1. Ποιά είναι η αναλυτική εικόνα, πού παρουσιάζουν σήμερα οι Ναοί, τά Παρεκκλήσια και τα Εξωκλήσσια του Νησιού, μετά τίς καταστροφές του σεισμού τον Οκτώβριο; Μπορούμε να αναφέρουμε ένα αναλυτικό αριθμό σχετικά με αυτά;
Ὁ ἀπολογισμός τοῦ σεισμοῦ τῆς 30ης Ὀκτωβρίου εἶναι δυστυχῶς τραγικός. Δύο νέοι μας «ἔφυγαν» μαρτυρικῶς καί πολλές ἐπιχειρήσεις καί οἰκίες ἔπαθαν μεγάλες ζημιές ἤ καί καταστράφηκαν. Σαφῶς ὅμως οἱ Ἐκκλησίες μας πλήρωσαν τόν βαρύτερο ὑλικό φόρο ἀπό τήν καταστροφική μανία τοῦ σεισμοῦ. Τό πρῶτο, βαρύ πλῆγμα εἶναι ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Καρλοβάσου, ὁ ὁποῖος ἔπαθε μεγάλες ζημίες. Οἱ πλεῖστοι τῶν ἐν Σάμῳ Ἱερῶν Ναῶν, Ἱερῶν Μονῶν καί Παρεκκλησίων μας, ἴσως καί τό 80% αὐτῶν, ἐπλήγη σοβαρῶς.
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή συστήσαμε μιά μικρή καί εὐέλικτη ὁμάδα ἀπό τούς Ἱερεῖς μας μέ σκοπό τήν πλήρη καταγραφή τῶν ζημιῶν στούς Ἱερούς Ναούς, τίς Ἱερές Μονές καί τά κατά τόπους Παρεκκλήσιά μας. Σέ σύντομο χρονικό διάστημα καταρτίσαμε εἰδικό κατάλογο τόσο γιά τήν Σάμο, ὅσο καί γιά τήν Ἰκαρία καί τούς Φούρνους καί τούς ἀποστείλαμε ἤδη στούς καθ’ ὕλην ἁρμοδίους Ὑπουργούς καί τούς Γεν. Γραμματεῖς Ὑπουργείων, ἀλλά καί στόν κ. Ἀντιπεριεφερειάρχη καί στούς Δημάρχους τῶν Νησιῶν μας, διά τίς κατ’ αὐτούς ἐνέργειες. Δυστυχῶς γιά τήν Ἀνατολική Σάμο 31 Ἐνοριακοί Ναοί καί 3 Ἱερές Μονές, γιά τήν Δυτική Σάμο 22 Ἱεροί Ναοί καί 1 Ἱερά Μονή καί γιά Ἰκαρία πάλι 8 Ἱεροί Ναοί καί 3 Ἱερές Μονές χρήζουν ἄμεσης ἀποκατάστασης, ἐκτός τοῦ μεγάλου ἀριθμοῦ τῶν Παρεκκλησίων.
2. Έως σήμερα έχουν γίνει επισκευαστικές εργασίες σέ κάποιους Ναούς;
Βρισκόμαστε σέ συνεργασία μέ τό Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, καθώς πολλοί ἐκ τῶν Ναῶν ἀποτελοῦν Βυζαντινά καί Μεταβυζαντινά μνημεῖα, ἀλλά καί ἄλλους φορεῖς, ἰδίως τούς Δήμους καί τήν Περιφέρεια μέ σκοπό τήν ὅσο τό δυνατόν ταχύτερη ἀποκατάσταση τῶν ζημιῶν. Πρόσφατα ὑπεγράφη παρά τῆς Ὑπουργοῦ Πολιτισμοῦ και Ἀθλητισμοῦ κας Λίνας Μενδώνη, ἡ ἔγκριση Τεχνικῆς Ἔκθεσης, ἡ ἔγκριση τοῦ ΣΑΥ και ΦΑΥ και ἡ ἔγκριση οἰκονομοτεχνικῆς μελέτης λήψης ἄμεσων μέτρων ἄρσης ἐτοιμορροπίας τῶν σεισμόπληκτων Ἱερῶν Ναῶν Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου Καρλοβάσου, Ἁγίου Νικολάου Όρμου Καρλοβάσου, Ἁγίου Νικολάου Κοκκαρίου, Ἁγίου Σπυρίδωνος Βαθέος και Μεταμορφώσεως Σωτῆρος Πυθαγορείου. Συνεχίζουμε με την Χάρη τοῦ Θεοῦ και τήν βοήθεια ὅλων καί γιά τούς ὑπόλοιπους Ἱερούς Ναούς μας.
