Ο Θεολόγος Νικόλαος Λεβέντης συνομιλεί με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Βρεσθένης κ.κ. Θεόκλητο για σύγχρονους θεολογικούς, κοινωνικούς και εκκλησιαστικούς προβληματισμούς
Σεβασμιώτατε, σας ευχαριστώ πολύ για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης,στο πλαίσιο της οποίας ως προβληματιζόμενος πιστός σκέφτηκα να σας θέσω μία σειρά ερωτημάτων πάνω σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και θεολογικά ζητήματα.
Σεβ.: Ευχαριστώ θερμά για την ευκαιρία που μου δίδετε να επικοινωνήσω μαζί σας και να σχολιάσουμε μαζί ενδιαφέροντα θέματα που απασχολούν σήμερα την εκκλησιαστική και, γενικότερα, την κοινωνική ζωή.
Θα ήθελα, Σεβασμιώτατε, να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας με το ζήτημα της τεχνολογίας, η οποία χαρακτηρίζει την εποχή μας. Η τεχνολογία έχει αλλάξει την προσέγγιση της πίστης;Αν ναι, με ποιο τρόπο;
Σεβ.: Η τεχνολογία συμβάλλει με τον δικό της τρόπο στην προσέγγιση της πίστης. Μεγάλη μερίδα του κόσμου και, κυρίως, η νεολαία χρησιμοποιεί το διαδίκτυο και τις εφαρμογές του. Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα για έναν σύγχρονο τρόπο επικοινωνίας και αξιοποιείται ήδη,κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο,από το εκκλησιαστικό σώμα. Ήδη υπάρχουν σε όλες τις Εκκλησίες και τις Ιερές Μητροπόλεις του κόσμου εκατοντάδες ιστοσελίδες, μέσω των οποίων μεταδίδεται ο λόγος του Θεού.Χρειάζεται συστράτευση όλων των κληρικών και ιδίως των νέων, στο σκοπό της μεταλαμπαδεύσεως του ευαγγελικού μηνύματος στους ανθρώπους, με διάφορα μέσα και τρόπους, ακόμα και διά της τεχνολογίας.
Ενισχύει η τεχνολογία τον εγωισμό μας;
Σεβ.: Όταν ο άνθρωπος δεν αναφέρει στον Θεό τα επιτεύγματα του πολιτισμού και τα οικειοποιείται ως προσωπικά του κατορθώματα, τότε σαφέστατα ενισχύει τον εγωισμό του. Το ήθος της Εκκλησίας μας αποτυπώνεται στο «Τα σα εκ των σων Σοι προσφέρομενκατά πάντα και δια πάντα» της Θείας Λειτουργίας. Όλα όσα έχουμε επιτύχει στη ζωή μας δεν είναι μόνο προσωπικά μας κατορθώματα,αλλά συγχρόνως είναι αποτελέσματα της εμπνεύσεως του Αγίου Πνεύματος, της χάριτος του Θεού. Όλα σε Εκείνον τα οφείλομε και γι’ αυτό σε Εκείνον τα αναφέρομε ευχαριστιακά.
Η τεχνολογία που ενισχύει τον εγωισμό του ανθρώπου δεν είναι σε θέση να σιγουρέψει κανέναν μας για την αίσια έκβαση των εφαρμογών της επιστήμης στην καθημερινή μας ζωή. Υπάρχει κάτι που διαφεύγει από τα όρια της τεχνικής. Αυτό είναι η ανθρώπινη ελευθερία. Το καίριο, κύριο και ζωτικό αίτημα δεν είναι η πρόοδος, η ευημερία, η ανάπτυξη, η ποσοτική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος ήη βελτίωση των βιοτικών όρων της καθημερινότητας, αλλά είναι η ποιότητα της ζωής μας, η ελευθερία και η ανθρωπιά, δηλαδή η βιωσιμότητα του βίου μας. Κι αυτό που στερείται η τεχνολογία είναι η διασφάλιση της ελευθερίας του ανθρώπου, η κατοχύρωση της ανθρωπιάς του, η εγγύηση της ποιότητας της ζωής του∙ με δύο λόγια, η νοηματοδότηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αντιλαμβάνομαι, Σεβασμιώτατε, ότι καταφάσκετε τη συνετή χρήση της επιστήμης στην καθημερινότητά μας. Υπάρχει κίνδυνος να εκπέσει η επιστήμη σε ψευδοεπιστήμη;
Σεβ.:Ναι.Όταν παύει να διακονεί και να υπηρετεί με ανιδιοτέλεια και αγάπη τις ανάγκες του ανθρώπου.
