Γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1940 στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι Ίμβρου και έλαβε τουρκική υπηκοότητα, αφού το νησί ήταν υπό τουρκική κατοχή.
Το κατά κόσμον όνομά του είναι Δημήτριος Αρχοντώνης και οι γονείς του ονομάζονταν Χρήστος και Μερόπη, καλοί και ευσεβείς άνθρωποι οι οποίοι όλη τους τη ζωή την έζησαν στην Ίμβρο.
Φοίτησε στα σχολεία της Ίμβρου και στο Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης και κατόπιν εγγράφηκε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε αριστούχος το 1961.
Τον Αύγουστο του ίδιου έτους χειροτονήθηκε διάκονος στο μητροπολιτικό ναό της Ίμβρου από τον πνευματικό του πατέρα, τότε Μητροπολίτη Ίμβρου και μετέπειτα Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα(τον Χατζή),ο οποίος του έδωσε το όνομα Βαρθολομαίος.
Από το 1961 μέχρι το 1963, εκπλήρωσε τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του , υπηρετώντας ως έφεδρος αξιωματικός στον τουρκικό στρατό– κάτι για το οποίο κατηγορήθηκε με πολύ αισχρό τρόπο από πολλά κέντρα παραπληροφόρησης. Δεν ήξεραν προφανώς οι κατήγοροί του ότι η εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας ήταν ένας υποχρεωτικός μονόδρομος για τον νέο Δημήτριο Αρχοντώνη, αφού ήταν γεννημένος επί τουρκικού εδάφους, δηλαδή ήταν τούρκος πολίτης, γιαυτό και έπρεπε να το υποστεί όλο αυτό.Το αν επιλέχθηκε από τις τουρκικές αρχές για να υπηρετήσει ως αξιωματικός, οφείλεται στις πολλές γλώσσες που γνώριζε και γνωρίζει- σπάνιο φαινόμενο για τους λοιπούς Τούρκους πολίτες.
Από το 1963 έως το 1968, παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών Ρώμης, στο Οικουμενικό Ινστιτούτο Bossey της Ελβετίας και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου.
Έλαβε το διδακτορικό του στο κανονικό δίκαιο από το Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο Ρώμης υποβάλλοντας διατριβή με θέμα «Περὶ τὴν κωδικοποίησιν τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ τῶν κανονικῶν Διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ».
Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη το 1968, διορίστηκε ως βοηθός κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, κοντά στον Σχολάρχη της Χάλκης διανοούμενο Μητροπολίτη αείμνηστο Γέροντα Σταυρουπόλεως Μάξιμο.
Τον Οκτώβριο του 1969 ο Βαρθολομαίος χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον πνευματικό του πατέρα, τον Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα, που τότε εφέρετο ως αδιαμφισβήτητος επόμενος Πατριάρχης.
Έξι μήνες αργότερα, ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας χειροθέτησε τον Βαρθολομαίο Αρχιμανδρίτη στο πατριαρχικό παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα.
Όταν εκοιμήθη ο Αθηναγόρας όλοι περίμεναν ότι θα εκλεγόταν τότε ο Χαλκηδόνος Μελίτων ως ο 269ος Πατριάρχης. Όμως ο Τούρκος Νομάρχης είχε διαγράψει το όνομά του όπως και όλων των φερομένων ως διαδόχων του Αθηναγόρα, από τη λίστα των υποψηφίων. Έτσι εξελέγη ως Οικουμενικός Πατριάρχης ο από Ίμβρου και Τενέδου Δημήτριος(Παπαδόπουλος). Ήταν η εποχή που στο Πατριαρχείο άρχισε να πνέει ένας άλλος αέρας. Τότε συνεστήθη για πρώτη φορά το ιδιαίτερο πατριαρχικό γραφείο και καθήκοντα διευθυντή ανατέθηκαν στον φέρελπι Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο.
Ένα χρόνο αργότερα ο Βαρθολομαίος εξελέγη Μητροπολίτης Φιλαδελφείας και την ημέρα των Χριστουγέννων– 25 Δεκεμβρίου 1973- έγινε η χειροτονία του.
Παρέμεινε ως Μητροπολίτης Διευθυντής του πατριαρχικού γραφείου. Μετά την εκδημία του πνευματικού του πατέρα Μητροπολίτη Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνος (Χατζή), εξελέγη παμψηφεί διάδοχός του, Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος, τον Ιανουάριο του 1990.
Λίγους μήνες μετά, στις 22 Οκτωβρίου 1991 εξελέγη από την Πατριαρχική Σύνοδο ο 270ός Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης.
Συμμετοχές – διακρίσεις
Από το Μάρτιο του 1974 διετέλεσε μέλος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου, αλλά και πολλών Συνοδικών Επιτροπών. Από το 1975 συμμετείχε στις εργασίες του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.
Αντιπροσώπευσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε πολλά διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια, σε επίσημες αποστολές προς την Τουρκική Κυβέρνηση, προς Εκκλησίες Ορθόδοξες και μη, προς επαρχίες του Πατριαρχείου και προς το Άγιο Όρος.
Το 1990 ήταν Πρόεδρος της Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικής Επιτροπής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, στη Γενεύη, η οποία ασχολήθηκε με το θέμα της Ορθόδοξης Διασποράς.
Είναι ιδρυτικό μέλος της «Εταιρίας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών», της οποίας διετέλεσε και αντιπρόεδρος για αρκετά χρόνια. Είναι επί δεκαπέντε χρόνια μέλος και επί οκτώ χρόνια αντιπρόεδρος της Επιτροπής «Πίστη και Τάξη» του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.