3. Οι θείες Λειτουργίες σέ ποιούς Ναούς τελούνται; Ὁ μητροπολιτικός Ναός είναι ανοιχτός για τους πιστούς;
Εἰς τούς περισσοτέρους Ναούς μας δέν τελέσθηκε ἡ θεία Λειτουργία καθ΄ ὅλο αὐτό τό διάστημα καί δυστυχῶς, ὡς φαίνεται, ἐπί μακρῷ δέν θά τελεσθῆ! Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου στό Βαθύ ἔμεινε εὐτυχῶς ἀλώβητος μαζί μέ τόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους. Γιά τίς Ἐνορίες, ὅπού οἱ Ναοί ἔπαθαν ζημιές, ἡ λατρευτική ζωή τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν μας ἐξυπηρετεῖται ἀπό Παρεκκλήσια καί αἴθουσες πνευματικῶν Κέντρων.
Ἰδιαίτερη θλίψη συνέσχε τήν καρδιά μας, καθώς ἀναγκασθήκαμε νά προβοῦμε στήν κένωση τῶν Ἱερῶν μας Ναῶν, πού ἐπλήγησαν ἀπό τόν σεισμό
ἀφαιρώντας ἱερά Σκεύη καί Λείψανα, Κειμήλια καί τιμαλφῆ ἀναθήματα, ὅλα τά θησαυρίσματα, πού ἀφιέρωσε ἡ πίστη καί ἡ φιλοθεΐα τῶν προγόνων μας.
Ἀκόμη καί μέσα ἀπό αὐτό τό κείμενο εἶναι πολύ δύσκολο νά περιγράψουμε τήν βαρεία συναισθηματική φόρτιση, πού αἰσθανόμασταν μεταφέροντας εἰκόνες καί κειμήλια ἐκτός τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Ἦταν πραγματικά ἕνα πολύ δύσκολο ἔργο, ἀλλά ἐπάναγκες, μέ σκοπό τήν φύλαξη ὅλων τῶν ἱερῶν θησαυρισμάτων σέ μέρος ἀσφαλές γιά τήν προστασία τους, εἴτε ἀπό ἐνδεχόμενη καταστροφή τους, ἐξαιτίας κάποιου μετασεισμοῦ, εἴτε ἀπό βέληλες καί ἀνίερες, ἴσως δέ καί ἱερόσυλες χειρονομίες. Πρός στιγμήν θυμηθήκαμε τόν ξεριζωμένο Μικρασιατικό Ἑλληνισμό, πού ἐπέλεγε νά πάρει στήν προσφυγιά του εἰκόνες καί λείψανα Ἁγίων καί Σκεύη ἱερά γιά νά μπορεῖ νά τελεῖται ἡ θεία Λειτουργία.
Καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῆς ἀναγκαστικῆς καί ἔμπονης, ἐργώδους αὐτῆς προσπαθείας, ἀντιληφθήκαμε ἐπίσης μιά ἰδιαίτερη βαρύτητα σέ ὅλα αὐτά τά ἱερά ἀντικείμενα. Ὄχι μόνο ἐπειδή τά πιό πολλά ἀπό αὐτά ἱστοροῦν ὑπέρ τούς δύο αἰῶνες ζωῆς μέ ὅ,τι αὐτό συνεπάγεται. Οὔτε μόνο διότι εἶναι κατεσκευσμένα ἀπό πολύτιμα ὑλικά καί ἀπαράμιλλης τέχνης. Οὔτε ἐπειδή διασώζουν τήν ἐκκλησιαστική τέχνη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί δή τῆς Τοπικῆς στό διάβα τῶν αἰώνων.