Επιστρέφοντας στο θέμα της τεχνολογίας, αναφερθήκατε στην ύπαρξη ιστοσελίδων ενοριών και Μητροπόλεων. Έχετε στο νου σας κάποιουςσυγκεκριμένουςτρόπους χρήσης των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου από την Εκκλησία;
Σεβ.: Ήδη η Εκκλησία χρησιμοποιεί το διαδίκτυο,μέσααπό το οποίο διά των ιστοσελίδων προβάλλονται τα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, οι Ιερές Μητροπόλεις, οι ενορίες, οι Ιερές Μονές. Η ιστορία τους, η διοικητική τους διάρθρωση, τα εκκλησιαστικά τους μνημεία, το πνευματικό, ποιμαντικό, πολιτιστικό και φιλανθρωπικό τους έργο.
Μέσα σ’ αυτές ο χρήστης δύναται να βρειενδιαφέρουσεςπληροφορίες για την καθημερινή του πραγματικότητα και τις ανάγκες του, όπως π.χ. όταν αναζητά τον τρόπο να επισκεφθεί έναν Ναό ή ένα Μοναστήρι και δεν γνωρίζει πώς θα φθάσει εκεί, πότε τελούνται οι Ακολουθίες και ποιες ώρες οι Μονές δέχονται προσκυνητές, ή όταν πρόκειται να τηρήσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να τελέσει τα μυστήρια του γάμου και της βαπτίσεως και άλλα παρόμοια. Πρόκειται για μία συγκροτημένη υπηρεσία πληροφοριών, ένα ηλεκτρονικό κέντρο ενημέρωσης πολιτών -τόσον σε κεντρικό όσον και σε περιφερειακό επίπεδο διοίκησης της Εκκλησίας- με στοιχεία, τα οποία ενδιαφέρουν τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει στη διάθεσή του πολύ χρόνο για χρονοβόρες διαδικασίες αναζήτησης.
Έπειτα, στις ιστοσελίδες αυτές ο επισκέπτηςμπορεί να διαβάσει την επίσημη άποψη της Εκκλησίας για τρέχοντα ζητήματα, που σχεδόν καθημερινά αναφύονται και, δυστυχώς, ορισμένες φορές οι πιστοί ενημερώνονται ανεύθυνα και επιπόλαια από κάποιους θεολόγους -κληρικούς και λαϊκούς- από τα παράθυρα των τηλεοράσεων, που μάλλον αρνητικές υπηρεσίες προσφέρουν.
Σε ενοριακό επίπεδο, οι ιστοσελίδες πρέπει να προβάλλουν το έργο της ενορίας.Η παρουσίαση και προβολή του κοινωνικού και φιλανθρωπικού έργου της Εκκλησίας, όχι ως διάθεση ικανοποίησης του κενού αισθήματος της αυτοπροβολής, αλλά ως μαρτυρία της αγάπης που σαρκώνεται σε φιλόθεα έργα, δίνει μια ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα πολλών καλοπροαίρετων αλλά και κακοπροαίρετων, που μόνο σκιές είναι σε θέση να δουν: «Τι κάνει σήμερα η Εκκλησία;». Η παρουσίαση του φιλανθρωπικού έργου πρέπει να συνοδεύεται από αξιόπιστα στοιχεία, φωτογραφικό υλικό και, κυρίως, από την υπενθύμιση ότι το έργο αυτό αφ’ ενός μεν είναι καθήκον και υποχρέωσή μας προς τους ελάχιστους αδελφούς μας, και αφ’ ετέρου πως δεν είναι ξένο, ανήκει σε όλους μας, γιατί γίνεται από όλους μας. Συνεπώς, ο καθένας μπορεί και πρέπει να βοηθήσει. Στις ιστοσελίδες μας είναι απαραίτητο να διασαφηνίζονται οι τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να προσφέρει εθελοντική εργασία, να περιλαμβάνονται ακόμη και δηλώσεις συμμετοχής.
