Ηταν σπουδαία η πρωτοβουλία που ανέλαβε ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης να δώσει, ανήμερα των γενεθλίων του ραδιοφωνικού σταθμού «9.84», το όνομα του ιδρυτή του, δημάρχου Αθηναίων Μιλτιάδη Εβερτ, στο ανακαινισμένο αμφιθέατρό του. Τριάντα έξι ολόκληρα χρόνια μετά συναντήθηκαν χθες στο Γκάζι δύο διαφορετικές γενιές, που ο χρόνος δεν κατάφερε ευτυχώς να αλλάξει.

Η γενιά των δημοσιογράφων που στελέχωσαν διαχρονικά τον σταθμό μέσα στις δεκαετίες και η γενιά των πολιτικών και των αυτοδιοικητικών που ηγήθηκαν της παράταξης μέσα στον ιστορικό χρόνο. Μια λεπτή γραμμή ενώνει τους περισσότερους από αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι κατά καιρούς συμφώνησαν, διαφώνησαν, χώρισαν, επανενώθηκαν, μόνοιασαν. Ονομάζεται «ιπποσύνη». Αυτή τη λέξη χρησιμοποίησε ο πρώτος διευθυντής του σταθμού Γιάννης Τζαννετάκος: «ιπποσύνη»! Ωραία λέξη! Που παραπέμπει σε ιππότες. Με ήθος αστικό. Οι οποίοι κρατούσαν ψηλά το επίπεδο στην αντιπαράθεσή τους, ακόμη και στην εσωκομματική.

Παρατηρώντας μάλιστα το πάνελ των ομιλητών, στους οποίους μετείχαν ο -αναρχικός της Δεξιάς- εθνικός μας συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος, ο σπάνιας ελληνομάθειας ανανεωτικός της Αριστεράς Γιάννης Τζαννετάκος, ο «οικουμενικός διαρκείας» Νίκος Χατζηνικολάου, ο εργατικός, σεμνός και ταπεινός διάδοχος του Εβερτ Λεωνίδας Κουρής, το φτωχόπαιδο από τη Ροδόπη, βουλευτής σήμερα, Ευριπίδης Στυλιανίδης, ο στενός συνεργάτης του Μανώλης Αναγνωστάκης, διαπίστωνε κανείς ότι η Δεξιά του Εβερτ δεν υπήρξε ποτέ ασφυκτική, αλλά πάντοτε ευρύχωρη. Με κορμό, όμως. Διότι ο Εβερτ, όπως εύστοχα παρατήρησε ο βουλευτής Ροδόπης και πρώην πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ, εκπροσωπούσε τη ρίζα της παράταξης που γεφύρωνε το παρελθόν της ΕΡΕ με το καινούργιο της Ν.Δ. Την παράδοση με τη νεωτερικότητα. Μια νεωτερικότητα που ενσωμάτωσε τολμηρά τον δρομέα του Βαρώτσου.

Μια νεωτερικότητα που επέτρεψε στον αντιδήμαρχο Σταύρο Ξαρχάκο να αναθέσει στους «προχώ» για την εποχή αρχιτέκτονες Ιάνη Ξενάκη και Πέτρο Πικιώνη να εκπονήσουν τη μελέτη για το Γκάζι. Η Δεξιά του Μιλτιάδη Εβερτ ήταν ευγενική και ειλικρινώς συμπεριληπτική. Περιείχε την πεφωτισμένη Αριστερά, χωρίς να την καταδιώκει. Την ενσωμάτωνε, δεν την απέβαλλε. Αλλά και η Αριστερά «περιείχε» τη Δεξιά, καθώς απολάμβανε την απεριόριστη ελευθερία λόγου και κριτικής που της εδίδετο σε καιρούς δύσκολους. Ηταν μια Δεξιά που δημοτικά ονομαζόταν «Νέα Εποχή» και είχε ήθος. «Δεν ψηλώνεις εσύ όταν κονταίνεις τον αντίπαλο» έλεγε ο Εβερτ.