Τό ἰδιαίτερο βάρος τους ἀπηχεῖ στίς ἔνδακρεις προσευχές, πού ἐμπεριέχουν, στίς νηστεῖες, τούς πνευματικούς ἀγῶνες καί τούς καημούς, πού τά συνοδεύουν καί κυρίως στήν ἀκλόνητη Ὀρθόδοξη πίστη καί ζωή, πού συντηροῦσε στήν καρδιά τῶν ἀφιερωτῶν τήν προσμονή, ἀλλά καί τήν εὐχαριστία τοῦ θαύματος. Ἱερά τῆς θείας Λειτουργίας σκεύη, Ἅγια Ποτήρια καί Δισκάρια, Λόγχες καί Λαβίδες, Τίμιοι Σταυροί καί Ἱερά Εὐαγγέλια, Ἱερές Εἰκόνες καί Λάβαρα, ἅγιες Κανδῆλες καί Πολυέλαιοι, ὅλα ὅσα θυμίζουν τήν χάρη καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς καί τό ἔργο τῆς σωτηρίας μας, ἐπί τοῦ παρόντος θά βρίσκωνται φυλαγμένα, ὑπό τήν γεραρά προστασία τοῦ φύλακα Ἀγγέλου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ καί τό ἄγρυπνο βλέμμα τοῦ Ἁγίου στόν ὁποῖον τιμᾶται, ἐν ἀναμονῇ βεβαίως τοῦ «ἐπαναπατρισμοῦ» τους στίς περίοπτες θέσεις τους, πρός ἐκ νέου ὑπόμνησιν τοῦ θαύματος στή ζωή μας.
4. Ἀπό πλευράς Πολιτείας σέ τι είδους δεσμεύσεις ἔχουν προχωρήσει; Απ’ όσα ἀρχικώς ειχαν υποσχεθεί οι αρμόδιες υπηρεσίες σε τι έχουν φανεί συνεπείς;
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή ἐπικοινώνησαν μαζί μας τόσο ἡ Ἐρίτιμος Ὑπουργός Πολιτισμοῦ Κα Λίνα Μενδώνη, ὅσο καί ἡ Ἐρίτιμος Ὑπουργός Παιδείας Κα Νίκη Κεραμέως. Ἡ κυρία Μενδώνη μάλιστα ἐπισκέφθηκε αὐτοπροσώπως τήν Σάμο συνοδευόμενη ἀπό τήν Διεύθυνση Ἀναστυλώσεως Βυζαντινῶν καί Μεταβυζαντινῶν Μνημείων.
Τήν ἑπομένη τοῦ σεισμοῦ συναντηθήκαμε μέ τόν ὑφυπουργό Πολιτικῆς Προστασίας κ. Νῖκο Χαρδαλιᾶ καί τόν Ὑφυπουργό Ἐσωτερικῶν κ. Γεώργιο Λιβάνιο τούς ὁποίους καί ἐνημερώσαμε περί τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί Ἱερῶν Μονῶν τῆς Σάμου, πού ἐπλήγησαν βαρέως. Μάλιστα ἔμπροσθεν τοῦ σχεδόν κατεστραμένου Ἱεροῦ Ναοῦ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Καρλοβάσου συναντηθήκαμε μέ τόν Ἐξοχώτατο Πρωθυπουργό κ.κ. Κυριᾶκο Μητσοτάκη, ὁ ὁποῖος καί δεσμεύτηκε, ὅτι θά μεριμνήσει γιά τήν ἐμβληματική αὐτή Ἐκκλησία καί τήν ἀποκατάσταση ὅλων τῶν ζημιῶν τοῦ Νησιοῦ μας. Ἰδιαιτέρως μᾶς συνεκίνησε καί μᾶς ἐνεψύχωσε ἡ δήλωσή του: «Σύντομα
μαζί Σεβασμιώτατε θά σημάνουμε τίς καμπάνες τοῦ τετρωμένου Μητροπολιτικοῦ αὐτοῦ Ναοῦ τῆς Παναγία μας.»