Ο τομέαςτης Κατηχήσεως είναι αυτός στον οποίο ως Εκκλησία έχουμε να κάνουμε τη διαφορά, να δώσουμε το δικό μας ξεχωριστό στίγμα, όσον αφορά στα θεολογικά γράμματα, στην πνευματική οικοδομή και μελέτη. Κείμενα, εικόνες, στοιχεία του εκκλησιαστικού μας πολιτισμού, η εθνική και εκκλησιαστική μας ιστορία, μελωδήματα, βιβλιογραφικές αναφορές, παρουσίαση βιβλίων, μνημείων, μουσείων και γενικά όλα εκείνα που φανερώνουν πως τελικά η Εκκλησία δεν παρακάμπτει τις προκλήσεις του Διαδικτύου, αλλά «πολυμερώς και πολυτρόπως» ευαγγελίζεται την αποκάλυψη της αλήθειας του Θεού για τον άνθρωπο και τη δημιουργία.
Σημειώνω, επιπλέον, την αναγκαιότητα συνεχούς εμπλουτισμού των ήδη υπαρχουσών Ηλεκτρονικών Βιβλιοθηκών. Ακόμη, την ανάγκη δημιουργίας ενός Ταμείου Πολιτισμού, στην πραγματικότητα ενός ηλεκτρονικού αρχείου, που θα περιλαμβάνει κείμενα, εικόνες, ηχητικά ντοκουμέντα και ντοκιμαντέρ, που αφορούν στην πολιτιστική μας κληρονομιά (μοναστήρια, εικόνες, βυζαντινή μουσική, έθιμα), την Ορθόδοξη λατρεία και την Ορθόδοξη κατήχηση. Εδώ θα πρέπει να βοηθήσουν όλες οι Ιερές Μητροπόλεις, με την παροχή υλικού που κυριολεκτικά υπάρχει άφθονο σε όλα σημεία της πατρίδας μας.
Ο ευρύς χώρος των νεανικών δραστηριοτήτων, που δημιουργεί η πληροφορική μπορεί και πρέπει να μας δώσει τη δυνατότητα παρουσίασης θεμάτων που ενδιαφέρουν τις ηλικίες αυτές, πρωτότυπων κατηχητικών μαθημάτων και διηγήσεων, απαντήσεων στις αναζητήσεις της εφηβείας, παιδικά προγράμματα εισαγωγής στην Ορθόδοξη πίστη. Ακόμα, την παρουσίαση θεμάτων για φοιτητές και νέους εργαζόμενους, την παρέμβαση της Εκκλησίας στο πρόβλημα της ανεργίας -π.χ. θα μπορούσαμε να σκεφθούμε τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού γραφείου ευρέσεως εργασίας.Δεύτερον για τη σύγχρονη οικογένεια. Σήμερα που η οικογένεια δεν διέρχεται απλώς κρίση, αλλά είναι η κρίση, καλούμαστε -στα πλαίσια πάντα της ποιμαντικής μέριμνάς μας- να σκεφθούμε και να παρουσιάσουμε κείμενα, σχόλια, ερωτήσεις και απαντήσεις, συμβουλευτικούς οδηγούς και εγχειρίδια για τη σύγχρονη οικογένεια και τα προβλήματά της.Η ιδέα της «ανοιχτής γραμμής επικοινωνίας» τόσο για θέματα εφήβων και νέων όσο και για προβλήματα της οικογένειας μπορεί εδώ να έχει ουσιαστική θέση.
Πολύ σημαντική βοήθεια μπορεί και πρέπει να προσφερθεί στα στελέχη του κατηχητικού έργου της Εκκλησίας μας, με την παροχή κατάλληλου υλικού, το οποίο μπορεί να συγκεντρωθεί από τις επί μέρους πολύ φιλότιμες προσπάθειες που έχουν μέχρι σήμερα καταβληθεί, μέχρι τουλάχιστον την έκδοση νέων κατηχητικών βοηθημάτων, μια απαίτηση των κατηχητών που ακούγεται εδώ και αρκετά χρόνια, και είναι νομίζω μια δίκαιη απαίτηση.
