του Αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Κωνσταντίνου
Διδάκτωρος Θεολογίας
«Να τον προσέξετε εφέτος τον Καρνάβαλο με σεβασμό και βαθύ στοχασμό. Είναι πανάρχαιο το φαινόμενο, και είναι φαινόμενο βαθυτάτου και αγχώδους αιτήματος της ψυχής του ανθρώπου, να λυτρωθή από την καθημερινή του υποκρισία, με μίαν έξαρσι ανωνύμου, διονυσιακής νέας υποκρισίας. Είναι τραγική μορφή ο Καρνάβαλος… Ζητεί να εκκενώση ό,τι υπάρχει απωθημένο μέσα εις το υποσυνείδητό του και να ελευθερωθή, αλλ’ η ελευθερία δεν υπάρχει, η τραγωδία του Καρνάβαλου παραμένει άλυτη. Το βαθύτατο αίτημά του είναι να μεταμορφωθή. Εδώ λοιπόν είναι η θέσις της Εκκλησίας, κοντά στον Καρνάβαλο, σ’ αυτόν που ζητεί την μεταμόρφωσι, το κεντρικό κήρυγμα της Ορθοδοξίας. Να μην τον καταδικάσουμε, λοιπόν τον Καρνάβαλο, αλλά να σταθούμε να δούμε κάτω από την προσωπίδα του το δάκρυ του και να ακούσωμε την αγωνία και την έκκλησί του».
Με τα λόγια αυτά του μακαριστού Γέροντος Χαλκηδώνος Μελίτωνος, θεωρήσαμε καλό εν όψει των ημέρων να εκθέσουμε κάποιες σκέψεις αναφερόμενες στην πανάρχαια συνήθεια του μασκαρέματος.
Ο άνθρωπος από την στιγμή της πτώσης του και μετά άρχισε να κρύβει τον εαυτόν του, να καλύπτεται. Δεν άντεχε στην ακάλυπτη θέα του προσώπου, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί διάφορες προσωπίδες. Μεγάλο ποσοστό συνανθρώπων μας ευχαριστούνται να κυκλοφορούν με προσωπείο. Το φορούν σαν να είναι το ωραιότερο πρόσωπό τους. Κρύβονται κάτω από αυτό για να ξεγελούν ο ένας τον άλλον. Πιστεύουν ότι κάτω από την μάσκα το πρόσωπο ελευθερώνεται από αρκετά συμπλέγματα κτυπώντας όσο μπορεί θεσμούς θεούς και θέσφατα. Αποτέλεσμα αυτών είναι οι σχέσεις των να κυμαίνονται μεταξύ ψέματος και απάτης. Βέβαια ο άνθρωπος δεν περιμένει να έρθουν οι Απόκριες για να χρησιμοποιήσει όλα αυτά τα μέσα της κάλυψης του ανθρωπίνου προσώπου του. Οι μάσκες είναι σε διαρκή χρήση. Κάποτε όμως θα έλθει η ώρα που θα πέσουν. Δεν αντέχουν στο διάβα του χρόνου. Πολύ δε περισσότερο στην αιωνιότητα. Και όταν πέσουν, τότε δίχως άλλο θα φανεί η γύμνια και η ασκήμια του προσώπου. Θα αποκαλυφθούν τα υποσυνείδητά μας.