Ὁρίσθηκε παρά τοῦ Πρωθυπουργοῦ ὁ Γενικός Γραμματέας τοῦ ὑπουργείου Οἰκονομικῶν κ. Χρίστος Τριαντόπουλος, ὡς σύνδεσμος γιάτήν ἐπίλυση θεμάτων μεταξύ Κυβερνήσεως καί Ἀρχῶν τοῦ Νησιοῦ. Στά πλαίσια τῶν συναντήσεών μας μέ κυβερνητικούς παράγοντες, ἐπικοινωνήσαμε μέ τούς Γενικούς Γραμματεῖς τοῦ Ὑπουργείου Ὑποδομῶν, τοῦ Ὑπουργείου Περιβάλλοντος καί Ἐνέργειας, τοῦ Ὑπουργείου Ναυτιλίας καί Νησιωτικῆς Πολιτικῆς καί τόν Γεν. Γραμματέα Ἀσύλου κ. Μᾶνο Λογοθέτη.
Ὑπεγράφη προγραμματική σύμβαση μεταξύ Δήμων Ἀνατολικῆς καί Δυτικῆς Σάμου γιά τό ἔργο ὑποστύλωσης κωδωνοστασίων καί μελέτη ἀποκαταστάσεως τῶν ἱερῶν Ναῶν Γεννήσεως Χριστοῦ καί Ἁγίας Τριάδος Παγώνδα, Ἁγίου Νικολάου Κοκκαρίου, Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ἄνω Βαθέος, Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Χώρας, Ἁγίας Ματρώνης Καρλοβάσου, Γενεθλίου Τιμίου Προδρόμου Λιμένος Καρλοβάσου, Τιμίου Σταυροῦ καί Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Μεσαίου Καρλοβάσου.
Ἐν συνεχείᾳ ὑπεγράψαμε ἰδιωτικό συμφωνητικό μέ τήν ἐταιρεία DESTINY ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ τοῦ κ. Εὐαγγέλου Παπαευαγγέλου, ἡ ὁποία προσφέρθηκε νά ἀναλάβει ἀνεξόδως γιά τήν Ἱερά Μητρόπολη καί τήν Ἐνορία, ἀποκλειστικά μέ δική της δαπάνη τήν μελέτη καί τήν ἐκτέλεση ἐγκεκριμένων ἀπό τήν ΔΑΒΜΜ ἔργων ἀναστυλώσεως καί ἀποκαταστάσεως τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Καρλοβάσου.
Μέχρι στιγμῆς εἴμαστε ἀρκετά ἱκανοποιημένοι ἀπό τήν εὐγενῆ ἀνταπόκρισή τους καί τήν σύν τῷ χρόνῳ ὑλοποίηση τῶν δεσμεύσεών τους καί ἰδιαιτέρως εὐχαριστοῦμε γιά τήν πολύτιμη συνδρομή τοῦ τμήματος Μελετῶν Βυζαντινῶν καί Μεταβυζαντινῶν Μνημείων καί τοῦ προϊσταμένου ΔΑΒΜΜ κ. Θεμιστοκλέους Βλαχούλη καί τῶν συνεργατῶν του.
5. Ἔχει ἐκδηλωθεί ἐνδιαφέρον από Ιδιώτες, πού θά ήθελαν νά συνεισφέρουν γιά τήν ἀνακατασκευή των Ναών;
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή, συνετάξαμε Δελτία Τύπου καί ἐνημερωτικές Ἐπιστολές, κατ’ ἀπαίτησιν πολλῶν, πού ἐπιθυμοῦσαν νά ἐνημερωθοῦν ἐπισήμως γιά τίς πολλές καταστροφές στούς Ναούς καί τά Μοναστήρια μας. Ἐξαιτίας τοῦ ἐνδιαφέροντος, ἀλλά τῆς μεγάλης προθυμίας τους νά βοηθήσουν πού ἐπέδειξαν κάποιοι, ἐγγύς καί μακρᾶν συμπατριῶτες καί φίλοι τῶν Νησιῶν μας, ἀπεστείλαμε ἑκατοντάδες ἐνημερωτικές Ἐπιστολές καί πρός φορεῖς καί συλλόγους, ἱδρύματα καί Ἐφοπλιστές, ἐντός καί ἐκτός Ἑλλάδος, παρακαλώντας τους ἀκόμη καί νά υἱοθετήσουν ἕνα Ἱερό Ναό καί ἄλλα φυσικά πρόσωπα καί ἀναμένουμε. Παράλληλα προτρέψαμε τούς Ἱερεῖς τῶν Ἱερῶν Ναῶν, πού ἐπλήγησαν, νά ἀνοίξουν τραπεζικούς Λογαριασμούς καί νά εὐαισθητοποιήσουν τούς συμπατριῶτες Ἐνορίτες τους στήν Ἑλλάδα καί τό ἐξωτερικό. Τό Γραφεῖο Νεότητος δημιούργησε καί ἕνα ὡραῖο βίντεο ὄντως, τό ὁποῖο κυκλοφορήθηκε ἄμεσα, ἄν καί γνώρισε ἔντονη καί ἄδικη πολεμική, ἴσως στό γενικώτερο κλίμα τῆς ἐχθρικῆς διάθεσης πρός ὅ,τιδήποτε ἐκκλησιαστικό ἤ χριστιανικό, δυστυχῶς.
