Μητροπολίτης Θεσ­σα­λο­νί­κης κ. Φι­λόθεος, με την Εισήγηση με θέ­μα: «Η Στή­ρι­ξη στον Θε­σμό της Οικο­γέ­νει­ας: Πρα­κτι­κή Δι­ά­στα­ση­».

  Μη­τρο­πο­λί­της Δράμας κ. Δωρόθεος με την Εισήγηση με θέμα: «Βί­α, πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα (εν­δο­οι­κο­γε­νει­α­κή, εν­δο­σχο­λι­κή) και Εκ­κλη­σί­α». 

Συνήλθε σήμερα, Πέμπτη 3 Οκτωβρίου 2024, στη δεύτερη Τακτική Συνεδρία της η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπό την Προεδρία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, στην Αίθουσα Συνεδριών της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας.

Μετά την προσευχή, ανεγνώσθη ο Κατάλογος των συμμετεχόντων Ιεραρχών και διαπιστώθηκε απαρτία. Κατόπιν επικυρώθηκαν τα Πρακτικά της χθεσινής Συνεδρίας.

Ακολούθως, σύμφωνα με την Ημερησία Διάταξη, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θεσ­σα­λο­νί­κης κ. Φι­λόθεος, ανέγνωσε την Εισήγησή του, με θέ­μα: «Η Στή­ρι­ξη στον Θε­σμό της Οικο­γέ­νει­ας: Πρα­κτι­κή Δι­ά­στα­ση­».

Στον πρόλογο της Εισήγησής του, αφού χαρακτήρισε το θέμα ως καίριας σημασίας για την Εκκλησία μας και ιδιαιτέρως στην ραγδαίως μεταβαλλόμενη εποχή μας, ο Σεβασμιώτατος τόνισε ότι η σημερινή «Μετανεωτερική» εποχή έχει κεντρικό χαρακτηριστικό την «ρευστή ταυτότητα», η οποία διαμορφώνεται μέσα από την ενίσχυση και προβολή της εκπλήρωσης κάποιας επιθυμίας και του δικαιωματισμού του αυτοπροσδιορισμού, αντί της ηθικής και της αξίας του «ανήκειν» στην κοινότητα, στο σύνολο ή ακόμη και σε μια συγκεκριμένη δυαδική σχέση με δέσμευση. Γι’ αυτό και «στο πλαίσιο αυτό οι θεσμοί τόσο της Εκκλησίας, όσο και της παραδοσιακής Οικογένειας, αποτελούν στόχο αρνητικής κριτικής ή και εστιασμένης αποδόμησης, αφού: α) συνιστούν θεσμούς που απαιτούν μακροχρόνια δέσμευση σε συγκεκριμένο πλαίσιο, β) προσδίδουν στα μέλη τους ορισμένη ταυτότητα και γ) υπάρχει έντονη προβολή, κυρίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα κοινωνικά δίκτυα, των αρνητικών φαινομένων που μπορεί να εκδηλώνονται στο πλαίσιο των δύο θεσμών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται επικοινωνιακά η παραδοσιακή οικογένεια σαν ένας κοινωνικός θεσμός που ‘’γεννά’’ προβλήματα, χωρίς αντίστοιχη επιστημονική τεκμηρίωση· και μάλιστα όταν η όντως λειτουργική οικογένεια είναι διαχρονικά αποδεδειγμένο ότι αποτελεί παράγοντα προφύλαξης και διαφύλαξης της ψυχικής υγείας παιδιών και γονέων».

Ακολούθως, αφού απαρίθμησε συνοπτικά τις θεωρούμενες λειτουργικές δυσχέρειες σχετικά με την παραδοσιακή οικογένεια, οι οποίες, όπως ο Σεβασμιώτατος επισήμανε, μαζί με τον ατομοκεντρικό τρόπο της σύγχρονης πραγματικότητας οδηγούν όλο και περισσότερα ζευγάρια στην διάρρηξη της συζυγικής σχέσης, τον χωρισμό και το διαζύγιο, πρότεινε τις ακόλουθες δράσεις έμπρακτης στήριξης της Οικογένειας από μέρους της Εκκλησίας, που πρώτιστα εστιάζουν στην πρόληψη και ακολούθως στην αντιμετώπιση των προβλημάτων:

1. Κατάρτιση κληρικών και εν γένει εκκλησιαστικών στελεχών.
2. Έρευνα καταγραφής οικογενειακών προβλημάτων.
3. Προβολή της ελληνικής παραδοσιακής Οικογένειας ως προτύπου σύγχρονης Οικογένειας.
4. Δημιουργία Σχολής Υποψηφίων Εγγάμων.
5. Δημιουργία Κεντρικού Ταμείου Ενισχύσεως Κυήσεων.
6. Ενίσχυση και ανάπτυξη των Σχολών Γονέων.
7. Δημιουργία Βιωματικών Ομάδων Γονέων.
8. Επιμόρφωση παιδιών και εφήβων σε ζητήματα δημιουργίας οικογένειας και σχέσης για γάμο μέσω των τριών κατηχητικών βαθμίδων.
9. Λειτουργία Κατασκηνωτικού Τριημέρου για οικογένειες.
10. Ενεργοποίηση και ενίσχυση του θεσμού των Επιτροπών Γυναικείων Θεμάτων των Ιερών Μητροπόλεων.
11. Δημιουργία Γραφείου Στήριξης Οικογένειας.
12. Δημιουργία Γραφείου Ενδοοικογενειακής Βίας.
13. Δημιουργία Σταθμού Ψυχικής Υγείας της Οικογένειας.
14. Δημιουργία Σταθμού Υπηρεσιών για οικογένειες με άτομα εξαρτημένα από ουσίες, τυχερά παίγνια ή διαδίκτυο.
15. Δράσεις στήριξης ειδικών κατηγοριών οικογενειών.

Στον σύντομο επίλογο της Εισήγησής του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Φιλόθεος τόνισε ότι «πέρα από τις ανθρώπινες προτάσεις, η Εκκλησία έχει πάντοτε τα δικά της καταξιωμένα και αποδοτικά μέσα, την προσευχή, την ασκητική βιοτή, την εγρήγορση και την νίψη, για να μπορεί να διαλέγεται με το εκάστοτε παρόν και διακρίνοντας το μέλλον, να θεμελιώνει τη δράση της στο σήμερα».

Επακολούθησε γόνιμος διάλογος επί της Εισηγήσεως, κατά τον οποίο έλαβαν τον λόγο πολλοί Σεβασμιώτατοι Αρχιερείς.

Μετά το διάλειμμα, ο Σε­βα­σμι­ώτατος Μη­τρο­πο­λί­της Δράμας κ. Δωρόθεος ανέγνωσε την Εισήγησή του, με θέμα: «Βί­α, πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα (εν­δο­οι­κο­γε­νει­α­κή, εν­δο­σχο­λι­κή) και Εκ­κλη­σί­α». Στον Πρόλογο αυτής, υπογράμμισε ότι τα εν λόγω φαινόμενα παρουσιάζουν έξαρση σε παγκόσμιο επίπεδο  γι’ αυτό και επιβάλλεται η ενεργοποίηση των θεσμών της κοινωνίας σε διάλογο σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισής τους, στον οποίο η Εκκλησία δεν μπορεί παρά να είναι παρούσα μέσα από τη δική της οπτική, που απορρέει από την πνευματική της παράδοση και την ευαγγελική αλήθεια.

