Του π. Ηλία Μάκου

Το ταφικό έθιμο στο Γηρομέρι Φιλιατών, τη Δευτέρα του Πάσχα, που αναβιώνουν, εδώ και αιώνες, κάθε χρόνο, οι κάτοικοι του χωριού, είναι σαν να ανοίγει τις ουράνιες πεδιάδες, όπου ζωντανοί και νεκροί αγκαλιάζονται χορεύοντας. 

Μετά τη θεία λειτουργία στον κοιμητηριακό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, και τα τρισάγια στο νεκροταφείο, ακολούθησαν “τρισάγια” με λαούτα πάνω από τα μνήματα των νεκρών.

Οι κάτοικοι του χωριού έκαναν ένα άλλου είδους “τρισάγιο”, καθώς με κλαρίνο τραγουδούν πάνω από τους τάφους των νεκρών, συγγενών τους και προσφιλών τους προσώπων, τραγούδια, που τους ήταν αγαπημένα και τους εύφραναν, κατά τη διάρκεια του επίγειου βίου τους.

Έτσι δημιουργούν μια ιδιότυπη… επικοινωνία μαζί τους, μέσα από την οποία ανασαλεύτηκε η αναστάσιμη ελπίδα, ότι η ζωή νικάει το θάνατο.

Αλλά και η πεποίθηση ότι όταν οι δικοί μας άνθρωποι εγκαταλείπουν τα γήινα και εισέρχονται στην ειρήνη και τη σταθερότητα της αιώνιας ζωής, αυτοί, που έχουν μείνει πίσω, έχουν χρέος να μην κόψουν την αλυσίδα φωτός, που τους ένωνε, όσο ζούσαν.

Το μοναδικό αυτό ταφικό έθιμο στην Ελλάδα, που συνεχίζεται από γενεά σε γενεά, έχει τις ρίζες του στις αρχές του 18ου αιώνα, κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Τότε, πέθανε στο χωριό μια ηλικιωμένη γυναίκα, την οποία συμπαθούσαν πολύ οι συγχωριανοί της, καθώς τους στήριζε για να αντέξουν την τουρκική τυραννία.

Και για να την τιμήσουν σκέφτηκαν να κάνουν το θάνατό της πανηγύρι, αλλά και εφαλτήριο εμψύχωσης των ραγιάδων. Διακόπηκε για λίγα χρόνια το έθιμο, αλλά διατηρείται έως και σήμερα.

Όπως αναφέρουν Γηρομεριώτες «δεν πρόκειται να το σταματήσουμε, γιατί αποτελεί κομμάτι της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου μας, αλλά και κομμάτι της ψυχής μας».

Με το γλέντι, που στήνεται μέσα στο νεκροταφείο και συνεχίζεται από σπίτι σε σπίτι, σπάει η νεκρική σιωπή και γιορτάζουν τη Λαμπρή οι ζωντανοί μαζί με με τους νεκρούς.

Μετά το μαυρόασπρο ντοκιμαντέρ με το έθιμο, που σκηνοθέτησε το 1975 ο Μενέλαος Μελετζής, ο Νίκος Ζιώγας γύρισε το 2019 το ντοκιμαντέρ “Ενθύμιον”,  που αναδεικνύει τη…σπονδή προς τους νεκρούς.

Το ταφικό έθιμο του Γηρομερίου έχει πανελλήνιο ενδιαφέρον, γιατί κρατάει σε εγρήγορση τον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων, που δεν ξεχνούν τους αγαπημένους τους, που έφυγαν από τη ζωή και σκεπάστηκαν από το μαύρο χώμα…

Παρακολουθώντας το έθιμο ή καλύτερα συμμετέχοντας σε μια ιδιότυπη ιεροτελεστία, πλημμυρίζεσαι από μια μοναδική μυσταγωγία χαρμολύπης.

Αυτή η χαρμολύπη είναι μια ευκαιρία να στραφεί η καρδιά και η σκέψη σε ότι σημαντικό, ευγενές και αληθινό έζησαν οι θανώντες. Και μέσα από το θάνατο να ξεπηδά μια ορμή ζωής.

Αν η αγάπη μας είναι πιστή, αν είμαστε ικανοί να θυμόμαστε όχι μόνο με το μυαλό, αλλά και με το είναι μας τους ανθρώπους, που αγαπήσαμε εδώ στη γη, τότε, μέσα από το δικό τους θάνατο, ζούμε στιγμές τους.

Δηλαδή πνευματικά είμαστε μαζί τους. Και ταυτόχρονα αν η ζωή τους σήμαινε κάτι για μας, μπορούμε να συνεχίσουμε εδώ, όχι αποχωρισμένοι απ’ αυτούς, αλλά σε συνοχή μαζί τους.

Και το σημαντικότερο: Μπορούμε να ζήσουμε μέσα στη δική τους λύτρωση.