6. Οι κάτοικοι του Νησιού πως εκκλησιάζονται; Πώς αντιδρούν; Είναι στενοχωρημένοι για τα οσα συμβαίνουν; Ποιές σκέψεις σας μεταφέρουν;
Τηρουμένων των μέτρων υγιεινομικῆς προστασίας ὅπως μπορεῖ ὁ καθένας ἀσκεῖ τά λατρευτικά του καθήκοντα. Οἱ ἄνθρωποι εἶναι φοβισμένοι ἀπό τήν πανδημία, ἀλλά καί πολύ στενοχωρημένοι. Διότι βλέπουν νά τηροῦνται δύο μέτρα καί δύο σταθμά. Νά μήν μπορεῖς νά βρεθεῖς στόν Ναό γιά τήν θεία Λειτουργία, καθ’ ἥν στιγμήν μάλιστα λιγόστεψαν καί οἱ Ναοί μας καί τώρα ἔχουμε περισσότερη ἀνάγκη προσευχῆς, ἀλλά νά ταξιδεύεις σέ ἕνα πλοῖο καί ἀεροπλάνο πλῆρες ἤ νά βρίσκεσαι στό super market καί σέ ἄλλες Ὑπηρεσίες συνωστισμένος. Καί τό χειρότερο νά μήν ἐπιτρέπεται νά βγεῖς γιά νά ἐκκλησιασθεῖς, ἀλλά νά ἐπιτρέπεται νά γίνονται πορεῖες καί πολυπληθεῖς διαμαρτυρίες στίς πλατεῖες καί κάθε εἴδους πολιτικοί καί κοινωνικοί ἑορτασμοί. Αὐτή εἶναι κυρίως ἡ θλίψη τῶν Χριστιανῶν μας! Διότι ἔχει ἀνάγκη ἡ ψυχή μας τήν προσευχή καί τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ γιά νά συντηρεῖ τήν ἐλπίδα.
7. Ποιά ἄλλα προβλήματα ἀντιμετωπίζει ἡ Μητρόπολή σας αὐτήν τήν περίοδο;
Ὁ σεισμός ἦρθε νά προστεθεῖ στήν πανδημία, στό ἄλυτο προσφυγικό/μεταναστευτικό, στά ἐθνικά θέματα καί στά πολλά καί δυσεπίλυτα πού βιώνουμε τελευταία, τόσο σχετικά μέ τήν ὑγεία μας, ὅσο καί μέ τήν αὐξανόμενη ἀνεργία ἀπό τίς πολλές κλειστές ἐπιχειρήσεις, τήν ἄγνωστη ἐξέλιξη στά θέματα τουρισμοῦ, πού εἶναι ζωτικῆς σημασίας γιά τά Νησιά μας καί ἄλλα.
