Γιατί η Εκκλησία αντιτάσσεται στην άμβλωση; Η συγκρουσιακή σχέση Επιστήμης και χριστιανικής Θρησκείας είναι μύθος; Είναι ερωτήματα που αναμφισβήτητα έχουν θεολογικές και ηθικές προεκτάσεις. Δεν απασχολούν τον πολίτη μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, αλλά τον πιστό ο οποίος αναζητάει να οικοδομήσει μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με τον Θεό.

Η “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Χριστουπόλεως κ. Μακάριο, ο οποίος είναι και κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής της Εσθονίας. Η συνέντευξη είναι αποκαλυπτική, καθώς ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος μιλάει για τη χριστιανική βιοηθική αλλά και την ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί η σχέση Επιστήμης – Θεολογίας στον σύγχρονο κόσμο…

Λέγοντας “Χριστιανική βιοηθική” τι εννοούμε;

«Δεν μπορώ να απαντήσω το ερώτημά σας, όταν αναφερόμαστε γενικά στη Χριστιανική βιοηθική. Γιατί υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές όσον αφορά τις αρχές μιας οποιασδήποτε χριστιανικής ηθικής διδασκαλίας, σε σχέση με αυτές της Ορθόδοξης Χριστιανικής Ηθικής. Η Ορθόδοξη Ηθική δε βασίζεται στην εφαρμογή συγκεκριμένων κανόνων, όπως επαγγέλλονται οι λοιπές Ηθικές, αλλά κυρίως σε μια κλήση προσανατολισμένη προς ένα συγκεκριμένο στόχο. Αυτό στη γλώσσα των Πατέρων ονομάζεται “θέωσις”. Η Ορθόδοξη Χριστιανική Ηθική δε βασίζεται, επίσης, σε απαγορεύσεις του τύπου “μην κάνεις αυτό ή εκείνο” όπως συμβαίνει για παράδειγμα στη Δυτική Ηθική, αλλά σε υποδείξεις πορείας για το ποιος είναι ο στόχος και ο σκοπός της ζωής. Ακόμη, η Ορθόδοξη Χριστιανική Ηθική λειτουργεί εφαρμόζοντας περισσότερο την οικονομία παρά την ακρίβεια, σε αντίθεση με άλλες Ηθικές που παραπέμπουν περισσότερο σε δικαϊκές πρακτικές. Όσον αφορά τώρα στη Βιοηθική, πρόκειται για μια σύγχρονη επιστήμη, η οποία στρέφει το ενδιαφέρον της σε αυτό που διακυβεύεται ηθικά: στην αρχή της ζωής, στη σεξουαλικότητα, στην τεκνογονία, στη σωστή θεραπεία των ασθενών, στην καθιέρωση των υγειονομικών θεσμών, στη δίκαιη κατανομή των πόρων για την υγεία, στην αντιμετώπιση του θανάτου, στην κλωνοποίηση, στη χρήση βλαστοκυττάρων, στις μεταμοσχεύσεις κ.α. Είναι δύσκολο για εμάς τους ορθοδόξους να δώσουμε απαντήσεις σε όλα αυτά τα ηθικά διλήμματα που παρουσιάζονται σήμερα, επειδή ακριβώς είναι ζητήματα που δεν υπήρχαν στο παρελθόν και, επομένως, δεν έχουμε ετοιμοπαράδοτες απαντήσεις. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι η Ορθόδοξη Βιοηθική δεν μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί από την εμπειρία του παρελθόντος, που είναι τα διδάγματα των Πατέρων, η διδασκαλία της Αγίας Γραφής, η ζωή των Αγίων και οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Αν διαφοροποιηθούμε ή αποστασιοποιηθούμε από όλα αυτά, δε θα έχουμε τις προϋποθέσεις για να φτάσουμε σε κάποιο τέρμα. Συνοπτικά, λοιπόν, μπορώ να σας πω ότι η Ορθόδοξη Βιοηθική είναι η επιστήμη που μελετά, υπό το πρίσμα της θεολογικής διδασκαλίας και σοφίας, τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από την πρόοδο της ιατρικής βιοτεχνολογίας».

Τι ρόλο πρέπει να διαδραματίζει η Χριστιανική Ηθική στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου;

«Το γεγονός ότι κάποιος προσπαθεί να εναρμονίσει τη ζωή του με το Ευαγγέλιο και τη διδασκαλία του Χριστού σημαίνει ότι επιλέγει να ζήσει χριστιανικά. Επιλέγει, δηλαδή, να συνδέσει την αποκεκαλυμμένη αλήθεια του Θεού με την καθημερινότητά του, ένα δύσκολο εγχείρημα, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε έναν κόσμο που σκαρφίζεται όλο και πιο εξεζητημένα μέσα απανθρωποποίησης και αποϊεροποίησης της ζωής. Η κάθε θρησκεία παρουσιάζει το δικό της ηθικό σύστημα αξιών, με νόμους και απαγορεύσεις που επιχειρούν να κάνουν αυτή τη σύνδεση κόσμου και πίστεως, ανθρώπου και θείου, πιο προσιτή και πιο εύκολη. Η Ορθόδοξη Εκκλησία από την πλευρά της διαθέτει τη δική της Ηθική, που αποβλέπει στη βοήθεια των μελών της, ώστε να συνδέσουν, με το σωστό τρόπο, τη διδασκαλία και τα δόγματα με τις περίπλοκες καταστάσεις με τις οποίες μας φέρνει αντιμέτωπους η ζωή. Θεωρώ ότι αυτή είναι η σημαντική συμβολή της στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου».