Σχετική με τα ανωτέρω είναι και η πρόταση για παροχή κατάλληλης βοήθειας στους δασκάλους και στους θεολόγους καθηγητές, σε όσους έχουν το ζήλο και τη φιλότιμη διάθεση να προσφέρουν -με σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους- τις αλήθειες της πίστεώς μας στους μαθητές. Πολύ θα διευκόλυνε το δύσκολο έργο των εκπαιδευτικών η καταχώρηση υλικού για μαθήματα, κυρίως, δογματικής, λειτουργικής και εκκλησιαστικής τέχνης, η ενημέρωση γύρω από τα νεανικά προγράμματα των ενοριών, η ιστορία των Μοναστηριών μας, καθώς και των εθνικών και τοπικών μουσείων. Σημαντική παράμετρος είναι και η πληροφόρηση σε θέματα θεολογικών σπουδών, καθώς όλοι ξέρουμε πως δεν γίνεται κανείς θεολόγος αποφοιτώντας απλώς από ένα Πανεπιστήμιο, αλλά χρειάζεται διαρκής και εντατική επιμόρφωση. Πολλές φορές δάσκαλοι και θεολόγοι αντιμετωπίζουν δύσκολες έως και προκλητικές ερωτήσεις των μαθητών σε θέματα επικαιρότητος.
Καινοτόμες και ρεαλιστικέςοι προτάσεις σας. Επιτρέπουν στην Εκκλησία να προσεγγίσει τον άνθρωπο και να διευκολύνει την καθημερινότητά του. Αλήθεια, εγκρίνει η Εκκλησία μας την απόλαυση της ζωής ή μήπως δαιμονοποιεί οτιδήποτε σχετίζεται με την απόλαυση;
Σεβ.: Η Εκκλησία δεν δαιμονοποιεί, αλλά αντίθετα προσφέρει στον κάθε άνθρωπο τη χάρη του Θεού ως ευλογία και ως χαρά με την προοπτική της αιωνιότητας. Είναι παρατηρημένο ότι ο άνθρωπος της εποχής μας, πιο πολύ από τις παλαιότερες εποχές, αναζητά την ευχαρίστηση, την απόλαυση, τη χαρά, όχι μόνο σε υλικό επίπεδο, αλλά και σε ψυχικό και σε πνευματικό επίπεδο. Αναζητά, δηλαδή, την απόλαυση στα φαγητά, στη σεξουαλικότητα, στις ανέσεις, όπως και στις σχέσεις, στη θέαση, στην ακρόαση, σε καθετί που τον κάνει «να νιώθει ωραία». Ακόμα και «οι πνευματικοί άνθρωποι», που, τέλος πάντων, δεν είναι «σαρκικοί» και «δεν κινούνται σε χαμηλό επίπεδο», θέλουν αυτό που κάνουν -προσευχή, εκκλησιασμό, μελέτη, ελεημοσύνη και άλλα- να καταλήγει στη χάρη, στην ηρεμία, στην ειρήνη, στη χαρά. Να έχει, δηλαδή, απόλαυση.
Η αναζήτηση αυτή είναι στη φύση μας, πράγμα που παρατηρείται από τη βρεφική ηλικία. Ποιος μπορεί να πει πως δεν θέλει ή δεν απολαμβάνει την απόλαυση; Όμως, ξέρουμε πως η ζωή έχει και πόνο, κάποτε οριακό για την ύπαρξη, θλίψη και απογοήτευση, έντονα αρνητικά βιώματα. Πώς συνδυάζεται η απόλαυση, κυρίως η πνευματική, με τον πόνο; Μάλιστα, πώς εξηγείται το «ήλθε δια του σταυρού χαρά εν όλω τω κόσμω»;
Για έναν αληθινό Χριστιανό η σημασία της όποιας απόλαυσης κρύβεται στο πρόσωπο του Χριστού. Καθετί που μας χωρίζει από Αυτόν είναι αμαρτία, αστοχία, λάθος. Σημειώνει ο ιερός Αυγουστίνος: «Το δικό μου αμάρτημα ήταν που αναζητούσα τις απολαύσεις, τα μεγαλεία και τις αλήθειες όχι σ’ Εκείνον, αλλά στα πλάσματά του, δηλαδή στον εαυτό μου και στους άλλους συνανθρώπους μου».