Βέβαια ἐπιτρέψατέ μου νά ‘πῶ, ὅτι ὅταν ἔχεις δυσκολίες (μεταναστευτικό, πανδημία, ἐθνικά θέματα, σεισμός, μετασεισμοί, πλημμῦρες) καί σέ βρίσκουν κι ἄλλες, πίσω ἀπό ὅλα ἀχνοφέγγει μιά πνευματική χαρά, γνωρίζοντας ὅτι «ὅν ἀγαπᾶ Κύριος παιδεύει, μαστιγιοῖ δέ υἱόν ὅν παραδέχεται», ὅπως γράφει ὁ σοφός Σολομών. Αὐτό εἶναι πού μᾶς γλυκαίνει τόν πόνο, ἡ βεβαιότητα μιᾶς χαριτωμένης ἀπό τόν Θεό παιδαγωγίας καί ἐλπίδος ἐπιλύσεως.
8. Γιά τό Πάσχα πώς ἐτοιμάζεστε νά γιορτάσετε; Τί διαφορετικό θά ὑπάρχξει στόν φετινό εορτασμό;
Πρώτα ἀπ’ ὅλα εὐχόμαστε νά μήν ζήσουμε καταστάσεις ὅπως πέρυσι, ὅπου χωρίς τούς πιστούς μας « ἑορτάσαμε» τό Πάσχα.
Εὐχόμαστε νά ἔχουμε τή δυνατότητα νά εἴμαστε σέ καλύτερη ὑγιεινομική κατάσταση καί θά βροῦμε λύσεις καί τρόπους γιά τίς περιοχές καί τίς Ἐνορίες, ὅπου εἶναι ἀκατάλληλοι οἱ Ναοί, τουλάχιστον ἕνας Ἱερός Ναός σέ κάθε Χωριό.
Ἐξάλλου ἡ οὐσία τοῦ ἑορτασμοῦ εἶναι στή σύναξη του σώματος τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι στόν τόπο. Εἴμαστε βέβαοι πώς οἱ Χριστιανοί μας θά τηρήσουν τά ἤθη καί τά ἔθιμά μας καί πώς φέτος θά ἔχουν τήν εὐκαιρία νά ἑορτάσουν: «ὄχι πανηγυρικά, ἀλλά θεϊκά· ὄχι κοσμικά, ἀλλά ὑπερκόσμια· ὄχι τά δικά μας, ἀλλά τά τοῦ δικοῦ μας ἤ μᾶλλον τά τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ· ὄχι τά τῆς ἀσθενείας, ἀλλά τά τῆς ἰάσεως· ὄχι τά τῆς πλάσεως, ἀλλά τά τῆς ἀναπλάσεως.» ὅπως σημειώνει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Ἡ νεοελληνική μας γραμματεία ἐξάλλου προσφέρει πολλά παραδείγματα ὄμορφων καί παραδοσιακῶν ἑορτασμῶν στή φύση καί στά ἐξωκλλήσια, χωρίς πολλά-πολλά, ἀλλά μέ τήν οὐσία τοῦ ἑορτασμοῦ. Ἀρκεῖ καί μόνο νά σκεφθοῦμε τά πασχαλινά διηγήματα τοῦ Ἀλεξάνρου Παπαδιαμάντη.
Εὐχαριστώντας γιά τήν πρωτοβουλία τῆς συνεντεύξεως, ας τονίσουμε κλείνοντας ὅτι ὁ Θεός ἐπιτρέπει δοκιμασίες γιά νά γίνουμε καλύτεροι. Μᾶς παιδαγωγεῖ γιά νά μᾶς ἀναβαθμίσει πνευματικά καί νά μᾶς κάνει ἀξίους τῆς σωτηρίας, πού μᾶς προσφέρει. Μᾶς δίνει εὐκαιρίες νά κατανοήσουμε τό πρόσκαιρο καί τό ἐφήμερο, γιά νά ἐκτιμήσουμε τό μόνιμο καί τό αἰώνιο.
Ὁ Χριστός ξέρει τόν ἀγῶνα μας στά ἀκριτικά Νησιά. Ξέρει τόν τρόπο καί τόν δρόμο μας. Ξέρει τίς ἀντοχές καί τήν παλληκαριά μας. Ξέρει τά πάντα. Ἐκεῖνος λοιπόν γνωρίζει κι Ἐκεῖνος θά εὐοδώσει καί τήν συνέχιση τοῦ ἀγῶνα μας. Ἀμήν.
