Ακολουθώντας την διαδρομή από την Ιστιαία, για την Βορειανατολική πλευρά του νησιού, προς το Πευκί, τις Γούβες και τα Βασιλικά, μετά το χωριό Νέα Συνασσός, στην δεξιά πλευρά του δρόμου, φτάνουμε σε μια μικρή κοιλάδα περιτριγυρισμένη από ψηλά πλατάνια και κυπαρίσσια όπου θησαυρίζεται σε επιβλητικό σημείο το Εκκλησάκι της Παναγίας Ντίνιους εντός ιδιωτικής έκτασης, που ανάγεται στα χρόνια της ύστερης Τουρκοκρατίας.
Σύμφωνα με την παράδοση της, ένας Οθωμανός στρατιώτης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, πυροβόλησε την εικόνα της Παναγίας στην προσπάθειά του να σκοτώσει κάποιον Έλληνα που κυνηγούσε και που αυτός κρύφτηκε πίσω από την εικόνα της με σκοπό να προστατευθεί όμως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας «επέστρεψε» τη σφαίρα πίσω στον ασεβή στρατιώτη, τον βρήκε στο κεφάλι και τον σκότωσε ακαριαία.
Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από την ύπαρξη του σημείου της βολής του πυροβόλου όπλου του οθωμανού στο πρόσωπο της Παναγίας και ειδικότερα στο μέτωπο όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα το σημάδι.
Η «επιστροφή» της σφαίρας, έδωσε το όνομα στην Παναγία που ονομάστηκε Παναγία Ντινιούς ή Ντονιούς από την τουρκική λέξη «Donus» που σημαίνει «επιστροφή» δηλαδή Παναγία της επιστροφής. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στο επάργυρο κάλυμμα της ιεράς εικόνας υπάρχει η επιγραφή «Παναγία η Ελεούσα», ενώ στην εικόνα καθαυτή η Θεοτόκος επιγράφεται ως «Οδηγήτρια των Χριστιανών».
Σύμφωνα με εκτιμήσεις η θαυματουργή εικόνα μπορεί να έχει αγιογραφηθεί τον 11ο αιώνα ή να είναι λίγο μεταγενέστερη (μεταξύ του 14ου ή 16ου αιώνα), αλλά επιζωγραφίστηκε σε μία προηγούμενη εικόνα που ανάγεται στον 10ο ή 11ο αιώνα.
Η εικόνα συντηρήθηκε το 1972 από τον αγιογράφο κ. Νίκο Κάϊλα στην Αθήνα όπου σύμφωνα με αυτόν: ” Υπάρχει ένα επίστρωμα γύψινο και έχουν χρησιμοποιηθεί για την αγιογράφησή της χρώματα αναμεμειγμένα σε κροκάδι αυγού, όπως σε όλες τις παλιές φορητές εικόνες (αυγοτέμπερα). Θυμίζει έντονα Μακεδονικές Εικόνες με ευρεία φόρμα, σκληρή πτυχολογία και λαϊκή έκφραση ενώ έχει μνήμες παμπάλαιες και ελαφρά διακοσμητική διάθεση. Το πρόσωπο της Παναγίας δεν είναι το αρχικό αλλά το δεύτερο και μάλλον υπήρχε και τρίτο πρόσωπο από κάλυμμα με τσίγκο το οποίο έχει αφαιρεθεί”.
Το αρχικό καταστράφηκε είτε από άγνοια των χριστιανών που προσπαθούσαν να αποκτήσουν ένα κομματάκι της Εικόνας για φυλαχτό, είτε από το γυάλισμα του καλύμματος, κατά το οποίο χρησιμοποιούσαν σόδα ή στάχτη.
Μετά το σχετική συντήρηση της εικόνας ήλθε σε φως και η ονομασία της που είναι: «Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ» και υπάρχει πλούσια παράδοση για τα θαύματα ή ακόμα και για εμφανίσεις της Παναγίας.
Στις 22 και 23 Αυγούστου, ημέρα απόδοσης της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου η Επαρχία Ιστιαίας πανηγύρισε σε λειτουργική σύναξη την Ιερά Εικόνα της Παναγίας της Ντινιούς με ιδιαίτερη πνευματική λαχτάρα καθώς τα προηγούμενα χρόνια με την έξαρση της επιδημίας του Κορωνοϊού είχε στερηθεί ο φιλάγιος λαός της Ιστιαίας την πνευματική χαρά της πανηγύρεως.
Το απόγευμα της 22ας Αυγούστου ο Κλήρος και ο Λαός της Επαρχίας Ιστιαίας κατόπιν ευλογίας του Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας, Μητροπολίτου Χαλκίδος Ιστιαίας και Βορείων Σποράδων κ. Χρυσοστόμου υποδέχθηκε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γλυφάδας κ. Αντώνιο, ο οποίος προσήλθε ως προσκυνητής στην χάρη της Παναγίας Ντινιούς, καταθέτοντας έτσι την αφοσίωση του στα ιερά σεβάσματα του τόπου μας.
Ο Μητροπολίτης Γλυφάδας κ. Αντώνιος αφού προεξήρχε της Πανηγύρεως πλαισιούμενος από αρκετούς ιερείς της περιοχής, ομίλησε καταλλήλως και διδακτικά προς το συγκεντρωμένο πλήθος των πιστών για τη Θεολογία του Πρόσωπου της Υπεραγίας Θεοτόκου, ως Νέα Εύα της Παραδείσιας χάριτος, ενώ αμέσως μετά έλαβε χώρα η πάνδημη λιτάνευση του σεπτού Εικονίσματος της Παναγίας πέριξ του ιερού παρεκκλησίου και εν συνεχεία η ολονύκτιος Ιερά Αγρυπνία προς εξυπηρέτηση του πλήθους των πιστών από τον υπεύθυνο για το Ιερό αυτό Προσκύνημα, Οικον. Γεώργιο Γρεμενά-Εφημέριο της Ενορίας Ν. Συνασσού.
Την 23ην Αυγούστου τελέσθηκε ο Όρθρος της Απόδοσης της Εορτής της Κοιμήσεως Θεοτόκου με την συμμετοχή πολλών Κληρικών και ευσεβών λαϊκών της επαρχίας Ιστιαίας, προεξάρχοντος του Αρχιμ. Δαμασκηνού Μάκρα, ενώ ομίλησε κατά την διάρκεια της Πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας ο εκλεκτός Ιεροκήρυξ της Ι. Μητροπόλεως Χαλκίδος και Γραμματέας παρά τω Αρχιγραμματεί της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αρχιμ. Ιωάννης Καραμούζης, τονίζοντας την αναγκαιότητα της καλλιέργειας της αρετής της πνευματικής χαράς στον εκκλησιαστικό μας βίο, έχοντας ως αναγκαίο πρότυπο το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας και σε πανηγυρική ατμόσφαιρα προσφέρθηκαν ευλογίες σε όλους τους συμμετέχοντες που είχαν καταλλήλως προευτρεπιστεί από την Εκκλησιαστική Επιτροπή του Ι. Ναού της Παναγίας Ντινιούς.