Ακολούθως, αφού παρουσίασε εκτενώς τα δεδομένα του προβλήματος χρησιμοποιώντας και στατιστικά στοιχεία, αναφέρθηκε στην αντιμετώπιση του προβλήματος εξ επόψεως εκκλησιαστικής, τονίζοντας ότι «η ρίζα του κακού δεν βρίσκεται στις κοινωνικές συνθήκες ή στα συστήματα ελέγχου, αλλά στα πολιτισμικά πρότυπα και τα νοήματα, με τα οποία τροφοδοτείται και καλλιεργείται η προσωπικότητα του ανθρώπου». Οι άνθρωποι που καταφεύγουν στην κάθε μορφής βία το κάνουν επειδή έτσι αισθάνονται ή πιστεύουν ότι είναι δυνατοί, αυτή η αίσθηση όμως είναι προϊόν αιχμαλωσίας του ανθρώπου στην πεπτωκυία κατάσταση, στην οποία ο νους και η καρδιά του διακατατέχονται από τη φαντασίωση της παντοδυναμίας και της κυριαρχίας. «Η κατάσταση αυτή», υπογράμμισε ιδιαιτέρως, «συνιστά μια ποιμαντική πρόκληση για την Εκκλησία, καθώς καλείται με τη μαρτυρία της ευαγγελικής αλήθειας να κρατήσει ορατή την οδό διαφυγής από αυτή την αιχμαλωσία».

Στη συνέχεια, ο Σεβασμιώτατος Εισηγητής κατέθεσε προτάσεις για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής και ενδοσχολικής βίας και παραβατικότητας, οι οποίες συνοπτικά είναι οι ακόλουθες:

1. Η εξέλιξη των Γραφείων Γάμων των Ιερών Μητροπόλεων σε Γραφεία Συμβουλευτικής για να διαδραματίσουν προληπτικό ρόλο ως προς την εκδήλωση συμπεριφορών βίας μέσα στην οικογένεια, καθώς και η διοργάνωση μιας σειράς επιμορφωτικών συναντήσεων των αρμόδιων στελεχών των Μητροπόλεων.
2. Η συζήτηση του θέματος της ενδοοικογενειακής βίας στις ιερατικές συνάξεις των Μητροπόλεων και η διακονία του έργου της συμβουλευτικής στο ενοριακό επίπεδο.
3. Η συζήτηση του θέματος της ενδοοικογενειακής βίας στις συνάξεις των πνευματικών.
4. Η έκδοση συμβουλευτικού εγχειριδίου, το οποίο θα απευθύνεται σε ιερείς και στελέχη Μητροπόλεων, στο οποίο θα υπάρχουν σχετικές αναφορές περί της ενδοοικογενειακής και νεανικής βίας που πραγματοποιήθηκαν σε συνέδρια Μητροπόλεων και κοινές διοργανώσεις θεολόγων, ψυχιάτρων και ψυχολόγων.
5. Η ενίσχυση από μέρους της Εκκλησίας των δράσεων ανάπτυξης μιας υγιούς ομαδικότητας των νέων μέσω των λατρευτικών συνάξεων, των νεανικών ενοριακών κέντρων, των κατασκηνώσεων κ.ά., με σκοπό την πρόληψη για κάθε βαθμό εξέλιξης του προβλήματος.
6. Η συνεργασία της Εκκλησίας με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Πολιτείας και η δημόσια υποστήριξη των προσπαθειών για τον τερματισμό της ενδοοικογενειακής και νεανικής βίας.

Στον επίλογό του, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δράμας κ. Δωρόθεος σημείωσε συμπερασματικά ότι έχοντας ως αφετηρία την αναγέννηση της ησυχαστικής παράδοσης, η οποία έχει πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας στα μοναστικά κέντρα της Εκκλησίας μας, «είναι ανάγκη να αγωνιστούμε για τη σωστή πνευματική τροφοδοσία της κοινωνίας μας μέσα στο σύγχρονο αντίξοο πολιτισμικά περιβάλλον. Είναι ανάγκη με τις σωστές οργανωτικές πρωτοβουλίες να επιδιώξουμε την αποδυνάμωση των πολιτισμικών προτύπων, από τα οποία απορρέουν τόσο η ενδοοικογενειακή όσο και η νεανική βία, αλλά και κάθε άλλη μορφή βίας. Η κατάσταση της κοινωνίας μας ως προς το ζήτημα, παρά τις άμεσες και μακροπρόθεσμες προσπάθειες που μπορεί και πρέπει να γίνουν, μπορεί να συνεχίσει να είναι μία κατάσταση αιχμαλωσίας σε αυτές ή άλλες θλιβερές μορφές παθογένειας. Ωστόσο η δική μας διακονία – πιστή στο κάλεσμα του Κυρίου – είναι ανάγκη να καταβάλει κάθε προσπάθεια, ώστε να κρατήσει ορατό το μονοπάτι της συμφιλίωσης και της υπακοής στο θέλημα του Θεού».

Επακολούθησε εκτενής διάλογος επί της Εισηγήσεως, κατά τον οποίο έλαβαν τον λόγο πολλοί Σεβασμιώτατοι Αρχιερείς.

Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας θα συνεχίσει τις εργασίες Της αύριο Παρασκευή, 4 Οκτωβρίου ε.έ.

ΔΕΙΤΕ  την Εισήγηση με θέμα: «Βί­α, πα­ρα­βα­τι­κό­τη­τα (εν­δο­οι­κο­γε­νει­α­κή, εν­δο­σχο­λι­κή) και Εκ­κλη­σί­α». ΕΔΩ

Η Επιτροπή Τύπου

της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας

«Ἡ Στήριξη στόν Θεσμό τῆς Οἰκογένειας:

Πρακτική Διάσταση»

Εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Φιλοθέου,
στήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

(Ἀθήνα, 3 Ὀκτωβρίου 2024)

Μακαριώτατε Ἅγιε Πρόεδρε,
Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Σύνεδροι,
Δοξάζω, ἐν εὐχαριστίᾳ πολλῇ, τόν Κύριο καί Θεό μας, γιατί μέ
ἀξιώνει τὀν ἐλάχιστο νά εὑρίσκομαι ἐνώπιόν Σας, προκειμένου νά
εἰσηγηθῶ στήν ἀγάπη Σας τό σπουδαῖο θέμα τό ὁποῖο ἤδη ἀνακοινώθηκε
καί εἶναι καίριας σημασίας γιά τήν Ἐκκλησία μας, ἰδιαιτέρως στήν ραγδαῖα
μεταβαλλόμενη ἐποχή μας.
Εὐγνωμονῶ πρώτιστα Εσᾶς, Μακαριώτατε πάτερ καί δέσποτα, ὅπως
καί τά σεπτά μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τήν ἐξόχως τιμητική
ἀνάθεση τῆς παρούσης εἰσηγήσεως καί εὐλαβικά ζητῶ ἐκ τῶν προτέρων
τήν ἐπιείκεια ὅλων Σας, ἀλλά καί τήν συγχώρησή Σας γιά ὅσα τολμῶ νά
καταθέσω ἐνώπιόν Σας, ἀπό ὑπακοή καί μόνο στήν σεπτή Συνοδική
ἐντολή, γιά τόν ἱερό θεσμό τῆς Οἰκογένειας, ὁ ὁποῖος εἶναι ἄρρηκτα
συνδεδεμένος μέ τήν βιούμενη ἀπό τούς πιστούς ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας
μας.
Γιά νά ἐξετάσουμε τόν θεσμό τῆς Οἰκογένειας σήμερα, εἶναι
ἀναγκαῖο νά συνειδητοποιήσουμε ποιά εἶναι τά πολιτισμικά καί κοινωνικά
χαρακτηριστικά τῆς ἐποχῆς μας, πού ὀνομάζεται «Μετανεωτερική».
Κεντρικό χαρακτηριστικό αὐτῆς τῆς ἐποχῆς, σέ ἀντίθεση μέ τήν Νεωτερική
ἐποχή, εἶναι ἡ «ρευστή ταυτότητα», ἡ ὁποία διαμορφώνεται μέσα ἀπό τήν
ἐνίσχυση καί προβολή τῆς ἐκπλήρωσης κάποιας ἐπιθυμίας, ὡς κινητήριας
δύναμης, ἀντί τῆς ἠθικῆς καί τῶν ἀξιῶν, καί τοῦ δικαιωματισμοῦ τοῦ

