Ακολουθεί το κέιμενο της ομιλίας του Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ, κατά το δείπνο που παρατέθηκε τη Δευτέρα, 22 Νοεμβρίου 2021, στο Μέγαρο ΠΑΛΛΑΣ ΑΘΗΝΑ, πρός τιμήν της Α. Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ:
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Σεβασμιώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί,
Ἐρίτιμος κα Λάτση,
Κυρίες καί Κύριοι,
Ὁμολογῶ, ἀπερίφραστα, ὅτι ἡ πολύ τιμητική αὐτή εὐκαιρία νά ὁμιλήσω γιά τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ, μοῦ δημιουργεῖ μιά κάποια ἀμηχανία, ὄχι γιατί μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἐπετείου αὐτῆς ἔχουν λεχθεῖ τόσα πολλά πού κινδυνεύει κάποιος νά ἐπαναληφθῇ καί νά γίνῃ ἴσως κουραστικός -γιά τόν Πατριάρχη ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ ἄλλωστε ποτέ δέν θά ἔχουν εἰπωθῇ ὅλα- ἀλλά γιατί ὅταν πρόκειται κανείς νά σκιαγραφήσῃ τήν εἰκόνα τοῦ Πατριάρχου μας, μᾶλλον θά ἀντιληφθῇ ὅτι ὁ «καμβάς» τοῦ λόγου του εἶναι ἐξαιρετικά περιορισμένος καί ἡ «παλέτα τῶν χρωμάτων» τῆς γλώσσας ἰδιαίτερα ἀνεπαρκής. Ἐπιτρέψατέ μου, λοιπόν, νά καταφύγω σέ μιά μεταφορική εἰκόνα, ἡ ὁποία ἴσως μπορεῖ νά ἀποδώσῃ σχηματικά καί σέ κάποιο βαθμό «τί ἐστί ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ὁ Ἴμβριος…». Καί τούτη ἡ εἰκόνα δέν θά ἦταν κάτι ἄλλο παρά ἕνας «δωρικός κίονας»!
Αὐτός εἶναι, ἀγαπητοί μου, ὁ Πατριάρχης ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ∙ ὁ στιβαρός, ἀγέρωχος, εὐθυτενής, λιτός καί μεγαλοπρεπής συνάμα, αὐστηρός καί γλυκύς ταυτόχρονα, θυελλώδης καί γαλήνιος μετ’ ὀλίγον, ὁ χειμαρώδης ὡς τοῦ ποταμοῦ τά ὁρμήματα καί ὁ προστατευτικός ὡς ὁ λιμήν ὁ ὑπήνεμος, ὁ πολιός ὡς ὁ Ἀβραάμ καί ὁ πάντοτε νέος ὡς ὁ Δαβίδ∙ ὁ «δωρικός στυλοβάτης» τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, πού στηρίζει ὅσους κινδυνεύουν νά κατακρημνιστοῦν, πού ἐνδυναμώνει ὅσους λιποψυχοῦν, πού σκέπει ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, πού ὁδηγεῖ τή λέμβο τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ὡς ὁ Κυβερνήτης ὁ πολύπειρος πού δέν φοβᾶται τίς φουρτοῦνες, πού βόσκει τά ἀρνία τοῦ Κυρίου ὡς ὁ Ποιμένας ὁ Καλός καί στοργικός. Αὐτός εἶναι ὁ Πατριάρχης μας∙ «ὁ στῦλος ὁ δωρικός» καί ἄσειστος πού ἵσταται ἐπάνω στό «θεμέλιον… ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός» (Α’ Κορ. 3, 11). Καί ὅσοι γνωρίζουμε τόν Πατριάρχη ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ μποροῦμε μέ παρρησία νά ποῦμε ὅτι τίποτα ἀπό τά προηγούμενα δέν εἶναι ὑπερβολικό, τίποτα δέν εἶναι ψέμα, τίποτα δέν εἶναι μιά ὡραιοποιημένη εἰκόνα, διότι «ὁ ἑωρακὼς μεμαρτύρηκε, καὶ ἀληθινὴ αὐτοῦ ἐστιν ἡ μαρτυρία, κἀκεῖνος οἶδεν ὅτι ἀληθῆ λέγει, ἵνα καὶ ὑμεῖς πιστεύσητε», (Ἰω. 19, 35).
Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης καί κοινός Πατέρας ὅλων μας πορεύεται μέσα στό ἐκκλησιαστικό «γίγνεσθαι», ὅπως ἤδη ἐλέχθη, ἑδραιωμένος ἐπάνω στό μόνο ἄρρηκτο καί ἀκαταγώνιστο θεμέλιο πού εἶναι Αὐτός ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, γι’ αὐτό καί ἡ πορεία Του εἶναι πάντοτε εὐθεῖα, κάποτε ἀνηφορική, κάποτε δύσβατη ἀλλά πάντοτε πρός τή σωστή κατεύθυνση, πού εἶναι ὁ Χριστὸς καί ἡ Ἐκκλησία Του. Διότι, ὅπως διδάσκει ἡ Ἐκκλησιολογία τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, δοξολογώντας ἀνά τούς αἰῶνας τό μέγα Μυστήριον τῆς Σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου, Χριστός ἀσώματος δηλαδή ἄνευ τοῦ ἁγίου Σώματος Του, τῆς Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει. Καί τἀνάπαλιν, Ἐκκλησία ἀκέφαλη δίχως τόν Κύριο Ἰησοῦ, ὁ Ὁποῖος «ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς ἐκκλησίας», (Κολ. 1, 18) δέν ὑφίσταται. Κάθε παρέκκλισι ἀπό τίς βασικές αὐτές ἐκκλησιολογικές ἀρχές συνιστᾶ ἐπικίνδυνη ἀλλοίωσι τῆς πίστεως.
Καί ἡ πίστη, ὅπως ἀσφαλῶς γνωρίζετε, δέν εἶναι ἕνα ἰδεολογικό ἐφεύρημα, μιά θεωρητική κωδικοποίηση ὁρισμένων ἀρχῶν καί ἀξιῶν, μιά κοινή ἀποδοχή ἑνός μανιφέστου∙ ἡ πίστη συνιστᾶ γεγονός ζωῆς καί ἀληθείας, συμπόρευσης μετά τοῦ ἑτέρου ἀνθρώπου, θυσιαστικῆς ἀγάπης, πνεύματος καταλλαγῆς, συγχωρητικῆς διάθεσης, ἀποδοχῆς τοῦ ἄλλου καί, πρωτίστως καί κυρίως, μετοχῆς στήν Ἐκκλησιαστική Κοινότητα, στό ἅγιο Σῶμα τοῦ Κυρίου, τήν Ἐκκλησία Του. Ἀκριβῶς, αὐτό τό γεγονός τῆς Πίστεως μᾶς διδάσκει ὁ Πατριάρχης ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ σέ κάθε περίοδο καί ἔκφανσι τῆς ζωῆς Του∙ εἴτε τόν βρίσκουμε ὡς τρυφερό χωριατόπουλο στήν ἀγαπημένη Ἴμβρο εἴτε τόν συναντήσουμε ὡς νεαρό φοιτητή τῆς Χάλκης καί τῶν Πανεπιστημίων τῆς Εὐρώπης εἴτε τόν ἀκολουθήσουμε ὡς τόν φέρελπι κληρικό τῶν Πατριαρχείων εἴτε τόν ἐνατενίσουμε ὡς τόν Πρῶτο τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὡς τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη. Ὁ Ἴμβριος ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ παραμένει πάντοτε Χριστοκεντρικός δηλαδή Ἐκκλησιοκεντρικός καθώς ὅπως ἤδη ἀναφέραμε Χριστός καί Ἐκκλησία εἶναι ἔννοιες σύμφυτες καί ἀλληλένδετες μή ἐπιδεχόμενες χωρισμό καί μερισμό.
