Συνέρχεται Πανορθόδοξη Σύνοδος στην Κρήτη (Ιούνιος 2016). Η διατύπωση «συνέρχεται» έχει διττή σημασία. Κυριολεκτικά σημαίνει την σύγκληση σε σύνοδο 14 Πατριαρχείων (Οικουμενικό, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων) και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών (Ρωσίας, Ρουμανίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, Κύπρου, Ελλάδος, Αλβανίας, Πολωνίας, Τσεχίας) που συγκροτούν το σύνολο της Ορθοδοξίας.
Μεταφορικά το «συνέρχεται» υπονοεί ότι η Ορθοδοξία οφείλει να αντιληφθεί την πραγματικότητα, να ανταποκριθεί στα αιτήματα των καιρών μας, να προσγειωθεί στην καθημερινότητά μας και να αποκτήσει επαφή με την ιστορία απαντώντας στα καίρια διλήμματα της κοινωνίας. Η συνάντηση των Προκαθημένων (Ρώμης, Κωνσταντινουπόλεως και Αθηνών) στην Λέσβο (16 Απριλίου 2016) ήταν ένα θετικό παράδειγμα προς μίμηση το οποίο δυστυχώς απουσιάζει από την Πανορθόδοξη Σύνοδο.
Η πρωτοκαθεδρία των προκαθημένων, δηλαδή ποιος θα υπογράφει πριν από ποιον (π.χ. ο Κύπρου ή ο Γεωργίας;), το δικαίωμα της αυτοκεφαλίας (πώς αυτονομούνται οι επιμέρους εθνικές εκκλησίες των ορθοδόξων: από έναν προκαθήμενο, από όλους ή από την πλειονότητα!), ο δεύτερος γάμος των κληρικών σε χηρεία, ο περιορισμός ή μη της νηστείας και κάποια γενικόλογα κείμενα σαν «ευχολόγια» ή μαθητικές «εκθέσεις ιδεών» περί της επικαιρότητας της Ορθοδοξίας και των διαλόγων της με την αντίπερα όχθη: αυτά είναι τα θέματα της συνόδου!
Δεν είναι λοιπόν να απορείς για το πότε θα «συνέλθει» η Ορθοδοξία και να αδιαφορείς για το πού ή πώς θα συνέλθει; Ποιους και πόσους αφορούν τέτοια ζητήματα; Πέρα από την κορυφή της ιεραρχίας απασχολείται άλλος άνθρωπος με όλα αυτά; Εύλογα ερωτήματα εγείρονται πολλά. Μερικά σημειώνονται δειγματοληπτικά.
Περίπου χίλια άτομα (επίσκοποι και συνοδοί) θα διακινηθούν στην Κρήτη επί 15ήμερο ξοδεύοντας εύλογα ποσά για την αξιοπρεπή εμφάνισή τους. Ποιο νόημα έχουν όλα αυτά σε χρόνους χαλεπούς και σε χώρα φτωχοποιούμενη καθημερινά; Χρειάστηκαν 50 ολόκληρα χρόνια διαβουλεύσεων πολυπληθών επισκόπων και θεολόγων για να καταλήξει η Ορθοδοξία να απασχολείται με τέτοια θεματολογία!
Εκκρεμούν επίσης θέματα, όπως η διευθέτηση των λεγομένων «νέων χωρών» που προκαλούν τριβές Αθηνών – Φαναρίου (σαν να είναι η «Γη του Πυρός» ή τα Φώκλαντς!) ή η έριδα Αντιοχείας – Ιεροσολύμων για το μικροσκοπικό κρατίδιο του Κατάρ, που τορπιλίζουν την συμμετοχή ορθοδόξων προκαθημένων. Αλλωστε είναι αξιοσημείωτη η δυσφορία ικανής μερίδας ορθοδόξων επισκόπων κατά της συνόδου είτε για την θεματολογία της είτε για την διευθέτηση των ψηφοφοριών.
Ακόμα και η επίσημη επωνυμία «Αγία και Μεγάλη Σύνοδος» προκαλεί θυμηδία και απορία. Τι άλλο θα μπορούσε να ήταν εκτός από «αγία και μεγάλη»; Δεν είναι βεβαίως Οικουμενική Σύνοδος! Απλά πρόκειται για Πανορθόδοξη Σύνοδο, αφού μετέχουν όλοι («παν-») οι ορθόδοξοι («παν-ορθόδοξη»). Δεν πρέπει να υποτιμάται η ακριβολογία και να προτιμάται ο περιφραστικός πλεονασμός («Αγία και Μεγάλη») προδίδοντας δονκιχωτισμό; Τελικά: «το καλόν ου καλόν, όταν μη καλώς γένηται» (Γρηγόριος Θεολόγος).
Μάριος Π. Μπέγζος
Προκοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας
Τμήματος Θεολογίας
