καταφεύγουν στον νοσηρό εθνοφυλετισμό και το εκκεκοσμικευμένο κρατικοκεντρικό φρόνημα» και να ομιλεί «περὶ κακομεταχειρίσεως τῆς Ἐκκλησίας», Προεστός μιας τοπικής Εκκλησίας η οποία όχι μια φορά, αλλά δύο φορές στην ιστορία απέκτησε αυτοκέφαλο με την μεσιτεία της κρατικής δύναμης.
Το 1219, ο Σάββας Νέμανιτς, ο πρίγκιπας που έγινε μοναχός, ο Άγιος Σάββας Σερβίας, εστάλη στην Νίκαια (όπου προσωρινά διέμενε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, στα χρόνια της Λατινοκρατίας) από τον αδελφό του, τον κράλη της Σερβίας, να ζητήσει αυτοκέφαλο για τις επαρχίες που εντάχτηκαν στο τότε σερβικό κράτος, και αποσπάστηκαν από την Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Μάταια προσπαθούσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Δημήτριος Χωματιανός να αποδείξει ότι αδικήθηκε και δεν ρωτήθηκε – μέχρι ημερών αυτή η απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη θεωρείται κανονική και νόμιμη, παρά την σαφή αυτοκεφαλία της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, ο οποίος απολογούταν μόνο μπροστά στον Αυτοκράτορα. Κι εμείς δεν έχουμε τίποτα εναντίον αυτής της νομιμότητας, επειδή σύμφωνα με τους κανόνες, «τοῖς πολιτικοῖς καί δημοσίοις τύποις καί ἡ τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων τάξις ἀκολουθείτω», ενώ ο Πατριάρχης έχει τον ρόλο να κρίνει σε όλες τις υποθέσεις εντός της Ορθοδόξου Εκκλησίας και επομένως, να παραχωρεί και το αυτοκέφαλο.
Την δεύτερη φορά, το 1922, με παρόμοιο τρόπο, το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων λαμβάνει Τόμο από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Μελέτιο, για τις επαρχίες της Βαρδαρικής Περιφέρειας, οι οποίες πρόσφατα εντάχτηκαν στο Βασίλειο, όπως και για την ένωση των σερβικών Εκκλησιών. Και αυτή η απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη ήταν νόμιμη.
Δύο φορές στην ιστορία διαμορφώθηκε ανεξάρτητο Σέρβικο κράτος και από το ανώτατο κύρος της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικό Πατριάρχη, επιτράπηκε και αναγνωρίστηκε εκκλησιαστική ανεξαρτησία, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψη το «κριτήριον ‘τῆς ἀρχαιότητος’, τῶν ‘παλαιων ἐθῶν’, ‘τῶν ὑπὸ πάντων παραδεδεγμένων σχέσεων’», κανωνικότατα και νομιμότατα. Αυτό δεν ήταν ούτε εθνοφυλετισμός, ούτε «εκκεκοσμικευμένο κρατικοκεντρικό φρόνημα».
