Του π. Ηλία Μάκου
Μεταξύ άλλων τονίζεται ότι “ως προς την υφιστάμενη κατάσταση, η έρευνα (σ.σ. εκπονήθηκε στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Ηπείρου και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου) ανέδειξε την κακή κατάσταση διατήρησης του ιστορικού αποθέματος, στην πλειοψηφία των κτηρίων, των ιστορικών διαδρομών, των δρόμων, των προσβάσεων, τη δυσκολία προσπέλασης στον χώρο και προσέγγισης στα κτήρια, εξωτερικά και εσωτερικά, λόγω της βλάστησης, αλλά κυρίως λόγω της, κατά τόπους, εκτεταμένης κατάρρευσης του οικοδομικού αποθέματος. Το Σούλι αποτελεί τη σημερινή είσοδο στο Τετραχώρι. Είναι ο πλέον φορτισμένος ιστορικά οικισμός. Ως οικισμό μπορεί κανείς να αντιληφθεί ένα μικρό, νεότερο τμήμα του. Το Κάστρο της Κιάφας βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη. Εντοπίζονται 28 «Σουλιώτικες» κατοικίες, Οικία Ζέρβα, «Σχολείο», ο Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στον Αβαρίκο η προσέγγιση είναι δύσκολη, μέσω δύσβατου χωματόδρομου. Εντοπίζονται 23 ιστορικά κτήρια κατοικίας και οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Δημητρίου. Η Σαμονίβα έχει διαφορετικό χαρακτήρα από τους υπόλοιπους οικισμούς του Τετραχωρίου, καθώς υπάρχουν νεότερα κτήρια λόγω της συνεχούς κατοίκησής της από το 1932. Καταγράφονται 19 σπίτια, σχολείο, εκκλησία και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις”.
Η εικόνα είναι ακριβώς έτσι, όπως περιγράφεται και μπορεί να το διαπιστώσει κανείς επισκεπτόμενος τον ιστορικό χώρο του Σουλίου.
Το αποτέλεσμα είναι το ιστορικό Σούλι μέχρι τώρα να είναι απομονωμένο και να μην έχει τουριστική επισκεψιμότητα.
Ας ελπίσουμε ότι το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξή του θα προχωρήσει γρήγορα και θα παρακαμφθούν γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι χρήσεις γης, ζητήματα, που συνδέονται με την αποκατάσταση των ημιερειπωμένων κατοικιών, ιδιοκτησίας του ελληνικού Δημοσίου, τη συμβίωση του αρχαιολογικού χώρου με την πρωτογενή παραγωγή, ώστε να αλλάξει η σημερινή θλιβερή πραγματικότητα.
Στο πέρασμα του χρόνου, μπορεί η σκιά της εγκατάλειψης να απλώθηκε στο Σούλι, ωστόσο στάθηκε αδύνατο να μαδηθούν τα φύλλα του ηρωισμού, να σαρακωθεί το μεγαλείο του ηρώων, να χαθεί η λάμψη του αγώνα για λευτεριά στα κακοτράχαλα αυτά βουνά.
Απόμειναν σημάδι στερνό, να μαρτυρούν τη δόξα και τις μέρες, όπου το Σούλι έχει ζήσει.