Είναι Εταίρος της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης και επίτιμο μέλος του Ιδρύματος Pro Oriente της Βιέννης.
Το 2002 τιμήθηκε με το διεθνούς κύρους περιβαλλοντικό βραβείο Σοφί[1].
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι επίτιμος Διδάκτωρ:
- της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
- πέντε Τμημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
- επτά Τμημάτων του Πανεπιστημίου Πατρών
- της Σχολής Κλασσικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
- του Πολυτεχνείου Κρήτης
- του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
- του Τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
- του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Λέσβος)
- του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Δυτικής Μακεδονίας
- του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
- της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας
- Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου
- του City University του Λονδίνου
- του Καθολικού Πανεπιστημίου Leuven του Βελγίου
- του Ορθόδοξου Θεολογικού Ινστιτούτου Αγίου Σεργίου Παρισίων
- της Σχολής Κανονικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αιξ-αν-Προβάνς στη Γαλλία
- του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου
- της Θεολογικής Σχολής Τιμίου Σταυρού Βοστώνης ΗΠΑ
- του Θεολογικού Ινστιτούτου Αγίου Βλαδίμηρου Νέας Υόρκης
- της Θεολογικής Σχολής ΙασίουΡουμανίας
- του Πανεπιστημίου Yale ΗΠΑ
- του Πανεπιστημίου Georgetown ΗΠΑ
- του Πανεπιστημίου Tufts ΗΠΑ
- του Πανεπιστημίου Southern Methodist ΗΠΑ
- του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Σμύρνης
Μιλά επτά γλώσσες – ελληνικά, αγγλικά, τουρκικά, ιταλικά, λατινικά, γαλλικά και γερμανικά.
Ορθόδοξη ενότητα
Από την εκλογή του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θέλησε να συσφίξει τις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Για το λόγο αυτό κάλεσε όλους τους Προκαθημένους στο Φανάρι, από όπου έστειλαν μήνυμα ενότητας στον κόσμο. Οι Συνάξεις αυτές επαναλήφθηκαν το 1995 στην Πάτμο, τον Ιανουάριο του 2000 στα Ιεροσόλυμα και το Δεκέμβριο του ίδιου έτους στην Κωνσταντινούπολη και στη Νίκαια της Βιθυνίας.
Παρά ταύτα, δεν κατάφερε να εξομαλύνει τις ψυχρές σχέσεις με τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Αλέξιο τον Β΄.
Αυτές προέκυψαν καταρχήν από ζητήματα Ορθόδοξης διασποράς, αλλά κατόπιν και από το θέμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας, την οποία το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε ως αυτόνομη το 1996 ενεργοποιώντας Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο του 1923, ενώ το Πατριαρχείο Μόσχας εξακολουθεί να την θεωρεί επαρχία του, συνεχίζοντας το τετελεσμένο που προέκυψε με την ενσωμάτωση της Εσθονίας στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρόμοιο πρόβλημα προέκυψε και με την Εκκλησία της Ουκρανίας, της οποίας την ανεξαρτητοποίηση ζητούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο οι Ουκρανοί , ενώ αντιδρά το Πατριαρχείο Μόσχας.Μάλιστα το Πατριαρχείο Μόσχας ξεπερνώντας τα όρια και θέλοντας να εκφοβίσει και να εκβιάσει τα πράγματα,αποφάσισε την διακοπή Κοινωνίας με το Φανάρι. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το απόστημα που δημιουργήθηκε δύσκολα θα κλείσει. Και ότι η διαφωνία αυτή θα δημιουργήσει το νέο σχίσμα. Όμως ο Βαρθολομαίος δεν ξέρει να χάνει. Γιαυτό και δεν δείχνει να τον πανικοβάλουν οι απειλές. Ίσως γιατί γνωρίζει περισσότερο από τον καθένα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ο ισχυρός -δυνατός κρίκος που συνδέει όλους τους Ορθοδόξους! Και αυτός ο κρίκος δεν γίνεται να σπάσει με τίποτα όσοι και αν τον επιβουλεύονται.
Διάλογοι
Ο Βαρθολομαίος ως Οικουμενικός Πατριάρχης συνεχίζει την παράδοση των προκατόχων του, επιδιώκοντας τη συνέχιση του διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τα άλλα δόγματα, παρακάμπτοντας τα εμπόδια που κατά καιρούς προκύπτουν. Στα πλαίσια αυτά, προσκάλεσε τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ΄ στο Φανάρι, ο οποίος ανταποκρίθηκε και πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη το Νοέμβριο του 2006, παρέστη στη Θρονική Εορτή του Πατριαρχείου και συνυπέγραψε Κοινή Διακήρυξη.
Επίσης, έχει ξεκινήσει Διαθρησκειακό Διάλογο (με κύρια θέματα την ειρήνη και το περιβάλλον) με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες, το Ισλάμ και τον Ιουδαϊσμό.
Περιβάλλον
Έχοντας επίγνωση του ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί το κατεξοχήν σύγχρονο πρόβλημα, που απειλεί τη Δημιουργία του Θεού, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέδειξε την προστασία του περιβάλλοντος αρκετά υψηλά στην «ατζέντα» της Πατριαρχείας του{{ Σε σημείο μάλιστα ώστε να έχει χαρακτηριστεί ως ο «πράσινος Πατριάρχης». Έτσι, καθιέρωσε την πρώτη Σεπτεμβρίου (αρχή του εκκλησιαστικού έτους) ως Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος. Επίσης, διοργανώνει τακτικά συμπόσια με αυτό το θέμα σε όλο τον κόσμο.