Ἴσως αὐτό εἶναι τό πλέον χαρακτηριστικό στοιχεῖο ταυτότητας τοῦ Πατριάρχου μας∙ ἡ ἐκκλησιαστικότητα, ἡ ἄνευ προϋποθέσεων καί ὅρων παράδοσι τοῦ Ἑαυτοῦ του στήν ἁγία Μας Ἐκκλησία, σταθερά καί χωρίς ἀμφιταλαντεύσεις, ἀπό τήν πρώτη νεότητά του, πού μέ τήν ἀθωότητα τῆς παιδικῆς ψυχῆς ἐγκολπώνεται τόν Χριστό καί τόν συναντᾶ στά Ἐξωκκλήσια τοῦ χωριοῦ Του, ἕως καί σήμερα πού ὡς Ἡγέτης τῆς Πρωτόθρονης Ἐκκλησίας μέ ἄγρυπνο βλέμμα καί ἀνύστακτη μέριμνα διαφυλάττει τήν ἑνότητα καί τήν ὀρθή πορεία πλεύσης τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, λαμβάνοντας πολλές φορές ἀποφάσεις δύσκολες καί ὀδυνηρές ἀλλά ἀναγκαῖες γιά νά οἰκοδομηθῇ τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐκκλησιολογία εἶναι, ἄν μποροῦμε νά τό ποῦμε κάπως ποιητικά, ὁ «μόνιμος καημός» τοῦ Πατριάρχου ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ.
Ὁ Πατριάρχης μας δέν ὑπάρχει γιά τόν Ἑαυτό Του, ζεῖ γιά τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία Του, δέν διακονεῖ ἤ δέν ἐργάζεται ἁπλῶς ὑπέρ τῆς Ἐκκλησίας∙ ἡ Ἐκκλησία ἀπαρτίζει τό εἶναι Του∙ ὅ, τι καί ἄν εἶναι καί ὅ, τι καί ἄν διαθέτει ὁ Πατριάρχης ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ τό ἔχει προσφέρει ἀφειδῶς στήν Ἐκκλησία του Χριστοῦ. Γιά τόν Ἑαυτό Του ἔχει κρατήσει τίς ὕβρεις, τίς πίκρες, τίς ἰταμές κατηγορίες, τά ραπίσματα πού στό διάβα τῆς πατριαρχίας Του ἔχει δεχθεῖ ἀπό ἐχθρούς καί «φίλους». Ὁ Ἴδιος ἐργάζεται διαρκῶς, τρώγει ἐλάχιστα, κοιμᾶται ἀκόμα λιγότερο, δέν ἀναπαύεται παρά μόνον ὅταν ἔχει ὁλοσχερῶς ἀποκάμει… Ἡ πρόσφατη -εὐτυχῶς μέ αἴσιο τέλος- περιπέτεια τῆς ὑγείας Του φανερώνει ὄχι μόνο τήν ἀκατάβλητη δύναμι καί ἐνεργητικότητά Του ἀλλά τό γεγονός ὅτι δέν δίστασε νά ὑποβληθῇ σέ μιά πραγματικά δύσκολή δοκιμασία γιά νά βρεθῇ κοντά στούς ὀρθοδόξους -καί ὄχι μόνο- στόν Νέο Κόσμο, οἱ ὁποῖοι μέ λαχτάρα καί προσμονή ἀνέμεναν τήν ἐπίσκεψί Του.
Αὐτό ἔκανε στά τριάντα χρόνια τῆς Πατριαρχίας Του καί αὐτό κάμει καί σήμερα ὁ Πατριάρχης ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ. Εἶναι μιά ἀνοικτή ἀγκαλιά στό παράθυρο τοῦ κόσμου, δίχως προκαταλήψεις, σύνδρομα φοβίας, κομπλεξισμοῦ καί ναρκισσιστικῆς αὐτάρκειας. Συνεχίζοντας τήν παρακαταθήκη τῶν ἀοιδίμων Πατριαρχῶν Ἀθηναγόρα καί Δημητρίου πορεύεται στήν Οἰκουμένη διακηρύσσοντας τό μήνυμα τῆς Πίστεως, τῆς ἀδελφοσύνης, τῆς καταλλαγῆς καί τῆς ἀλληλοπεριχωρήσεως. Προβάλλει διαρκῶς τόν πλοῦτο τῆς παραδόσεως τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, τόν θησαυρό τῆς πατερικῆς θεολογίας καί τοῦ πολιτισμοῦ τῆς Ρωμιοσύνης σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τῆς Οἰκουμένης. Οἰκουμενικός, λοιπόν, λόγῳ καί ἔργῳ… Προσωπικότητα οἰκουμενικοῦ βεληνεκοῦς, ἀναγνωρίσιμος καί σεβαστός σέ ὅλα τά διεθνῆ fora, ἀπολαμβάνει παγκόσμιας ἀκτινοβολίας καί τιμῶν ὅσο λίγοι θρησκευτικοί ἡγέτες.