Σκεφθήκαμε άραγε, γιατί ο άνθρωπος επιδιώκει την κάλυψη ή παραμόρφωση του προσώπου του τις ημέρες των Απόκριων και όχι μόνον; Απλά διότι δεν αντέχει την καθημερινή υποκρισία και ζητά ευκαιρία να ξεσπάσει και ξεφαντώσει ελεύθερα. Το καθημερινό θέατρο τον έχει κουράσει θέλει μέσα από τον Καρνάβαλο να ζήσει την ελευθερία του. Είναι όμως αυτό ελευθερία; ή τι είναι αυτό που θα τον προσφέρει ο Καρνάβαλος όταν μετά την παρέλευσή του καλείται και πάλι να ζήσει μια νέα Διονυσιακή υποκρισία; Χρειάζεται ο σημερινός άνθρωπος να πάρει μέρος στο θέατρο του Καρνάβαλου και του παραλόγου; Αν πούμε ναι, τότε εμφανίζεται η δραματικότητα που ζει το πρόσωπο στην καθημερινότητα. Φαίνεται ο αληθινός εαυτός του, που, συνήθως είναι χιουμοριστικός. Πολύ εύστοχα το διατυπώνει αυτό ο Πλάτωνας στο Συμπόσιό του: «Του αυτού ανδρός είναι κωμωδίαν και τραγωδίαν ποιείν». Δηλαδή, το ίδιο πρόσωπο μπορεί να παίζει κωμωδία και τραγωδία. Αυτό βέβαια στο βάθος φανερώνει την κωμικοτραγικότητα του ανθρώπου, που όπως και αλλού αναφέρει ο ίδιος στο συμπόσιό του, ο άνθρωπος γίνεται μασκαράς και κακοήθης, όταν οι καθημερινές ενέργειές του είναι επιπόλαιες, επιφανειακές επιδερμικές.
Πως λοιπόν μπορούμε να απαλλαγούμε από όλα αυτά; Την απάντηση παίρνουμε από την Αγία Γραφή. Ο Θεάνθρωπος είναι το μόνο αληθινό πρόσωπο και πρότυπο για όλους μάς. Η ζωή και διδασκαλία του δείχνει τον δρόμο που οφείλομε ως παιδιά Του να ακολουθήσουμε. Είμαστε τα μόνα δημιουργήματα που πλαστήκαμε «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὀμοίωσιν Θεού», συνεπώς δεν μας επιτρέπεται η παραμόρφωση του προσώπου μας. Ο άνθρωπος που πλάσθηκε όμοιος με την εικόνα του Θεού δεν του ταιριάζει το προσωπείο, διότι τον απομακρύνει από τον Δημιουργό Του οδηγώντας τον στην πτωτική κατάσταση και μάλιστα στη σύγχρονη εποχή που ο καθένας μας προσπαθεί να ζήσει και βιώσει την λύτρωση του Χριστού. Η έλευση του Θεανθρώπου στον κόσμο, σκοπό είχε την αποκατάσταση του ανθρώπινου προσώπου στο «αρχαίον κάλλος». Είναι παράλογο λοιπόν στην τεχνοκρατούμενη κοινωνία που ζούμε να επιδιώκουμε την μεταμόρφωση του προσώπου και όχι της ψυχής.
Σκεφθήκαμε άραγε πως τις ημέρες αυτές ακολουθώντας το έθιμο του Καρνάβαλου οδηγούμαστε αβίαστα να ζήσουμε για μια ακόμη φορά την ανώνυμη διονυσιακή υποκρισία; Πάντως όποια και να είναι η στάση μας απέναντι στον Καρνάβαλο θετική ή αρνητική, αυτό θα πρέπει να γίνει αιτία στο να οδηγηθούμε από την απρόσωπη ύπαρξη στην προσωπική υπόσταση. Εξάλλου ο Θεός δώρισε στον καθένα μας το ωραιότερο πρόσωπο. Το δικό Του πρόσωπο. Το πρόσωπο της αλήθειας και της αγιότητος, γιατί λοιπόν εμείς να θέλουμε να το σκεπάζουμε με τις ανατριχιαστικές μάσκες της ψευτιάς και του σκοταδισμού; Γιατί δεν το επιτρέπουμε να λάμπει καθαρό και να φωτίζει ανά τους αιώνας; Βέβαια να είμαστε σίγουροι πως το πρόσωπο χωρίς μάσκα αναπτύσσεται μέσα στην άπειρη τελειότητα και ωραιότητα της χάριτος του Θεού. Αυτό είναι το αληθινό ανθρώπινο πρόσωπο.