Χρειάζεται να εξετάζουμε κατά καιρούς τις κινήσεις της καρδίας μας αν στρέφονται σ’ Εκείνον ή στα δώρα Του, αν θέλουμε τον Χριστό ή τον χριστιανισμό-ιδεολογία, κατά τον π. Αλέξανδρο Σμέμαν. Όποιος έχει τονΧριστό στην καρδιά του, αλήθεια, έχει όλες τις απολαύσεις της ζωής. Ή καλύτερα, απολαμβάνει πιο δυναμικά όλες τις απολαύσεις, αφού προέρχονται ως δώρα από Εκείνον. Βλέποντας έτσι τα πράγματα, δεν διαχωρίζουμε τη ζωή με τις χαρές της από τον Θεάνθρωπο Κύριο, που, με την ενανθρώπησή Του αγίασε κάθε ανθρώπινη απόλαυση, και με την Ανάστασή Του, της έδωσε προοπτική αφθαρσίας και αιωνιότητας.
Η σύνδεσή μας με τον Θεάνθρωπο Χριστό συνεπάγεται και αποδοχή της λεγόμενης εκκλησιαστικής παραδόσεως; Η Εκκλησίας μας κατηγορείται κάποιες φορές ότι έχει βαπτίσει «παράδοση» ό,τι δεν επιθυμεί να αλλάξει. Μήπως όντως πρόκειται για απλή «συντήρηση» του παρελθόντος και αποφυγή εκκλησιαστικής ανανέωσης;
Σεβ.: Εγώ θα σας αντιστρέψω την ερώτηση: Ποια είναι η αλλαγή που χρειάζεται να γίνει στην Εκκλησία όταν ο Ιδρυτής της λέγει: «Ιδού καινά ποιώ τα πάντα»; Ποια αλλαγή θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη από τη νίκη του Αναστάντος Χριστού κατά θανάτου -δηλαδή από τη λύση του κατεξοχήν υπαρξιακού προβλήματος του ανθρώπου;
Η Παράδοση δεν είναι μία λογική διδασκαλία και μερικές συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα. Ο Χριστός είναι η Παρακαταθήκη την οποία παραδίδει η Εκκλησία διά της Ιεραρχίας διά μέσου των αιώνων «κατά την θεία Ευχαριστία στους Επισκόπους και τους Πρεσβυτέρους κατά την ημέρα της χειροτονίας τους, ώστε δια των Επισκόπων και Πρεσβυτέρων να φυλαχθεί και μεταδοθεί προς αγιασμό και θέωση των πιστών. Όμως, Αυτός ο Ίδιος ο Χριστός φυλάττει, μεταδίδει και παραδίδει την Παρακαταθήκη, δηλαδή τον Εαυτό Του, με τους φίλους Του». Όποιος αποκόπτεται από την Εκκλησία «παύει να είναι φορεύς της Παρακαταθήκης», σημειώνει ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης.
Το ότι ο Χριστός είναι η Παρακαταθήκη-Παράδοση φαίνεται από ένα γεγονός που γίνεται στην χειροτονία του Πρεσβυτέρου. Είναι γνωστόν, ότι η χειροτονία του Πρεσβυτέρου, όπως και η χειροτονία του Επισκόπου και του Διακόνου, δεν είναι ένα ατομικό γεγονός, γι’ αυτό και τελείται κατά την διάρκεια της θείας Ευχαριστίας, που είναι η αληθινή πράξη της Εκκλησίας. Μετά τη χειροτονία και μετά τη μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού, ο Αρχιερεύς δίνει στον νεοχειροτονηθέντα Πρεσβύτερο τον ήδη καθαγιασμένο Άρτο, αυτόν τον ίδιο τον Χριστό, και του λέγει: «Λάβε την παρακαταθήκην ταύτην και φύλαξον αυτήν έως της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ότε παρ’ αυτού μέλλεις απαιτείσθαι αυτήν».