2

αὐτοπροσδιορισμοῦ, ἀντί τῆς ἀξίας τοῦ «ἀνήκειν» στήν κοινότητα, στό
σύνολο ἤ ἀκόμα καί σέ μιά συγκεκριμένη δυαδική σχέση μέ δέσμευση.
Ἀντιλαμβανόμαστε ὅλοι, λοιπόν, ὅτι στό πλαίσιο αὐτό οἱ θεσμοί τόσο
τῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καί τῆς παραδοσιακῆς Οἰκογένειας, ἀποτελοῦν στόχο
ἀρνητικῆς κριτικῆς ἤ καί ἑστιασμένης ἀποδόμησης, ἀφοῦ: α) συνιστοῦν
θεσμούς πού ἀπαιτοῦν μακροχρόνια δέσμευση σέ συγκεκριμένο πλαίσιο,
β) προσδίδουν στά μέλη τους ὁρισμένη ταυτότητα καί γ) ὑπάρχει ἔντονη
προβολή, κυρίως στά μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης καί τά κοινωνικά δίκτυα –
τά ὁποῖα, σέ μεγάλο βαθμό, διαμορφώνουν περισσότερο ἀπό
ὁποιονδήποτε ἄλλο τίς ἀνθρώπινες συνειδήσεις –, τῶν ἀρνητικῶν
φαινομένων πού μπορεῖ νά ἐκδηλώνονται στό πλαίσιο τῶν δύο θεσμῶν, μέ
ἀποτέλεσμα νά ἐμφανίζεται ἐπικοινωνιακά ἡ παραδοσιακή οἰκογένεια
σάν ἕνας κοινωνικός θεσμός πού «γεννᾶ» προβλήματα, χωρίς ὡστόσο
ἀντίστοιχη ἐπιστημονική τεκμηρίωση· καί μάλιστα ὅταν ἡ ὄντως
λειτουργική οἰκογένεια εἶναι διαχρονικά ἀποδεδειγμένο ὅτι ἀποτελεῖ
παράγοντα προφύλαξης καί διαφύλαξης τῆς ψυχικῆς ὑγείας παιδιῶν καί
γονέων.
Μέ τά προβλήματα τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένειας ἀσχολοῦνται μελέτες
ἤδη ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1990 σέ ἐπίπεδο ἀξιακό καί κοινωνικό, μέ φανερή
ἐπίταση τῶν προβλημάτων στήν δεκαετία 2012-2022 μέ τίς ἀλλεπάλληλες
κρίσεις: οἰκονομική, προσφυγικό, καραντίνα κορονοϊοῦ καί ἀνάφλεξη
πολέμων στήν εὐρύτερη περιοχή.
Ἐπιτρέψτε μου δύο ἀναγκαῖες ἐπισημάνσεις:
Πρῶτον, μιά ἀπαραίτητη διασαφήνιση: στίς ἐπιστῆμες τοῦ ψυχισμοῦ
οἱ ἔννοιες τόσο τοῦ ψυχικοῦ προβλήματος, ὅσο καί τῆς θεραπείας, εἶναι
πολυεπίπεδες καί πολυπαραγοντικές, ἑπομένως -προκειμένου νά εἶναι
σαφῆ τά ἀναφερόμενα- ἄς ἔχουμε ὑπ’ ὄψιν μας τήν παραδοχή ὅτι τό
ψυχικό πρόβλημα σχετίζεται μέ συγκεκριμένο ἄνθρωπο, συγκεκριμένη
χρονική περίοδο καί συγκεκριμένη συνθήκη, ἐνῶ ἡ θεραπεία λαμβάνει
ποικίλες μορφές, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ἡ συμβουλευτική.
Δεύτερον, μιά χρήσιμη ἐπιγραμματική ἀναφορά στά πολλά
προβλήματα καί τίς δυσκολίες πού ἀναγνωρίζονται στήν ἑλληνική
οἰκογένεια σήμερα, ἀπό πολλές μελέτες διαφορετικῶν ἐπιστημονικῶν

3

πεδίων, διότι ἡ ἐξεύρεση λύσης εἶναι δυνατή μόνο ἐφόσον γνωρίζουμε καί
ἀναγνωρίζουμε τά ὑφιστάμενα προβλήματα.
Λειτουργικές δυσχέρειες σχετικές μέ τήν παραδοσιακή οἰκογένεια
θεωροῦνται σήμερα:
α) ἡ αὔξηση τῶν διαζυγίων καί ἡ ἐπακόλουθη σταθερή αὔξηση τῶν
μονογονεϊκῶν ἤ ἄλλων τύπων οἰκογένειας, μέ τραγική ἔκπτωση τήν
ἐπίσημη νομοθέτηση «οἰκογενειῶν» ἀτόμων τοῦ ἰδίου φύλου,
β) ἡ σταθερή μείωση τοῦ ἀριθμοῦ παιδιῶν ἀνά οἰκογενειακή μονάδα
(δημογραφικό πρόβλημα),
γ) ἡ αὔξηση τῆς δυσκολίας ἀπόκτησης βιολογικοῦ παιδιοῦ,
δ) οἱ πρακτικές δυσκολίες πού σχετίζονται μέ τήν πολυτεκνία, γιά τίς
τρίτεκνες καί πολύτεκνες οἰκογένειες,
ε) τά οἰκονομικά προβλήματα, τόσο όσον αφορά τό κατά κεφαλήν
εἰσόδημα ὅσο καί τό ζήτημα τῆς στέγης (δυσκολία ἀπόκτησης πρώτης
κατοικίας, αὔξηση ἐνοικίων, ἔλλειψη διαθέσιμων κατοικιῶν γιά μεγάλες
οἰκογένειες),
στ) οἱ ἐπιπτώσεις ἀπό τήν αὔξηση τῆς ἀνεργίας, τήν μακροχρόνια
ἀνεργία γονέων μεγαλύτερης ἡλικίας, τήν δυσκολία ἐξεύρεσης μόνιμης
ἐργασίας γιά τά νεώτερα μέλη,
ζ) ἡ γενική αὔξηση τοῦ κόστους ζωῆς καί καταναλωτικῶν ἀγαθῶν,
η) ἡ αὔξηση τῆς μετανάστευσης στό ἐξωτερικό τοῦ ἑνός γονέα ἤ καί
ὁλοκλήρων οἰκογενειῶν πρός ἐξεύρεση ἐργασίας,
θ) ἡ μετακίνηση οἰκογενειῶν στά μεγάλα ἀστικά κέντρα κατά τήν
ἐφηβεία τῶν παιδιῶν, ὥστε νά ἀποκτήσουν πρόσβαση σέ κατάλληλες
ὑπηρεσίες, μέ συνέπεια τήν – σέ πολλές περιπτώσεις – ἑρήμωση
ἐπαρχιακῶν περιοχῶν,
ι) ἡ δυσκολία φροντίδας τῶν ἡλικιωμένων μελῶν τῆς οἰκογένειας,
ια) ἡ αὔξηση τοῦ δείκτη μοναξιᾶς τῶν μεγαλύτερων ἡλικιῶν,
ιβ) ἡ αὔξηση τῶν φαινομένων ἐνδοοικογενειακῆς βίας μεταξύ
συζύγων ἤ μεταξύ γονέων καί παιδιῶν, τῆς ἐφηβικῆς παραβατικότητας, ἡ
ἀνάδειξη τοῦ εἰδικοῦ ζητήματος τῶν «γυναικοκτονιῶν»,