Ένα ζευγάρι αποφασίζει πως δεν επιθυμεί να αποκτήσει παιδί. Η γυναίκα, όμως, μένει έγκυος και επιθυμεί την άμβλωση. Η Εκκλησία, σε αυτήν την περίπτωση, τι στάση τηρεί;

«Στην εποχή μας τα κριτήρια για το τι είναι ηθικώς αποδεκτό ποικίλλουν, αναλόγως προς τις κρατούσες φιλοσοφικές, θρησκευτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις. Ειδικότερα, στο χώρο του δυτικού πολιτισμού φαίνεται να καθορίζονται από την αυτόνομη ανθρωπιστική (ουμανιστική) ηθική, την οποία διαμόρφωσε ο Διαφωτισμός και κάποιες μεταγενέστερες μοντέρνες ιδέες. Κατά τα κριτήρια αυτά, ηθικό είναι ό,τι εξυπηρετεί και προωθεί την ευδαιμονία του ατόμου. Παραδείγματος χάριν, για έναν κοσμικό άνθρωπο είναι πολύ φυσικό η γυναίκα να προχωρεί στην έκτρωση, γιατί, αν αυτό δε γίνει, παραβιάζονται τα δικαιώματά της. Για την Ορθόδοξη Βιοηθική, όμως, αυτό συνιστά ένα πρόβλημα, γιατί τα δικαιώματα της γυναίκας δεν μπορούν να καταργούν τα δικαιώματα του εμβρύου, όταν μάλιστα πρόκειται για δικαιώματα ζωής. Είναι πρόκληση να λαμβάνουμε αποφάσεις με βάση μόνο τον εαυτό μας, δηλαδή να αποφασίζουμε κατά τα πάθη μας και τις επιθυμίες μας. Δε θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο σε θεολογικούς λόγους, για τους οποίους η Εκκλησία μας δεν μπορεί να αποδεχτεί την πράξη αυτή και να ευλογήσει την έκτρωση. Νομίζω πως οι αναγνώστες μας γνωρίζουν και γι’ αυτό περιορίζομαι μόνο σε αυτά».

Ο στόχος

Σχέση σύγκρουσης ή συνεργασίας;

Η σχέση Επιστήμης-χριστιανικής Θρησκείας είναι μια σχέση σύγκρουσης ή συνεργασίας;

«Σαφέστατα μιλούμε και επιδιώκουμε τη συνεργασία και όχι τη σύγκρουση. Αυτό προφανώς είχε στη σκέψη του ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος όταν το 2008, στη Σύναξη των Προκαθημένων στο Φανάρι, πρότεινε τη δημιουργία Διορθοδόξου Επιτροπής Βιοηθικής. Ένας από τους βασικούς στόχους αυτής της Πανορθοδόξου Επιτροπής είναι η καλλιέργεια του διαλόγου μεταξύ Επιστήμης και Εκκλησίας. Η ύπαρξη των δύο κόσμων είναι δεδομένη. Ωστόσο, Επιστήμη και Θεολογία κινούνται σε έναν χώρο όπου, ενώ γνωρίζουν η μία την ύπαρξη της άλλης, αγνοούν, η καθεμιά από την πλευρά της, τη γλώσσα, την πορεία, τη δουλειά και τις προτάσεις της άλλης. Αντίθετα, λοιπόν, προς το δεδομένο της ύπαρξης, η επικοινωνία και ο διάλογος συνιστούν ένα αίτημα το οποίο ακολουθείται από μία πρόκληση: το άκουσμα μιας αλλιώτικης φωνής από τη δική μας και ίσως ένα εθελούσιο ξεβόλεμά μας από σχήματα που έχουμε ήδη τακτοποιημένα στη σκέψη μας. Εξάλλου, αποστολή της Ορθοδόξου Θεολογίας είναι να πείσει τους ανθρώπους ότι αυτό που λείπει από τον κόσμο είναι η ανακαίνιση του σύμπαντος και η οριστική εξάλειψη του θανάτου, πράγμα που σημαίνει ότι για την Εκκλησία δεν είναι κακό η ύλη, η ιστορία, ο κόσμος, ο έρωτας, η πρόοδος και τα επιτεύγματα, αλλά η καθυπόταξή τους στη φθορά. Κάθε νέα μέθοδος της Ιατρικής και κάθε πρόοδος της Βιοτεχνολογίας είναι ευλογημένες, αν αποβλέπουν στον όλο άνθρωπο, που ζει μεν στον παρόντα αιώνα, πορεύεται όμως προς τον μέλλοντα. Αντίθετα, κάθε ανακάλυψη στον τομέα επιστήμης που εγκλωβίζει τον άνθρωπο στα στεγανά όρια της βιολογικής του ζωής και κτιστότητας, όσο και αν διευκολύνει τη γήινη ζωή και αναπαύει το σώμα του ανθρώπου, υποκρύπτει μια τραγικότητα».