Μήπως έχουν αδικηθεί οι γυναίκες, στο πέρασμα του χρόνου, λόγω της εκκλησιαστικής μας παραδόσεως;
Σεβ.:Ο Χριστός εξύψωσε την υποτιμημένη από κάθε άποψη γυναίκα της εποχής Του και της έδωσε θέση τιμής και σεβασμούστο πρόσωπο της Παναγίας μας. Η Παναγία αποτελεί το ύψιστο δημιούργημα του Θεού, αφού είναι ανώτερη από όλη τη θαυμαστή κτιστή δημιουργία που μπορεί κανείς να παρατηρήσει τόσο στη γη όσο και στο απώτερο σύμπαν, αλλά και από όλους μαζί τους υπόλοιπους Αγίους της Εκκλησίας, ακόμα και από τις Αγγελικές Δυνάμεις. Δηλαδή, μία Γυναίκα ξεπέρασε σε αξία ακόμα και τις δυνάμεις της άυλης κτίσης. Το μεγαλείο της Παναγίας ο μόνος λόγος που μπορεί να το προσεγγίσει και να το αποτυπώσει όσο το δυνατόν καλύτερα είναι εκείνος του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, ο οποίος Της προσδίδει τα δευτερεία της Αγίας Τριάδος, χαρακτηρίζοντάς Την «Θεό μετά τον Θεό». Ό,τι και να αναφερθεί επιπλέον επί του θέματος είναι περιττό, αφού από μόνη της η ύπαρξη της Θεοτόκου είναι υπέρ αρκετή για να φανεί πως ο Χριστιανισμός δεν υποβιβάζει την αξία της γυναίκας.
Τι μας διδάσκει ο βίος της Θεοτόκου; Γιατί, συχνά, αντιπαρατίθεται η Παναγία με την Εύα;
Σεβ.: Μας διδάσκει την ολόθυμη και εκούσια αυτοπαράδοση στο θέλημα του Θεού. Την ταπείνωση και την εκκωφαντική σιωπή, ώστε μέσα από αυτά να φανερωθεί και να σαρκωθεί ο Λόγος του Θεού στον κόσμο και στην καρδιά του κάθε ανθρώπου. Η Παναγία είναι η πλέον αφανής και σιωπώσα μέσα στην Αγία Γραφή, διδάσκοντάς μας ότι μόνο όταν γίνουμε αφανείς, σιωπώντες και προσευχόμενοι καρδιακά με τα μοναδικά λόγια «ιδού η δούλη [ή ο δούλος] Κυρίου γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου», τότε γινόμαστε ουσιαστικοί, διότι τότε ευρίσκουμε τα πάντα, ευρίσκουμε το Χριστό που είναι «τα πάντα εν πάσι», ευρίσκουμε το φως και την ελπίδα του κόσμου. Η Παναγία εξαιτίας της ταπείνωσης, της προσευχής της, της σιωπής της, της υπακοής της έγινε η Μητέρα όλου του κόσμου, η Μητέρα των ταλαιπωρημένων, των ορφανών, των αμαρτωλών, η σύντροφος των μοναχών, έγινε το πρότυπο του κάθε ανθρώπου, το πρότυπο της αληθινής γυναίκας που μέσα στη μητρική της αγκαλιά περιθάλπει, σκεπάζει, συμπάσχει, παρηγορεί, συγχωρεί. Στην Παναγία ευρίσκουμε την πληρότητα της ζωής, διότι εκείνη γέννησε την όντως Ζωή. Αν ακολουθήσουμε το ήθος της Παναγίας, τότε και εμείς θα γίνουμε σκέπη, παρηγορία, ελπίδα και φως για τους άλλους.
Ο άγιος Ειρηναίος Λουγδούνου, στη θεολογία του «περί ανακεφαλαιώσεως των πάντων», αντιπαραβάλλει την πρώτη Εύα με την Παρθένο Μαρία ως δεύτερη Εύα. Η Παναγία, ως δεύτερη Εύα, συνεργεί στην ανακεφαλαίωση των πάντων στο πρόσωπο του Υιού της. Το σχήμα παρακοή-υπακοή χρησιμοποιείται στον παραλληλισμό Εύας και Παναγίας: «οὕτω δέ καί ὁ τῆς Εὔας τῆς παρακοῆς δεσμός λύσιν ἔλαβε διά τῆς ὑπακοῆς τῆς Μαρίας· ὅπερ γάρ ἔδησεν ἡ παρθένος Εὔα διά τῆς ἀπειθείας, τοῦτο ἡ παρθένος Μαρία ἔλυσε διά τῆς πίστεως» (Ἁγ. Εἰρηναίου, Ἔλεγχος, 4, 5, 3-4, PG 985 BC-986A).
Η Εύα, όπως ακριβώς και ο Αδάμ, δεν σεβάστηκε την εντολή του Θεού και παρήκουσε. Η Μαρία με την υπακοή της στην κλήση του Θεού γίνεται η δεύτερη Εύα. Η πρώτη Εύα παρασύρθηκε από τον διάβολο, η δεύτερη υπάκουσε στη φωνή του αγγέλου. Η ασύνετη συμπεριφορά της πρώτης Εύας επέτρεψε την είσοδο του θανάτου στην ανθρώπινη φύση, ενώ η συμπεριφορά της δεύτερης αποτέλεσε ανάχωμα και επέτρεψε τη νίκη κατά του θανάτου. Η ανθρώπινη, δηλαδή, φύση έχασε την αυθεντική της ζωή από την παρακοή μίας γυναίκας. Ξαναβρίσκει, όμως, την αληθινή ζωή, χάρη στην υπακοή της Παρθένου Μαρίας, ως νέας ζωής. Η Παρθένος Μαρία κατ᾽ αναλογίαμετον δεύτερο Αδάμ, αποκαθιστά την πρώτη Εύα, όπως δηλαδή ο Χριστός αποκατέστησε στο πρόσωπό Του τον πρώτο Αδάμ και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος.
Την ίδια ημέρα με την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου τιμάται και η μνήμη του παιδομάρτυρα ιερόπαιδος Ταρσιζίου. Δεδομένου ότι η πραγματικότητα της εποχής μας διαφέρει από το συγκείμενο στο οποίο έζησαν η Παναγία, ο Άγιος Ταρσίζιος και πολλοί άγιοι και αγίες της Εκκλησίας, αναρωτιέμαι: πόσο εύκολο είναι οι άνθρωποι στις μέρες μας, ιδίως οι νέοι, να συνδεθούν μαζί τους και να αντλήσουν από τη ζωή τους, ώστε να βοηθηθούν στον δικό τους αγώνα;
Σεβ.: Μακάρι οι νέοι μας σήμερα να είχαν ως πρότυπα την Παναγία ή τους αγίους μας, όπως τον Άγιο Ταρσίζιο, την Αγία Παρασκευή, τον Άγιο Γεώργιο, τον Άγιο Δημήτριο, τον Άγιο Κήρυκο και τόσους άλλους νέους που θυσίασαν τη ζωή τους για την αγάπη τους στον Χριστό και τον συνάνθρωπο.
Η λέξη «άγιος» ή «αγιότητα» παραπέμπει σε κάτι εντελώς άσχετο και ξένο προς την εποχή μας, προς τον πολιτισμό και τις αναζητήσεις του συγχρόνου ανθρώπου. Ποιος από τους γονείς της εποχής μας φιλοδοξεί να κάνει τα παιδιά του «αγίους»; Ποιο από τα σχολεία μας και τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα καλλιεργούν την αγιότητα ή την προβάλουν ως όραμα και πρότυπο; Ο «επιτυχημένος» άνθρωπος της εποχής μας, το ιδανικό της σύγχρονης παιδείας και του πολιτισμού μας, δεν είναι ούτε κατά διάνοια ο «καλός κι αγαθός» των κλασσικών χρόνων. Είναι εκείνος που εξασφαλίζει χρήματα, ανέσεις και κοινωνική προβολή -αυτό θέλουν οι γονείς από τα παιδιά τους, σ’ αυτό κυρίως αποβλέπουν τα εκπαιδευτικά μας συστήματα, αυτό καλλιεργούν τα μέσα επικοινωνίας, αυτό ονειρεύεται η πλειονότητα των νέων μας.