4

ιγ) ἡ αὔξηση τῆς κατανάλωσης ἐξαρτησιογόνων οὐσιῶν ἀπό παιδιά
καί ἐφήβους,
ιδ) ἡ αὔξηση τῶν αὐτοκτονιῶν,
ιε) ἡ αὔξηση τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν σέ παιδιά καί ἐφήβους στήν
μετά τόν κορωνοϊό ἐποχή (ἀνάγκη ἐξειδικευμένης παιδοψυχιατρικῆς
φροντίδας γιά 1 στά 6 παιδιά, ἔναντι 1 στά 9 παιδιά πρό κορωνοϊοῦ),
ιστ) ἡ αὔξηση τῆς σχολικῆς ἀποτυχίας ἤ διαρροῆς σέ ἐφήβους,
ιζ) ἡ αὔξηση τῶν ἀποφάσεων γιά κατ’ οἶκον διδασκαλία παιδιῶν καί
ἐφήβων,
ιη) ἡ αὔξηση τῶν εἰδικῶν μαθησιακῶν δυσκολιῶν (3 στά 10 παιδιά),
ιθ) ἡ ἔλλειψη ἱκανοῦ ἀριθμοῦ Δημόσιων Φορέων γιά τήν μακροχρόνια
θεραπεία τῶν ζευγαριῶν, ὅπως καί τήν ἀντιμετώπιση ψυχιατρικῶν καί
μαθησιακῶν διαταραχῶν σέ παιδιά καί ἐφήβους (στά μεγάλα ἀστικά
κέντρα ὑφίστανται ἀρκετοί Δημόσιοι Φορείς ὡς πρός τήν διάγνωση αὐτῶν
τῶν διαταραχῶν, ἀλλά ὄχι – δυστυχῶς – γιά τήν μακροχρόνια θεραπεία
τους),
κ) ἡ ἔλλειψη ἐπαρκοῦς ἀριθμοῦ ἐξειδικευμένων θεραπευτῶν ζεύγους
καί οἰκογένειας στήν ἐπαρχία, ἔστω ἰδιωτῶν,
κα) ἡ ἔλλειψη εἰδικῶν θεραπευτικῶν κέντρων γιά τά προβλήματα
μητέρων σχετικά με τήν γέννα νέου βρέφους (Μονάδες Μητέρας-Βρέφους),
κβ) ἡ μείωση τῆς οἰκονομικῆς ἐνίσχυσης πρός τίς οἰκογένειες, ὡς πρός
τό συνολικό ποσό τῶν εἰδικῶν θεραπειῶν παιδιῶν καί ἐφήβων, ἤ τοῦ
ἀριθμοῦ γνωματεύσεων οἱ ὁποῖες γνωμοδοτοῦνται θετικά γιά οἰκονομική
ὑποστήριξη, ἐνῶ ταυτόχρονα ὑφίσταται ἀξιοσημείωτη αὔξηση τοῦ
κόστους εἰδικῶν θεραπειῶν,
κγ) ἡ μείωση τῶν παρεχόμενων δημοσίων ὑπηρεσιῶν γιά οἰκογένειες
μέ παιδιά καί ἐφήβους ἐξαρτημένους ἀπό τά «ναρκωτικά» (παντός εἴδους
ἐξαρτησιογόνες οὐσίες) καί ἡ ἔλλειψη εἰδικῶν ἰατρείων γιά τό ραγδαῖα
ἐξαπλούμενο φαινόμενο ἐξάρτησης παιδιῶν καί ἐφήβων ἀπό τό διαδίκτυο
καί
κδ) εἰδικά οἱ ἑλληνικές οἰκογένειες μέ παιδιά ΑΜΕΑ συναντοῦν πολύ
μεγάλες δυσκολίες στήν πρόσβασή τους σέ κατάλληλες σχολικές μονάδες,

5

ὅπως καί σέ κατάλληλες θεραπεῖες, μέ ἀποτέλεσμα τό κόστος τῆς ζωῆς νά
ἐπιβαρύνεται καί ταυτόχρονα πολλοί ἀπό τούς γονεῖς νά ὑφίστανται
ψυχοσωματική ἐξουθένωση, λόγῳ καί τῆς ἔλλειψης εἰδικῶν συστημάτων
ὑποστήριξής τους.
Ὅλα τά προαναφερθέντα, καί μαζί μέ αὐτά ὁ ἀτομοκεντρικός τρόπος
τῆς σύγχρονης πραγματικότητος, ὁδηγοῦν ὅλο καί περισσότερα ζευγάρια
στό ἐξαιρετικά ὀδυνηρό – πολλές φορές – γεγονός τῆς διάρρηξης τῆς
συζυγικῆς σχέσης, τοῦ χωρισμοῦ καί τοῦ διαζυγίου.
Τά στατιστικά στοιχεῖα τῶν διαζυγίων, ἰδίως στά μεγάλα ἀστικά
κέντρα, εἶναι ἀπολύτως δηλωτικά τοῦ ὑφισταμένου προβλήματος. Στήν
Ἱερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης ἐπί παραδείγματι φέτος, μέχρι τήν 31η
Αὐγούστου, ἔχουμε 614 γάμους καί 321 διαζύγια, δηλαδή ὁ ἀριθμός των
εκδοθέντων διαζυγίων συνιστᾶ ποσοστό 52% τοῦ ἀριθμοῦ τῶν
τελεσθέντων γάμων!
Οἱ αἰτίες αὐτῆς τῆς αὔξησης τῶν διαζυγίων, συνοπτικά εἶναι οἱ ἑξῆς:
• Ἀπουσία δέσμευσης
• Ἀπιστία – ἐξωσυζυγική δραστηριότητα
• Ἐνδοοικογενειακή βία
• Συγκρουσιακή ἐπικοινωνία
• Ἀνωριμότητα στήν ἡλικία γάμου
• Οἰκονομικά προβλήματα
• Ἀλκοόλ καί κατάχρηση οὐσιῶν

Κατόπιν ὅλων αὐτῶν, ἀντιλαμβανόμαστε ὅλοι ὅτι καθίσταται
ἀπολύτως ἀναγκαία ἡ περαιτέρω, καί ἐπί τῆς οὐσίας, παρέμβασή μας γιά
τήν στήριξη τῆς Οἰκογένειας. Χρειάζεται, ὅμως, ἐξ ἀρχῆς, καί πρίν
προχωρήσουμε σέ συγκεκριμένες προτάσεις, νά ἐπισημάνουμε καί νά
συνειδητοποιήσουμε ὅτι καμμία ὡραία ἐξαγγελία τῆς Ἐκκλησίας μας δέν
ἐκτιμᾶται, ἄν δέν συνοδεύεται ἀπό συγκεκριμένη δράση, καί καμμία
προτροπή δέν εἰσακούεται, ἄν δέν ὑποστηρίζεται ἀπό ἁπτή ἀρωγή. Καί
τοῦτο διότι, ἀφ’ ἑνός, διανύουμε ἐποχή κατά τήν ὁποία οἱ ἄνθρωποι ζητοῦν
μεγαλύτερη ἔμπρακτη συνδρομή καί λιγότερα λόγια καί, ἀφ’ ἑτέρου, τό