Τα θεμέλια είναι το κρίσιμο

Εργάστηκα στον «9.84» από το 1993 έως το 2000 και από το 2009 έως το 2012. Τον θεωρώ σπίτι μου. Από τους συναδέλφους και τους ηχολήπτες, μέχρι τους θυρωρούς και τους διοικητικούς. Κοιτώντας τα πρόσωπα που κατέκλυσαν το αμφιθέατρο χθες, τόσο από τη δημοσιογραφία όσο και από την πολιτική, αντελήφθην γιατί είναι τόσο κρίσιμα τα θεμέλια οιουδήποτε θεσμού. Αυτό που λαϊκά λέμε ότι το σπίτι κρίνεται «από τη μάνα του». Διευθύντρια του σταθμού είναι σήμερα η σεμνή φιλελεύθερη Μαργαρίτα Μυτιληναίου.

Θα την επέλεγε και ο Εβερτ αν ζούσε. Στα χρόνια που εργάστηκα στον «9.84», και επί δημαρχίας Αβραμόπουλου (με πρόεδρο της ΔΕΡΑ τη Μάρω Κοντού) και επί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη (με πρόεδρο τον Θανάση Καφέζα), το πνεύμα και η κουλτούρα του Εβερτ πλανώνταν πάνω από τα κεφάλια μας. Συνεργάστηκα με την κεντροδεξιά πατριώτισσα Τόνια Κονταξή, με τη μετέπειτα ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ -κορυφαία διπλωματική ρεπόρτερ του «Βήματος»- Αννυ Ποδηματά, με τον ανανεωτικό του ΣΥΝ Σασάκη Γεωργακόπουλο (στο δελτίο ειδήσεων), με τη φιλελεύθερη Αρετή Σιδηροκαστρίτου, με τον μεγάλο αριστερό Βασίλη Πάικο, με τον «ταξιδιάρη» Γιώργο Αποστολίδη με τον Νίκο Λυμπερόπουλο, έως και τις νεότερες Ελευθερία Κουμάντου, Ελεονώρα Ορφανίδου, και Μαρία Νικολάου. Απολαύσαμε ωραίες μέρες δημοσιογραφίας, γιατί ο Εβερτ είχε φροντίσει να μας εξασφαλίσει, είτε εν τη παρουσία του είτε εν τη απουσία του, την ελευθερία μας. Την εγγύηση της πολυφωνίας. Δεν ήταν ο τύραννος της ομοιομορφίας.

Την ίδια αντίληψη διατήρησαν σχεδόν όλοι οι διάδοχοί του, με εξαίρεση μερικούς νεοφώτιστους ηρακλειδείς του στέμματος του Γιώργου Καμίνη. Για να το απολαύσουμε εμείς, όμως, ο ίδιος έδρασε ως αντικρατιστής και ως ακτιβιστής μαζί με την ομάδα του Ρούσσου Κούνδουρου. Μαζί με τον Ανδρέα Ανδριανόπουλο και τον Σωτήρη Κούβελα κατέρριψαν το κρατικό μονοπώλιο του ΠΑΣΟΚ στην ενημέρωση. Ακόμη και αν το τίμημα για εκείνον ήταν, όπως υπενθύμισε ο Λεωνίδας Κουρής, να σύρεται επί μακρόν στα δικαστήρια για «παρακώλυση αεροπορικών συγκοινωνιών».(Δυστυχώς, το κρατικό μονοπώλιο αντικαταστάθηκε από το ιδιωτικό ολιγοπώλιο της μίας άποψης στην ενημέρωση…)

Της ίδιας φιλοσοφίας είναι και οι αυτοδιοικητικοί και οι πολιτικοί που συνδέθηκαν παντοιοτρόπως με τον Εβερτ. Στο ακροατήριο ήταν ο μετέπειτα δήμαρχος Θόδωρος Μπεχράκης, ο αντιδήμαρχός του Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο μόνος εν ζωή δημοτικός σύμβουλος της «Νέας Εποχής», ο δικός μας Λευτέρης Σκιαδάς, που έχει συνδέσει τη ζωή του με τη διάσωση της ιστορίας των Αθηνών, κ.ά. (δυστυχώς, έλειπε ο Αγγελος Μοσχονάς, που χάσαμε προσφάτως).