Μέσα σέ αὐτά τά τριάντα χρόνια ἐξαιρετικά καρποφόρου Πατριαρχίας κατάφερε νά κρατᾷ συνεχῶς στό προσκήνιο τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ πρωτοβουλίες διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ διαλόγου μέ στόχο -ὄχι τόν συγκρητισμό καί τήν ἀλλοίωσι, ὅπως λέγουν ὁρισμένοι- ἀλλά τήν ἀλληλογνωριμία, τήν ἀμβλυνσι τῶν ἀντιθέσεων, τήν ἄρσι τῶν παρεξηγήσεων καί τή συνεργασία σέ ἀνθρωπιστικό καί κοινωνικό ἐπίπεδο. Ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ Πατριάρχου ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ, παρά τίς δυσκολίες καί τά ἐμπόδια, ὁ διαθρησκειακός καί διαχριστιανικός διάλογος σημείωσε σημαντικά βήματα. Καί βεβαίως ἀς σημειωθῇ ὅτι καί ἡ ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὄχι μόνο δέν παραμερίστηκε ἀλλά ἐνισχύθηκε, ὅπως μαρτυρᾷ ἄλλωστε ὁ ἐγκαινισμός ἀπό τόν Πατριάρχη ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ τοῦ θεσμοῦ τῶν Συνάξεων Προκαθημένων καί ὄχι μόνο.
Ὅμως θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι δύο εἶναι τά κορυφαῖα ἐπιτεύγματα τοῦ Πατριάρχου μας σέ ἐπίπεδο ἐκκλησιαστικό καί νομίζω πώς ἡ ἱστορία τοῦ τά ἔχει πιστώσει ἤδη ὡς προσωπικά κατορθώματα∙ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης τό 2016 καί ἡ ἐκχώρησι τοῦ Τόμου τῆς Αὐτοκεφαλίας στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας καί ἡ ἐπαναφορά στήν κανονικότητα ἐκατομμυρίων Ὀρθοδόξων ἀδελφῶν μας. Ὁ ὁμιλῶν εἶχε τήν ἰδιαίτερη εὐλογία καί τήν μεγάλη εὔνοια νά τοῦ ἀνατεθοῦν ἀπό τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη καίριοι ρόλοι καί στά δύο αὐτά τεράστιας σημασίας θέματα καί μπορεῖ νά διαβεβαιώσῃ πέραν πάσης ἀμφιβολίας πώς τόσο ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης καί τό Οὐκρανικό Αὐτοκέφαλο δέν θά εἶχαν πραγματωθῇ ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος. Καί τά δύο ἀποτελοῦν καρπό τῆς ἐναγώνιας μέριμνας Του γιά τήν Ἐκκλησία, ἀπότοκα γνησίου ἐκκλησιολογικοῦ φρονήματος, γεννήματα πολλῆς καί ὀδυνηρᾶς προσευχῆς γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Ἡ ἱστορία, φρονῶ, θά καταναλώσῃ πολύ μελάνι στὸ μέλλον γιά νά ἀποτιμήσῃ τούς δύο αὐτούς σταθμούς στήν Πατριαρχία Βαρθολομαίου.
Στό σημεῖο αὐτό, ἀγαπητοί συνδαιτημόνες, θά ἤθελα νά τονίσω ὅτι ἡ Πατριαρχία ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ δέν περιορίστηκε καί δέν περιορίζεται στά στενά -ἄν μπορεῖ κανείς νά τό πεῖ μέ αὐτόν τόν τρόπο- θρησκευτικά ἢ ἐκκλησιαστικά πλαίσια. Οἱ πρωτοβουλίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στό πεδίο τῆς Οἰκολογίας καί τῆς προστασίας τοῦ Οἰκοσυστήματος εἶναι ἴσως ἐκεῖνες πού κατέστησαν τόν Πατριάρχη ὄχι ἁπλῶς γνωστό ἔξω ἀπό τόν Ὀρθόδοξο Κόσμο, ἀλλά προσωπικότητα μέ ἰσχυρή καί ὑπολογίσιμη φωνή. Ἠ κλιματική ἀλλαγή δέν εἶναι μιά μελλοντική ἀπειλή ἀλλά μιά ψηλαφητή καί ὁρατή πραγματικότητα, τά ἀποτελέσματα καί τίς τραγικές συνέπεις τῆς ὁποίας βιώνουμε ἤδη μέ ἰδιαίτερη μάλιστα σφοδρότητα. Τὸ «Σεπτόν Πατριαρχικόν Μήνυμα ἐπί τῇ ἡμέρᾳ προσευχῆς ὑπέρ τῆς Προστασίας τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος» τῆς 1ης/09/2014 μέσα σέ λίγες γραμμές περιγράφει τό πρόβλημα καί προτείνει ἴσως τή μοναδική ριζική λύση: «Ἡ ἄνευ φραγμῶν ληστρική ἐκμετάλλευσις τῶν φυσικῶν πόρων τῆς δημιουργίας, ἀποτελοῦσα τήν κυρίαν αἰτίαν καταστροφῆς τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, εἶναι κατά τήν μαρτυρίαν τῆς θεολογίας, τῆς τέχνης καί τῆς λογοτεχνίας ἀποτέλεσμα πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου, παρακοῆς πρός τήν ἐντολήν τοῦ Κυρίου καί μή συμμορφώσεως πρός τό Θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἐκκλησία παρέχει τό ἀντίδοτον διά τήν θεραπείαν τῶν οἰκολογικῶν προβλημάτων, καλοῦσα τούς πάντας εἰς ἀποκατάστασιν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ εἰς τό ἀρχαῖον, τό πρωτότυπον κάλλος. Ἡ ἀνόρθωσις τῆς πεπτωκυΐας φύσεως τοῦ ἀνθρώπου, τῇ ἐπιπνοίᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τῇ μετοχῇ εἰς τάς δωρεάς αὐτοῦ, ἀποκαθιστᾷ καί τήν ἁρμονικήν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν κτίσιν καί τήν δημιουργίαν, τήν ὁποίαν ἐποίησεν ὁ Θεός πρός χαράν, τέρψιν καί ἀπόλαυσιν αὐτοῦ, ἀλλά καί ἀναγωγήν αὐτοῦ εἰς τόν Ἴδιον, τόν Πλάστην» [1]. Μέ ἄλλα λόγια δηλαδή ἀκόμη καί αὐτό τό οἰκολογικό πρόβλημα εἶναι, κατ’ οὐσίαν, πρόβλημα πίστεως ἤ ἀπιστίας…
Ἐκλεκτοί ὁμοτράπεζοι καί φίλοι,
προσπάθησα, σίγουρα χωρίς σπουδαῖα ἀποτελέσματα, ὄχι νά σᾶς παρουσιάσω ἕνα εἴδους βιογραφικοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ οὔτε μιά καταγραφή τῆς πολύπλευρης καί πολυεπίπεδης δράσης Του. Ἐπέλεξα νά ἀναφερθῶ μέ τρόπο ἐξόχως περιληπτικό σέ δύο-τρία ὁροθέσια τῆς Πατριαρχίας ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ θέλοντας νά καταδείξω, ὅσο μπόρεσα, ὅτι πίσω ἀπό κάθε λόγο, σκέψη, πράξι καί ἐνέργεια τοῦ Πατριάρχου μας βρίσκεται μόνον ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία Του καί ἡ βαθύτατη καί ἀμετακίνητη πίστι Του∙ αὐτός εἶναι ὁ Πατριάρχης ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, ὁ χριστοκεντρικός, ὁ ἐκκλησιοκεντρικός, ὁ ἄνθρωπος τῆς πίστεως…
Νά ζῇτε, Παναγιώτατε Πάτερ, νά ζῇτε καί νά μᾶς διδάσκετε μέ ὅσα λέγετε καί μέ ὅσα κάνετε καί, κυρίως, μέ ὅσα εἶστε… Νά ζῇτε εἰς ἔτη πολλά καί εἰρηνικά… «Καὶ ἐρεῖ πᾶς ὁ λαός· γένοιτο γένοιτο» (Ψλ. 105, 48).