6

Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, καλῶς ἤ κακῶς, δέν συμπίπτει μέ τό κοινωνικό
σῶμα· συνεπῶς, ὁποιαδήποτε ἐξαγγελία ἤ προτροπή δέν εἶναι δυνατό νά
περιορισθεῖ στήν πλευρά τῶν πιστῶν, ἀλλά τυγχάνει προσοχῆς καί
σχολιασμοῦ ἀπό τό σύνολο τῆς κοινωνίας. Ἐπιπλέον, ἡ δυσαρέσκεια ἤ
ἔστω ἡ κριτική πρός τήν ἐκκλησιαστική ἡγεσία καί τόν Κλῆρο δέν
προέρχεται οὔτε περιορίζεται μόνο σέ κακόπιστους, ὅπως ἐσφαλμένα
κάποιοι ἀπό ἐμᾶς νομίζουμε, ἀλλά ἐκτείνεται καί σέ ὑπολογίσιμο ἀριθμό
ἐνεργά πιστῶν.
Γιά τούς λόγους αὐτούς, ἀπαιτεῖται μεγάλη περίσκεψη καί
λελογισμένες κινήσεις πρίν ἀπό κάθε δημόσια παρουσία μας, εἴτε ἀφορᾶ
τόν λόγο εἴτε τήν δράση μας. Τυχόν δημόσιες προτροπές π.χ. γιά
τεκνογονία ἤ ἀποφυγή τῶν ἐκτρώσεων ἤ πιστότητα στόν γάμο κ.τ.λ.
ἐνδέχεται νά χλευασθοῦν ἤ -στήν καλύτερη περίπτωση- νά τύχουν
ψυχρῆς ὑποδοχῆς, ἂν δέν πείσουμε ὅτι ἐνδιαφερόμαστε ἐμπράκτως γιά τόν
θεσμό τῆς Οἰκογένειας γενικά, ἀλλά καί γιά τήν κάθε οἰκογένεια εἰδικά.
Πρός τόν σκοπό αὐτό, προτείνονται οἱ ἀκόλουθες δράσεις ἔμπρακτης
στήριξης τῆς Οἰκογένειας, πού ἑστιάζουν πρώτιστα στήν πρόληψη καί
ἀκολούθως στήν ἀντιμετώπιση τῶν προβλημἀτων:
1) Κατάρτιση κληρικῶν καί ἐν γένει ἐκκλησιαστικῶν στελεχῶν. Ἔχει
διαπιστωθεῖ κατ’ ἐπανάληψιν ἡ ἀπόλυτη καί ἐπείγουσα ἀνάγκη
ἐπιμορφώσεως κληρικῶν πού θά λειτουργήσουν ὡς στελέχη πρώτης
γραμμῆς γιά τήν ἀντιμετώπιση συζυγικῶν δυσκολιῶν καί γενικά
οἰκογενειακῶν κρίσεων, ἀλλά καί ὡς βοηθοί καί συμπαραστάτες
μελλονύμφων, ὁμιλητές σέ Σχολές Γονέων καί ἐκπαιδευτές ἄλλων
κληρικῶν. Ἄν ἐπιθυμοῦμε οὐσιαστική παρέμβαση στήν Οἰκογένεια, θά
πρέπει νά ἐπενδύσουμε (μέ ὅλους τούς τρόπους, ψυχολογικά καί
οἰκονομικά) στήν ἐξειδίκευση καί ἐπιμόρφωση ἑνός πυρῆνα κληρικῶν, τῶν
ὁποίων ἡ ἀρετή, ἡ προσωπικότητα καί ἡ κατάρτιση παρέχουν κατ’
ἄνθρωπον ἐχέγγυα μιᾶς ἐπιτυχοῦς ἀνθρωπογνωσίας καί κατανοήσεως
τῆς δυναμικῆς τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς. Οἱ κληρικοί αὐτοί θά ἀποτελοῦν
τήν κύρια «δύναμη κρούσεως» σέ κάθε Μητρόπολη ὡς πρός τήν
ποιμαντική τοῦ Γάμου καί τῆς Οἰκογένειας. Χρειάζεται, βέβαια,
παράλληλα νά ἐπενδύσουμε καί στήν συστηματική (καί ὄχι εὐκαιριακή)

7

εὐαισθητοποίηση τῶν πνευματικῶν, ὡς ἑνός εὐρύτερου κύκλου
συμπαραστατῶν τῆς οἰκογένειας. Ἰδιαίτερη μέριμνα πρέπει νά ὑπάρξει
γιά τούς πνευματικούς – ἐξομολόγους, ὥστε νά κατανοήσουν τά ὅρια τῆς
ἐπεμβάσεώς τους στήν ζωή τῶν ἐγγάμων μέ τήν ἀπολύτως ἀπαραίτητη
ἐφαρμογή τῆς ἀρετῆς τῆς διακρίσεως. Τό Ἵδρυμα Ποιμαντικῆς
Ἐπιμορφώσεως τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, ὅραμα καί δημιουργία
τοῦ Μακαριωτάτου Προέδρου κ. Ἱερωνύμου, μπορεῖ νά ἀποτελέσει τόν
κύριο φορέα συντονισμοῦ τῆς δράσεως αὐτῆς.
2) Ἔρευνα καταγραφῆς οἰκογενειακῶν προβλημάτων. Ἡ
πραγματοποίηση ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἐκκλησίας μιᾶς ἀξιόπιστης
ἐπιστημονικῆς ἔρευνας γιά τήν καταγραφή καί ἀνάδειξη προβλημάτων
τῶν «ἐνεργῶν» ἐκκλησιαστικά οἰκογενειῶν, ὅσων δηλαδή βρίσκονται σέ
ζῶσα σχέση καί ἐπαφή μέ τήν Ἐνορία τους, θά συντελέσει ὄχι μόνο στήν
ἀποσαφήνιση, ἀλλά κυρίως στήν ἐφαρμογή συγκεριμένων προτάσεων
βελτίωσης τῶν οἰκογενειακῶν σχέσεων καί στόν ἔλεγχο τής
ἀποτελεσματικότητας τῶν προτεινομένων λύσεων. Ταυτόχρονα, θά
καλλιεργήσει οὐσιαστικά τήν συνεργασία καί τόν διάλογο κρατικῶν,
ἀκαδημαϊκῶν καί ἐκκλησιαστικῶν φορέων σέ ὅλη τήν ἑλληνική
ἐπικράτεια ὑπό τήν ἐποπτεία τῆς ἀντίστοιχης Εἰδικῆς Συνοδικῆς
Ἐπιτροπῆς Γάμου, Οἰκογενείας καί Δημογραφικοῦ Προβλήματος. Ἡ
πρόσβαση στήν πραγματική πληροφορία θά δώσει στήν Ἐκκλησία τήν
δυνατότητα ἰσότιμου διαλόγου μέ θεσμικούς φορεῖς τῆς ἑλληνικῆς
Πολιτείας, οἱ ὁποῖοι ὡστόσο ὑστεροῦν στήν ἀξιακή προσέγγιση, τήν ὁποία
προϋποθέτει ὁ ἐκκλησιαστικός τρόπος ζωῆς.
3) Προβολή τῆς ἑλληνικῆς παραδοσιακῆς Οἰκογένειας ὡς προτύπου
σύγχρονης Οἰκογένειας. Γι’ αὐτό τό ἐγχείρημα ἀπαιτεῖται σωστή
ἐνημέρωση, λογική καί σύγχρονη ὑπερασπιστική γραμμή καί διαρκής
ἐπιμόρφωση. Προτείνεται ἡ ἀνάδειξη στά μέσα ἐνημέρωσης καί τά
κοινωνικά δίκτυα ὑγιῶν παραδειγμάτων οἰκογένειας μέ παραδοσιακή
δομή, καί τοῦτο γιατί ὁ χῶρος τῆς οἰκογένειας ὑποδέχεται τά παιδιά στήν
ζωή καί τά συντροφεύει στά πιό σημαντικά χρόνια τῆς ἀναπτυξιακῆς τους
πορείας. Μιά ζεστή καί ἀσφαλής σχέση μεταξύ γονέων καί παιδιῶν εἶναι
ἕνας ἀπό τούς βασικούς προστατευτικούς παράγοντες πού ἐγγυῶνται