Στο ακροατήριο ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, τον οποίο ο Εβερτ στήριξε κατά τρόπο ανεπανάληπτο όταν έγινε στόχος χυδαίων επιθέσεων από την «Αυριανή» το 2000. Ηταν ο Αντώνης Σαμαράς ο άτυπος αντίπαλος του Μίλτου για την ηγεσία. Πολλοί σημερινοί υπουργοί. Ο Θεόδωρος Ρουσσόπουλος και ο Γιάννης Ανδριανός. Ο Βύρων Πολύδωρας, η Φάνη Πετραλιά και ο Γιώργος Σούρλας. Και, βεβαίως, ήταν οι θυγατέρες του, Αλεξία και Ιλεάνα, με τους συζύγους τους και τα παιδιά τους. Υπόδειγμα δημόσιου ήθους μαζί με τη μητέρα τους Λίζα. Ανευ ύφους και τουπέ. Ανεπιτήδευτες.

Τα πρόσωπα όλων ήταν χαρούμενα χθες. Το προσκλητήριο Μπακογιάννη (που, εν τίνι μέτρω, αποτέλεσε και το mea culpa της οικογένειας Μητσοτάκη για τη στάση της απέναντι στον Εβερτ στις εκλογές του 1996) ήταν η αφορμή για να συναντηθεί το ήθος μιας παράταξης που χάνεται και αντικαθίσταται από ρευστούς ψηφοφόρους που μπαινοβγαίνουν στις τάξεις της, αποτελώντας μέλη περιστασιακών πλειοψηφιών. Ο Νίκος Χατζηνικολάου σχολίασε ότι ο Εβερτ είναι αδικημένος από την Ιστορία, γιατί μπορούσε να γίνει πράγματι ένας καλός πρωθυπουργός. Ισως, αλλά με «αν» δεν γράφεται η Ιστορία. Η διαπλοκή της εποχής τού επιτέθηκε ανελέητα την κρίσιμη ώρα και έδωσε προτεραιότητα στον πολιτικό πρόγονο εκείνων που έχουν καταλάβει το σημερινό Μαξίμου, της κατά Κυριάκον «νέας Νέας Δημοκρατίας» και του «βενιζελικού προοδευτικού φιλελευθερισμού».

Εχω την απορία να μάθω τι πραγματικά συνέλαβε από την όλη ατμόσφαιρα ο Κώστας Μπακογιάννης. Από την πολιτική πρωτοβουλία του να συμπορευτεί στο μέλλον και με την καραμανλική σχολή, σε αντίθεση με τον θείο του. Το βέβαιο, πάντως, είναι ένα: Η πολιτική, είτε γίνεις είτε δεν γίνεις πρωθυπουργός, είναι αποτύπωμα. Και ο Εβερτ άφησε μεγάλο αποτύπωμα και στην πολιτική στην πόλη. Η πολιτική είναι επίσης έμπνευση. Για να σηκώνεσαι από τον καναπέ σου για να πας σε έναν τόπο εργασίας, τον οποίο είχες να επισκεφθείς τουλάχιστον 10 χρόνια, προκειμένου να τιμήσεις έναν άνθρωπο τον οποίο είχες την ευλογία να γνωρίσεις τότε, κάτι σημαντικό έκανε αυτός ο άνθρωπος. Σε άγγιξε. Αυτό μας λείπει σήμερα: το άγγιγμα. Αποδεχόμαστε τις ηγεσίες μας, αλλά καμιά δεν έχει καταφέρει εσχάτως να μας κάνει να τιναχτούμε από την καρέκλα και να τρέξουμε για αυτήν. Ο Εβερτ έκανε μια ολόκληρη πόλη να τρέχει με την ταχύτητά του.