Τώρα, όταν η Ουκρανία και η ΠΓΔΜ βρίσκονται στην τρίτη δεκαετία της ανεξάρτητης υπάρξεως, ο Προεστός της Σερβικής Εκκλησίας καλεί να χρησιμοποιηθεί ο τρόπος «πήγε ο φτωχός να χορέψει, έσκασε το νταούλι». Ίσως επειδή απειλείται η πρώην δικαιοδοσία του, την οποία παραχώρησε το 1959, τονίζοντας ότι: «Μ’ αυτήν την απόφαση σταματούν να ισχύουν οι κανονισμοί του Καταστατικού χάρτη της Σερβικής ορθόδοξης εκκλησίας για τις επαρχίες και τους αρχιερείς στην επικράτεια της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», και τώρα την θέλει πίσω, για σκοπούς εθνικιστικής προπαγάνδας. Αυτό, ότι στον 21ο αιώνα ένας χριστιανικός πνευματικός ηγέτης αρνείται να αναγνωρίσει έστω και εθνογένεση, γίνεται κατανοητό όταν κανείς διαβάζει το γράμμα αυτό: «τὰ κράτη, ἔθνη καὶ ‘ἔθνη’, ἐν οἷς ζητεῖται μὲν σήμερον ἡ αὐτοκεφαλία», όπου η λέξη έθνη είναι εντός εισαγωγικών, θέλοντας να αμφιβάλει την ύπαρξη και την ταυτότητα ενός ολοκλήρου λαού! Η άλλη πιθανότητα ότι αποφάσισε να κάνει ένα τέτοιο βήμα ίσως είναι η απειλή στην ρωσική εκκλησιαστική επιρροή στην πλέον ανεξάρτητη Ουκρανία. Αυτή η θεωρία είναι πολύ πιθανή εφ’ όσον λάβουμε υπ’ όψη το γεγονός ότι κυρίως η Ρωσία επενδύει στην ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού του Βελιγραδίου, και ίσως πολλά άλλα τα οποία δεν γνωρίζουμε.
Πρέπει να παρατηρήσουμε εδώ ότι εμείς δεν θέλουμε η περίπτωσή μας να συγκρίνεται ή να τίθεται στο ίδιο δέμα με την Ουκρανία, επειδή γίνεται λόγος για δύο εντελώς διαφορετικές ιστορίες και καταστάσεις, όμως οι συνθήκες είναι τέτοιες που συμπίπτει τα δύο θέματα να ανοιχτούν ταυτόχρονα. Όμως είναι απαράδεκτη η τάση της Εκκλησίας της Σερβίας να συγκρίνει την Εκκλησία μας με την ‘Εκκλησία’ Μαυροβουνίου, η οποία δεν έχει καμία νομιμότητα, ούτε κανονική διαδοχή και έχει ιδρυθεί από καθαιρεμένο κληρικό.
Στην συνέχεια, «ο Πατριάρχης Ειρηναίος υπενθύμισε ότι η Σύνοδος στην Κρήτη επεκύρωσε την ύπαρξη των δεκατεσσάρων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών στα σημερινά κανονικά όρια αυτών,» λέγεται στην δημοσίευση της Ρομφαία. Προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός ότι, το ίδιο όπως ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων από την Εκκλησία Ρωσίας, η οποία απορρίφτηκε την συμμετοχή στην Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης, έτσι και ο Πατριάρχης Ειρηναίος, επικαλείται πολύ σ’ αυτή την Σύνοδο, όπως και στις προπαρασκευαστικές επιτροπές αυτής. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο ίδιος, τελευταία στιγμή, κάτω από την πίεση των αντι-ρωσικών τάσεων της Εκκλησίας του, αποφάσισε να συμμετάσχει στη Σύνοδο, ενώ ο Επίσκοπος Μπάτσκας Ειρηναίος – στον οποίο, σύμφωνα με την έκφραση, αναμφισβήτητα ανήκουν αυτά τα γράμματα που υπογράφει ο Πατριάρχης – ήταν ανοιχτά κατά.
Εδώ εγκαίρως πρέπει να αναρωτηθούμε εάν, όταν όλοι όσοι έχουν δύναμη είναι καλυμμένοι, τα σύνορα και οι τρόποι της υπάρξεως στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν πρέπει πλέον να αλλάζονται; Στα χρόνια όταν ο κόσμος, καλώς ή κακώς, πορεύεται προς την παγκοσμιοποίηση και πανανθρώπινη φιλία και αδελφότητα, δεν πρέπει η Εκκλησία, ως φύλακας και κήρυκας του Ευαγγελίου Χριστού, να προπορεύεται στην ένωση αυτή και να δείξει στον παλαιωμένο κόσμο ότι στον Χριστό βρίσκεται η αληθινή ενότητα; Όχι, εμείς ακόμα θα ζούμε στα χρόνια των εθνικών χωρισμών και θα ρωτάμε ποιος από που είναι, θα φροντίζουμε η Εκκλησία Χριστού να είναι χωρισμένη σε ακριβώς δεκατέσσερεις εθνικές εκκλησίες, από τις οποίες μερικές θα κυριεύουν πάνω από αυτούς που δεν πρόλαβαν εγκαίρως να χειραφετηθούν. Η αληθινή ενότητα μπορεί να πετύχει μόνο τότε όταν όλοι θα έχουν ίσα δικαιώματα, χωρίς να υποτιμούνται από τους δυνατούς.
«Ἡ τιμὴ καὶ τὸ ἀξίωμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μητρότητος δέν παρέχει, ἐν τοσούτῳ, τῇ Ἐκκλησίᾳ Μητρὶ τὸ δικαίωμα τοῦ ἀψηφήσαι ἤ, πολλῷ μᾶλλον, τοῦ ἀμφισβητῆσαι τὰς ἱστορικῶς σχηματισθείσας αὐτοκεφαλίας καὶ δικαιοδοσίας». Οπότε, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι Μητέρα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει εξουσία μόνο όταν μας χρειάζονται, και μετά θα τους βάλουμε στην γωνία…
Ναι, έχει κάθε δικαίωμα το Οικουμενικό Πατριαρχείο να παραχωρεί αυτοκέφαλο εκεί όπου παραχώρησε παλαιότερα. Με το ίδιο τρόπο όπως έδωσε αυτοκέφαλο στην Εκκλησία Ρουμανίας, Σερβίας, Ρωσίας, Αλβανίας, Βουλγαρίας, Τσεχίας και Σλοβακίας, Πολωνίας… Αυτό ουσιαστικά, η αναγνώριση των δικαιωμάτων του Οικουμενικού Θρόνου είναι και ο μοναδικός τρόπος να κινηθεί κάτι στην Ορθόδοξη Εκκλησία και να λειτουργήσει μετά από σχεδόν έξι αιώνες νάρκης και ‘αποκεφαλισμού’. Προφανώς η Αυτού Παναγιότητα προσπάθησε να συναθροίσει τα χωρισμένα στην Σύνοδο της Κρήτης και να δείξει την ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, δίδοντας σε όλους ίση τοποθεσία, ίση τιμή και ίσα δικαιώματα, όμως κάποιοι αποφάσισαν να το απορρίψουν αυτό και να του αρνηθούν και το βασικό δικαίωμα – τον πρώτο μεταξύ ίσων. Γι’ αυτό είναι καιρός ο Οικουμενικός Πατριάρχης να αναλάβει τον ρόλο που του ταιριάζει και να επιβάλλει την ενότητα ως υπακοή στους ‘κατά τόπους πάπες’, μικρούς και μεγάλους, δυνατούς και αδύνατους, πλουσίους και φτωχούς, ανά την Ορθόδοξη οικουμένη.
Τέλος, θα ήταν καλό ο Πατριάρχης Σερβίας από την μια να μην ανησυχεί για την σοφία και την ρώμη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες αποδείχτηκαν τρανώς στην ιστορία, και από την άλλη να μην κρατά την Εκκλησία Χριστού όμηρος, φοβίζοντας με σχίσματα, τραγωδία και μοιραίες επιπτώσεις, μόνο για να φυλάξει την στάση της, κινούμενη από τον «νοσηρό ἐθνοφυλετισμό». Οι ακραίοι της Ρωσίας και της Σερβίας πρέπει να διδαχθούν, αν όχι από το Ευαγγέλιο, τότε από τα παραδείγματα της κοσμικής ιστορίας και να καταλάβουν ότι ‘με την βία κάλλος δεν γίνεται’ και εάν δώσεις χέρι βοήθειας όταν κάποιος ζητά, μπορεί να γίνει αιώνιος φίλος σου.
Ο Αρχιμανδρίτης Παρθένιος
και οι συν εμοί εν Χριστώ αδελφοί