Η αγιότητα αποτελεί ένα «λησμονημένο όραμα». Σήμερα έχουν μείνει μόνο τα ονόματα των αγίων μας, και αυτά «κουτσουρεμένα» και αλλοιωμένα επί το ξενικώτερον, ενώ οι άνθρωποι προτιμούν πλέον να γιορτάζουν, όχι τις μνήμες των αγίων τους, μα τα δικά τους προσωπικά γενέθλια. Σε μια τέτοια εποχή τι να πει κανείς για την αγιότητα;
Η προσπάθεια θα πρέπει να ξεκινήσει μέσα από την οικογένεια και την ενορία. Μέσα από την επανακατήχηση και τον επανευαγγελισμό των γονέων πρώτα, αλλά και των παιδιών. Έρχεται σήμερα να αναλάβει κάποιος τον ιερό ρόλο του αναδόχου και το μόνο που θωρεί ως καθήκον του μετά τη βάπτιση του αναδεχτού του είναι να τον κοινωνήσει τρεις Κυριακές και να του αγοράζει ρούχα και παιχνίδια στις μεγάλες γιορτές. Σ’ όλα αυτά πού είναι η κατήχηση του νεοφωτίστου στη χριστιανική ζωή;Πουθενά απολύτως. Όμως, ο ανάδοχος στη ζωή της Εκκλησίας, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, είναι ουσιαστικά ο κυρίως υπεύθυνος για την κατήχηση του νεοφωτίστου και για την πνευματική του πορεία εφ’ όρου ζωής. Η Εκκλησία μας οφείλει να επαναδραστηριοποιηθεί στο θέμα της κατηχήσεως και να προβάλλει τα πρότυπα των αγίων υπογραμμίζοντας ότι άγιος δεν είναι ο αναμάρτητος, αλλά εκείνος που μέσα στην αμαρτωλότητά του αναζητά τον Θεό προκειμένου να νοηματοδοτήσει τη ζωή του.
Αναφερθήκατε στη σύγχρονη οικογένεια. Τι θα είχατε να σχολιάσετε σχετικά με το πρόσφατα επανακάμψαν ζήτημα των ομόφυλων ζευγαριών; Θεωρείται ότι η εισαγωγή ενός πιστού στην Εκκλησία μέσω του βαπτίσματος θα πρέπει να εξαρτάται από την προέλευσή του από παραδοσιακή ή μη παραδοσιακή οικογένεια;
Σεβ.: Ασφαλώς κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα, αλλά και ταυτόχρονα παιδί του Θεού. Σε κανέναν δεν μπορούμε να στερήσουμε, εφόσον το επιθυμεί ο ίδιος, ή κατόπιν συγκαταθέσεως των κηδεμόνων αν είναι βρέφος ή ανήλικος, το δικαίωμα να βαπτισθεί και να γίνει μέλος της Εκκλησίας του Χριστού. Ωστόσο, επειδή μνημονεύετε μια ειδική περίπτωση, στην οποία τα πράγματα είναι σύνθετα και όχι τόσο απλά, νομίζω ότι η Εκκλησία μας θα πρέπει διά της Ιεράς Συνόδου να αποφανθεί περί του ζητήματος και να δώσει οδηγίες στους λειτουργούς της και εμείς να σεβαστούμε και να ακολουθήσουμε την απόφασή της αυτή. Και εξηγώ τι εννοώ όταν λέω ότι τα πράγματα είναι σύνθετα. Σε περίπτωση βαπτίσεως οιουδήποτε ανηλίκου τέκνου θα πρέπει να συγκατατεθούν οι γονείς του, τους οποίους αναγνωρίζουμε ως οικογένειά του. Όμως, σε καμία περίπτωση, ένα ομόφυλο ζευγάρι δεν μπορεί να αναγνωριστεί από την Εκκλησία μας ως οικογένεια. Και νομίζω ότι στη χώρα μας ακόμα και η Πολιτεία δεν έχει, ακόμα τουλάχιστον επισήμως, αναγνωρίσει τέτοιου τύπου οικογένεια ούτε επιτρέπει την υιοθεσία τέκνων από ομόφυλα ζευγάρια.
Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο «άρσεν και θήλυ» και τους ευλόγησε, ώστε να αποτελέσουν τον κεντρικό πυρήνα της οικογένειας. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί μία παρά φύση κατάσταση, η οποία είναι εκτροπή από τα παραδοσιακά θέσμια της κοινωνίας και της Εκκλησίας περί γάμου και οικογένειας. Βέβαια, η Εκκλησία αντιμετωπίζει πάντοτε με πνεύμα φιλανθρωπίας και αγάπης τον κάθε άνθρωπο ως πρόσωπο, αρκεί και η άλλη πλευρά να επιδεικνύει διάθεση αλλαγής και μετανοίας.
ΠΗΓΗ: Πεμπτουσία