8

ἀσφάλεια καί σταθερότητα, ἐπικοινωνία, αὐτοεκτίμηση, ἀναγνώριση καί
διαχείριση ἔντονων συναισθημάτων, ἀνάπτυξη σχέσεων σεβασμοῦ καί
συνεργασίας, ἀναζήτηση ὑποστήριξης καί βοήθειας στίς ἀναπόφευκτες
δυσκολίες τῆς ζωῆς. Αὐτά μποροῦν νά γίνουν μέσα ἀπό δράσεις, ὅπως: α)
Προετοιμασία καί προβολή ἑβδομαδιαίας ἐκπομπῆς σέ κανάλι
πανελλήνιας ἐμβέλειας καί ταυτόχρονη διαδικτυακή προβολή καί β)
δημιουργία/ὑποστήριξη σεναρίου τηλεοπτικῆς σειρᾶς μέ κεντρικό θέμα
μιά ἐκτεταμένη οἰκογένεια πού μπορεῖ νά λειτουργεῖ δημιουργικά ὡς
πρότυπο ζωῆς γιά τούς μελλονύμφους, νεονύμφους καί ἐπί μακρόν
ἐγγἀμους.
4) Δημιουργία Σχολῆς Ὑποψηφίων Ἐγγάμων. Θά μποροῦσε νά
λειτουργήσει στά πρότυπα τῶν μαθημάτων κατήχησης, μέ διαφορετική
θεματολογία ἀπό τίς Σχολές Γονέων. Θά ἀφορᾶ σέ ὑποψήφιους γιά τό
μυστήριο τοῦ Γάμου καί πρός διευκόλυνση τῶν συμμετεχόντων θά
μποροῦσε νά γίνεται καί διαδικτυακά. Ἡ θεματολογία της θά μποροῦσε νά
άφορᾶ σέ τρεῖς ἑνότητες: α) μορφές καί μοντέλα σχέσεων, β) δυσκολίες καί
δυνατότητες τόν πρῶτο καιρό τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γάμου καί γ) τρόποι
ἐπίλυσης συγκρούσεων. Κύριος στόχος, ἡ ἐξοικείωση μέ τήν θεματολογία
καί ἡ ἑτοιμότητα σχετικά μέ τό κεντρικό ζήτημα τῆς κρίσης στόν γάμο,
δηλαδή ἡ ἀναζήτησή οὐσιαστικῆς καί σωστῆς βοήθειας.
5) Δημιουργία Κεντρικοῦ Ταμείου Ἐνισχύσεως Κυήσεων. Δέν ἀρκεῖ
πλέον τό σαφές μήνυμα κατά τῶν ἐκτρώσεων, ὅταν μάλιστα αὐτό
διαστρέφεται συχνότατα στόν δημόσιο λὀγο (ἀπό πολιτικούς,
δημοσιογράφους, ἰδιῶτες στά μέσα ἐπικοινωνίας κ.τ.λ.). Τό ταμεῖο αὐτό θά
γίνει γνωστό εὐρύτερα μέσῳ τῶν ἐνοριῶν, ἀλλά καί μέ ἀνακοινώσεις στόν
Τύπο καί τά ΜΜΕ. Ἡ «καμπάνια» αὐτή θά ἔχει δύο ἀποδέκτες: καί τούς
ἐνδιαφερόμενους δωρητές καί ὅσους ἔχουν ἀνάγκη ἐνίσχυσης, ὥστε νά
ἀπευθύνονται σέ αὐτό. Ὅσοι θέλουν νά τό ἐνισχύσουν θά καταθέτουν
κάποιο ποσό ἐφάπαξ ἤ ἀνά μήνα, καί τό συλλεγόμενο ποσόν θά διατίθεται
γιά τήν ἐνίσχυση ἀγάμων μητέρων πού θέλουν νά κρατήσουν τό παιδί
τους ἤ ἐγγάμων ζευγαριῶν πού δυσκολεύονται οἰκονομικά καί ἐξετάζουν
τήν ἐπιλογή τῆς ἔκτρωσης. Χρειάζεται νά διερευνᾶται ἡ οἰκονομική

9

κατάσταση τοῦ αἰτοῦντος ἀπό π.χ. κοινωνικές λειτουργούς. Τό ταμεῖο θά
ἔχει καί μικρό ἀριθμό διοικητικῶν ὑπαλλήλων.
6) Ἐνίσχυση καί ἀνάπτυξη τῶν Σχολῶν Γονέων. Ἡ μέχρι σήμερα
ἐμπειρία ἔχει δείξει ὅτι σέ κάθε Ἱερά Μητρόπολη χρειάζεται νά ὑπάρχει
αὐτός ὁ σταθερός θεσμός εἰσηγήσεων καί διαλόγου γύρω ἀπό τόν γάμο,
τήν γονεϊκότητα, τήν σχέση πνευματικῆς ζωῆς καί οἰκογενειακῆς εἰρήνης,
τό διαζύγιο καί τήν ἀπώλεια τοῦ/τῆς συντρόφου, ἐπιλέγοντας
ἐξειδικευμένα ἐπιστημονικά θέματα καί ὁμιλητές. Ἐπιπλέον πρόταση
εἶναι ἡ σταδιακή ἐξειδίκευση στό ἡλικιακό φάσμα: α) γονέων παιδιῶν, β)
γονέων ἐφήβων, γ) γονέων ἐνηλίκων τέκνων. Σημαντικά βοηθᾶ τήν
λειτουργία αὐτῶν τῶν Σχολῶν ἡ παράλληλη φροντίδα – φύλαξη παιδιῶν,
διότι αὐξάνει τήν πιθανότητα παρακολούθησης, ὅπως καί ἡ χορήγηση
Βεβαίωσης Παρακολούθησης, διότι αὐξάνει τήν σταθερότητα
παρακολούθησης.
7) Δημιουργία Βιωματικῶν Ὁμάδων Γονέων. Ἡ Σχολή Γονέων
ἐπιμορφώνει, ἐνῶ οἱ Ὁμάδες Γονέων ἀποτελοῦν ἕνα σημαντικό ἐργαλεῖο
οὐσιαστικῆς παρέμβασης στήν ὑγιῆ ἀνάπτυξη τῶν οἰκογενειῶν.
Ἐνισχύουν τούς γονεῖς καί θεραπεύουν τό πρόβλημα ἤ τά προβλήματα. Ἡ
παρουσία ἑνός ἤ δύο συντονιστῶν ὁμάδας ἀπαιτεῖ ἐξειδίκευση καί φέρει
κόστος γιά τούς ἐπιστήμονες – θεραπευτές πού ἀναλαμβάνουν τίς ὁμάδες.
Οἱ ὁμάδες γιά νά ἔχουν θεραπευτικό ἀποτέλεσμα ἀπαιτοῦν συχνότητα
ἑβδομαδιαία. Ἀνάλογα μέ τίς δυνατότητες κάθε Ἱερᾶς Μητροπόλεως,
μπορεῖ νά διερευνηθεῖ καί ἡ μηνιαία συνάντηση μέ ἀντίστοιχη αὔξηση τοῦ
χρόνου τῆς Ὁμάδας. Ἄν μάλιστα ὑπῆρχε κεντρικός Συνοδικός συντονισμός
τῶν ἐπί μέρους συντονιστῶν ἀπό τήν Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Γάμου καί
Οἰκογενείας, θά ἀνοίγονταν προοπτικές περαιτέρω κοινῆς ἐμπειρίας καί
ἐπιμόρφωσης στά ἰδιαίτερα ζητήματα τῶν οἰκογενειῶν μέ ἐντονότερη
σχέση μέ τήν Ἐκκλησία. Οἱ ὁμάδες μπορεῖ νά εἶναι μεικτές ὡς πρός τούς
τύπους γονεϊκότητας ἤ ἐξειδικευμένες: α) γιά ἔγγαμα ζευγάρια, β) γιά
μονογονεῖς καί συζύγους σέ χηρεία, γ) γιά διαζευγμένους γονεῖς.
8) Ἐπιμόρφωση παιδιῶν καί ἐφήβων σέ ζητήματα δημιουργίας
οἰκογένειας καί σχέσης γιά γάμο μέσω τῶν τριῶν κατηχητικῶν βαθμίδων.
Σέ κάθε ἡλικιακό φάσμα νά γίνονται τρία τουλάχιστον θέματα ἀνά ἔτος:

10

α) γιά τήν λειτουργία τῆς οἰκογένειας ὡς ζωντανῆς ἐκκλησιαστικῆς
πραγματικότητας, β) γιά τήν ἐπιλογή τοῦ γάμου ὡς τρόπου ζωῆς καί γ) γιά
τόν σεβασμό τοῦ ἄλλου στίς διαπροσωπικές σχέσεις, μέ κείμενα καί
διάλογο ἀντίστοιχο πρός τήν ἡλικία.
9) Λειτουργία Κατασκηνωτικοῦ Τριημέρου γιά οἰκογένειες. Ἡ
συμμετοχή οἰκογενειῶν σέ τριήμερες κατασκηνωτικές ἐξορμήσεις μέ
στόχο τήν δημιουργία κοινότητας, τήν ἀνάπτυξη ἐκκλησιαστικοῦ
βιώματος καί ἀλληλεγγύης, μέσα ἀπό τήν συνύπαρξη καί τήν κατάλληλη
διαμόρφωση τοῦ προγράμματος, συντελεῖ καθοριστικά στήν ἐνίσχυση τῆς
λειτουργίας τῆς οἰκογένειας. Καί ἐδῶ μπορεῖ νά ἀξιοποιηθεῖ ἡ ἐμπειρία
ἀντίστοιχων τριημέρων μέ τήν ὕπαρξη Ὁμάδων Διαλόγου γιά τούς γονεῖς
μέ πνευματικούς καί ἐπιστημονικά καταρτισμένους ἐπαγγελματίες,
ταυτόχρονη μέριμνα ἀπασχόλησης τῶν παιδιῶν καί σχεδιασμοῦ κοινῶν
οἰκογενειακῶν δράσεων καί παιχνιδιοῦ, πού θά ἐξοικειώσουν τούς γονεῖς
μέ τήν οὐσιαστική ἐνασχόληση μέ τά παιδιά τους.
10) Ἐνεργοποίηση καί ἐνίσχυση τοῦ θεσμοῦ τῶν Ἐπιτροπῶν
Γυναικείων Θεμάτων τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων, σύμφωνα μέ ὅσα
προτρέπει πρόσφατη Ἐγκύκλιος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, κατόπιν
εἰσηγήσεως τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Γυναικείων Θεμάτων. Οἱ
ἐπιτροπές ἔχουν τήν δυνατότητα μεγάλου φάσματος δράσεων πού
ἀποσκοπεῖ στήν παρέμβαση σέ θέματα γυναικῶν, ἀλλά καί ἀναγνώριση
τῶν θεμάτων πού ἀπασχολοῦν τίς γυναῖκες τοπικά. Οἱ πρεσβυτέρες καί οἱ
μητέρες μονογονεϊκῶν οἰκογενειῶν μποροῦν νά ἀξιοποιηθοῦν, ἀλλά καί
νά ὑποστηριχθοῦν καί ἀπό αὐτόν τόν θεσμό. Ταυτόχρονα μπορεῖ νά
ἀποτελέσει καί πλαίσιο ἐθελοντικῆς ὀργάνωσης γιά τήν ὑποστήριξη τῶν
οἰκογενειῶν.
11) Δημιουργία Γραφείου Στήριξης Οἰκογένειας. Γιά τήν λειτουργία
του χρειάζεται νά εἶναι ἐπανδρωμένο μέ ἕνα γραμματέα, ἕνα Ἱερέα,
ἕνα/μία κοινωνικό/ή λειτουργό, μία νοσηλεύτρια καί ἕνα ἐργαζόμενο
καθαριότητας. Τό Γραφεῖο θά δέχεται, θά διερευνᾶ καί θά ἀναγνωρίζει μιά
οἰκογένεια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ὡς «Οἰκογένεια πού χρειάζεται
στήριξη». Κριτήρια ἀνεργίας/οἰκονομικά, προβλημάτων στέγης καί
σοβαρῆς ἀσθένειας ἤ ἀπώλειας θά ἀποτελοῦν τίς αἰτίες χαρακτηρισμοῦ

11

μιᾶς οἰκογένειας «σέ κρίση», μέ ἐνδεικτικούς τομεῖς παρεμβάσεως τούς
ἑξῆς:
α) Οικονομική ἐνίσχυση, ἀνάλογα μέ τά κριτήρια καί τήν ἐκτίμηση
κατόπιν ἐπιτόπιας ἐπίσκεψης στήν οἰκογένεια.
β) Βοήθεια στό Σπίτι: i) ἐνίσχυση φροντίδας ἀσθενοῦς ἐκτάκτως ἤ σέ
τακτά χρονικά διαστήματα (ἀσθενεῖ π.χ. ἡ μητέρα καί δέν ὑπάρχει
ἐνήλικος νά τήν φροντίσει, μονογονέας χρειάζεται ἐνίσχυση σέ ἀσθένεια
παιδιοῦ κ.τ.λ.). ii) Βοήθεια μέ τήν καθαριότητα ἤ τήν ὀργάνωση τοῦ σπιτιοῦ
(π.χ. πολύτεκνες οἰκογένειες, ἀπομάκρυνση γονέα γιά νοσηλεία κ.τ.λ.).
γ) Συγκρότηση Δικτύου Συμπαραστάσεως σέ Οἰκογενειακά
Προβλήματα καί ὀργάνωση Ἐθελοντῶν Ἀδελφικῆς Ἀλληλεγγύης. Ἡ ἰδέα
συνίσταται στήν ὀργάνωση Ὑπηρεσίας ἡ ὁποία θά φέρνει σέ ἐπαφή εἴτε
ἐθελοντές πού ἐπιθυμοῦν νά προσφέρουν ἀπό τό περίσσευμα τοῦ χρόνου
τους εἴτε ἀμειβόμενους μέ οἰκογένειες οἱ ὁποῖες ἔχουν ἀνάγκη τακτικῆς ἤ
ἔκτακτης συμπαράστασης σέ ποικίλα θέματα. Αὐτά θά μποροῦσαν νά
εἶναι: φύλαξη παιδιῶν, ἐνισχυτική διδασκαλία στά μαθήματά τους,
συνοδεία αὐτῶν ἀπό καί πρός τό σχολεῖο, συντροφιά ἄρρωστων παιδιῶν
στό νοσοκομεῖο, βοήθεια στίς δουλειές στό σπίτι καί πολλά ἀκόμη. Μέ
πυρῆνα τούς ἐπίσημους ἐπαγγελματίες καί τόν Ἱερέα τοῦ Γραφείου,
δημιουργεῖται Μητρῶο Ἐθελοντῶν. Ἡλικιακά ἀπό τήν ἐφηβεία καί ἕως τήν
τρίτη ἡλικία, συντονισμένα, στηρίζουν, βοηθοῦν, συμμετέχουν στήν
Βοήθεια στό Σπίτι. Ἡ συγκεκριμένη δράση ἔχει χαρακτήρα κεντρικό γιά
τήν ἐνεργοποίηση τῶν μελῶν τῆς τοπικῆς ἐκκλησίας, βιωματικό γιά τήν
ἐφηβεία, πρακτικό γιά τό κατηχητικό, ἐνισχυτικό τῆς κοινότητας γιά τούς
ἀδελφούς σέ ἀνάγκη.
12) Δημιουργία Γραφείου Ἐνδοοικογενειακῆς Βίας. Χρειάζεται
στελέχωση μέ τοὐλάχιστον 3 ἐπαγγελματίες: ἕνα/μία γραμματέα, μία
κοινωνική λειτουργό καί ἕνα/μία ψυχολόγο/ψυχίατρο μέ
ψυχοθεραπευτική ἐκπαίδευση στήν οἰκογενειακή θεραπεία.
Πρός ἐνημέρωση ὅλων, ἐπισημαίνεται ὅτι τό δημόσιο σύστημα
ἀντιμετώπισης τῆς ἐνδοοικογενειακῆς βίας, ὅπως λειτουργεῖ σήμερα, –
καί ἀφορᾶ στήν βία κατά τῆς γυναίκας συντρόφου – ἀκολουθεῖ τά ἑξῆς
βήματα:

12

α) Γίνεται καταγγελία σέ Ἀστυνομικό Σταθμό στόν Ἀξιωματικό
Ὑπηρεσίας ἤ σέ ἐξειδικευμένη γυναῖκα ἀστυνομικό (ἄν ἡ ἀστυνομική ἀρχή
διαθέτει).
β) Ἀκολουθεῖ ἀστυνομικός ἔλεγχος στήν διεύθυνση κατοικίας καί
ἐπίσκεψη ἀπό Κοινωνικές Ὑπηρεσίες μέ εἰσαγγελική ἐντολή (συνήθως
κοινωνικοί λειτουργοί τῆς Περιφέρειας ἤ τοῦ Δήμου ἤ τοῦ ΕΚΚΑ (Ἐθνικό
Κέντρο Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης).
γ) Τέλος, ἡ σύζυγος ἤ ἡ σύζυγος καί τά ἀνήλικα παιδιά
παραπέμπονται σέ δομή γιά κακοποιημένες γυναῖκες.
Προβλήματα τοῦ συγκεκριμένου μοντέλου ἔμφυλης βίας εἶναι συχνά
ἡ ἀνάγκη γιά τήν πρωτοβουλία ἀναζήτησης βοήθειας ἀπό τήν ἴδια τήν
γυναίκα – θὐμα, τό αἴσθημα κοινωνικῆς ντροπῆς ὡς ἀποτροπή, ἡ πιθανή
ἀποτυχία στίς κλειστές δομές (στατιστικά, στήν Ἑλλάδα ἀπαιτοῦνται κατά
μέσο ὅρο ἑπτά προσπάθειες τῆς γυναίκας – θύμα μέχρι τήν οὐσιαστική
αὐτονόμηση ἀπό τήν σχέση μέ τόν κακοποιητή). Σέ πρόσωπα μέ
θρησκευτική ἠθική ὑπάρχει ἀκόμα πιό ἔντονα τό αἴσθημα τῆς ἔκθεσης καί
ὁ φόβος τῆς ἁμαρτίας στήν ἀποκάλυψη τοῦ κακοποιητῆ – συζύγου.
Ταυτόχρονα, γιά τήν ἐνεργή στήν πνευματική ζωή γυναίκα, ὁ πνευματικός
ἀποτελεῖ συχνά τό πρῶτο πρόσωπο στό ὁποῖο ἀποκαλύπτει τήν
κακοποίηση. Ἡ ὕπαρξη κατάλληλα ἐπανδρωμένου Γραφείου, μέ τό ὁποῖο
θά ἔχουν ἐξοικειωθεῖ οἱ πνευματικοί καί γενικότερα οἱ Ἱερεῖς τῆς Ἱερᾶς
Μητροπόλεως, μπορεῖ νά ἀποτελέσει τήν θεμέλια σχέση πάνω στήν ὁποία
θά οἰκοδομηθεῖ καί ἀπό τήν ὁποία θά ἀρχίσει ἡ ἀντιμετώπιση καί
θεραπεία τῆς ἀκραίας αὐτῆς μαρτυρικῆς συνθήκης. Τό Γραφεῖο αὐτό
ἀναλαμβάνει καί τήν τακτική ἐπιμόρφωση τοῦ προσωπικοῦ μιᾶς Ἱερᾶς
Μητροπόλεως, προβάλλεται μέσῳ τῶν Σχολῶν Γονέων καί συμμετέχει
στήν ἐνοριακή ζωή. Οἱ πρεσβυτέρες ἀποτελοῦν εἰδική ὁμάδα στόχου,
σχετικά μέ τήν ὁποἰα ἡ ὕπαρξη ἑνός οἰκείου Γραφείου μπορεῖ νά συμβάλει
στήν ἔγκαιρη ἐπισήμανση ζητημάτων βίας ἐντός τῶν ἱερατικῶν
οἰκογενειῶν.
13) Δημιουργία Σταθμοῦ Ψυχικῆς Ὑγείας τῆς Οἰκογένειας. Μέ τήν
μορφή τόσο σταθεροῦ χώρου – γραφείων ὅσο καί Κινητῆς Μονάδας πού θά
ἀξιοποιεῖ τούς χώρους καί τά γραφεῖα τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Καί ἐδῶ

13

χρειάζεται τμῆμα γραμματείας, ἕνας ἐπιστημονικά ὑπεύθυνος ψυχίατρος
ἤ παιδοψυχίατρος ἤ εἰδικός ψυχικῆς ὑγείας μέ ἐξειδίκευση στήν
οἰκογενειακή θεραπεία. Κύριος στόχος, ἡ παροχή θεραπευτικῶν ἤ
ὑποστηρικτικῶν συνεδριῶν σέ ζευγάρια, οἰκογένειες ἤ μέλη οἰκογενειῶν.
Τοπικά μπορεῖ νά γίνει διαφορετική μορφοποίηση τοῦ ἀριθμοῦ
ἐπαγγελματιῶν καί τῶν εἰδικοτήτων. Ἡ παροῦσα πρόταση γίνεται γιατί τά
προβλήματα στόν τομέα τῆς ψυχικῆς ὑγείας ἀπαιτοῦν μακροχρόνιες καί
συχνά ὑψηλοῦ κόστους θεραπεῖες. Ταυτόχρονα, οἱ ἐπιστῆμες τοῦ
ψυχισμοῦ ἐπιτρέπουν τήν ἔγκαιρη καί ὀρθή κατανόηση τῶν προβλημάτων
στίς σχέσεις, τήν προσωπική ζωή, τήν προσωπικότητα καί τήν
συμπεριφορά τόσο τῶν ἐνηλίκων – γονέων, ὅσο καί τῶν παιδιῶν, καί τήν
θεραπευτική παρέμβαση, διασώζοντας τήν λειτουργικότητα τῆς
οἰκογενειακῆς μονάδας. Στό πλαίσιο αὐτό, ἡ Μητέρα Ἐκκλησία θά
μποροῦσε, ὅπου ὑπάρχει σχετική δυνατότητα, νά στηρίξει
συμπληρωματικά τίς ὁλοένα αὐξανόμενες ἀνάγκες τῶν οἰκογενειῶν.
Οἱ τρεῖς προαναφερθεῖσες δραστηριότητες (Γραφεῖο Στήριξης
Οἰκογένειας, Γραφεῖο Ἐνδοοικογενειακῆς Βίας, Σταθμός Ψυχικῆς Ὑγείας
τῆς Οἰκογένειας), ὅπως καί ἄλλες, θά μποροῦσαν νά ἐνταχθοῦν στά
Κέντρα Στήριξης Οἰκογένειας (ΚΕ.Σ.Ο.), πού ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν
καί ἀρκετές Ἱερές Μητροπόλεις ἔχουν ἱδρύσει καί λειτουργοῦν.
14) Δημιουργία Σταθμοῦ Ὑπηρεσιῶν γιά Οἰκογένειες μέ ἄτομα
ἐξαρτημένα ἀπό οὐσίες, τυχερά παίγνια ἤ διαδίκτυο. Ἡ παροῦσα πρόταση
ἀφορᾶ ἀνάγκη πού προκύπτει καί ἀπό τήν μείωση τῶν ἀντίστοιχων
δημόσιων ὑπηρεσιῶν. Κατά τόπους διαφορετικές ἀνάγκες θά
διαμορφώσουν τήν δημιουργία: α) Σταθμοῦ ἀναφορᾶς σέ συνεργασία μέ
ἄλλους φορεῖς, β) Σταθμοῦ μέ θεραπευτικές ὁμάδες γιά χρῆστες καί τίς
οἰκογένειές τους (γονεῖς καί ἀδέλφια) μέ μοντέλο πού ἐνσωματώνει τήν
πνευματική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας.
15) Δράσεις στήριξης εἰδικῶν κατηγοριῶν οἰκογενειῶν (π.χ. Ρομά
κ.ἄ.). Πρόκειται γιά μιά σειρά ἐξειδικευμένων δράσεων πού ὑφίστανται
ἤδη σέ ὁρισμένες Ἱερές Μητροπόλεις (π.χ. