Ο ορισμός Τοποτηρητή σε χηρεύουσα Μητρόπολη

Του Δρος Αναστασίου Βαβούσκου
Δικηγόρου
Άρχοντος Ασηκρήτη ΜτΧΕ

Επειδή πολλά λέγονται και ακόμη περισσότερα ακούγονται τον
τελευταίο καιρό περί των υποψηφίων τοποτηρητών για τις χηρεύουσες Ιερές
Μητροπόλεις, θα ήθελα να παρουσιάσω σε αδρές γραμμές, τι ισχύει, ώστε να
διευκολύνω την κατάσταση και να διελευκάνω κάποια τυχόν «γκρίζα» σημεία.
Η διαδικασία πληρώσεως μίας χηρευούσης Ιεράς Μητροπόλεως της
Εκκλησίας της Ελλάδος, ανεξαρτήτως εάν αυτή ανήκει στην Αυτοκέφαλη
Εκκλησία της Ελλάδος ή στις εν Ελλάδι Μητροπόλεις του Οικουμενικού
Πατριαρχείου, προβλέπει και το στάδιο της Τοποτηρητείας, το οποίο
παρεμβάλλεται μεταξύ της χηρείας της Ιεράς Μητροπόλεως και της
πληρώσεως αυτής, ανεξαρτήτως αν η πλήρωση θα γίνει δι’ εκλογής ή διά
μεταθέσεως.
Το συγκεκριμένο εμβόλιμο στάδιο περιγράφεται και οριοθετείται στο άρθρο 23
του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Συμφώνως προς αυτό:
Καταρχήν κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 23, σε εύλογο χρόνο από την
χηρεία της Ιεράς Μητροπόλεως, ο Πρόεδρος της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου,
δηλαδή ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών αναθέτει την τοποτηρητεία
του χηρεύσαντος θρόνου σε έναν εκ των ομόρων Μητροπολιτών και
ειδικότερα σ’ αυτόν που έχει τα πρεσβεία της αρχιερωσύνης. Εκ της
διατάξεως προκύπτουν τα εξής σημαντικά δεδομένα:
1. ο ορισμός του Τοποτηρητή γίνεται από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών
προσωπικώς, κατόπιν δικής του αποφάσεως. Δεν απαιτείται συνεπώς
συζήτηση στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο, ούτε – πολύ περισσότερο – απόφαση
της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου. Πρόκειται για προσωποπαγούς χαρακτήρα
αρμοδιότητα του Προέδρου της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και μόνον αυτού.
2. οι επιλογές του Προέδρου της Δ.Ι.Σ. ως προς το πρόσωπο του Τοποτηρητή
είναι περιορισμένες, για να μην πω καθορισμένες. Ως Τοποτηρητής επιλέγεται
ο αρχαιότερος κατά τα πρεσβεία της αρχιεροσύνης από τις όμορες με την
χηρεύουσα Ιερά Μητρόπολη Μητροπόλεις, ήτοι από τις Μητροπόλεις, που
εφάπτονται γεωγραφικώς έστω και κατά ένα μέτρο με τα όρια της χηρευσάσης
Ιεράς Μητροπόλεως.

3. Ο Τοποτηρητής είναι ένας και μόνον ένας, αποκλειομένου οποιουδήποτε
συνδυασμού κυρίου Τοποτηρητή και βοηθού Τοποτηρητή. Η τοποτηρητεία
είναι μία και αδιαίρετη. Εάν ο εκ του νόμου προβλεπόμενος Τοποτηρητής δεν
δύναται να αναλάβει τα σχετικά καθήκοντα, ο Πρόεδρος της Δ.Ι.Σ.
υποχρεούται να ορίσει ως Τοποτηρητή τον επόμενο στα πρεσβεία της
αρχιεροσύνης
Δευτερευόντως, κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 23, ο οριζόμενος
Τοποτηρητής:
1. διεκπεραιώνει μόνο τις τρέχουσες υποθέσεις, μη υπεισερχόμενος σε
χειρισμό υποθέσεων, που οι αποφάσεις επ’ αυτών επιφέρουν μόνιμα
αποτελέσματα και θα δεσμεύουν τον μελλοντικό κανονικό Μητροπολίτη. Ως
τρέχουσες υποθέσεις νοούνται οι πληρωμές λογαριασμών, μισθοδοσίας του
προσωπικού, εν γένει οποιαδήποτε ενέργεια διασφαλίζει την συνέχεια της
λειτουργίας της Μητροπόλεως και την ομαλή παράδοση της στον κληρικό,
που θα αναλάβει την διαποίμανση της.
2. δεν δύναται – διά ρητής απαγορεύσεως – να προβεί σε οποιαδήποτε
μεταβολή ή αναδιάρθρωση ή εν γένει παρέμβαση στα Γραφεία, τις ενορίες τις
Ιερές Μονές και τα Ιδρύματα της υπό τοποτηρητείαν Ιεράς Μητροπόλεως.
3. εφόσον προκύψει περίπτωση διεκπεραιώσεως επειγόντως θέματος, ο
Τοποτηρητής οφείλει προ πάσης ενεργείας, να απευθυνθεί στην Δ.Ι.Σ.,
προκειμένου να λάβει σχετική άδεια, η οποία δεν παρέχεται άπαξ αλλά μόνο
για την συγκεκριμένη περίπτωση, για την οποία ζητήθηκε.
Τελικώς, όπως προκύπτει από το άρθρο 23 του Κ.Χ.Ε.Ε., όντως η
διαδικασία και οι προϋποθέσεις ορισμού Τοποτηρητή είναι σαφείς και
περιοριστικώς καθορισμένες.
Οποιαδήποτε απόφαση, εκτός του παραπάνω νομικού πλαισίου, δεν θα είναι
νομικώς ορθή.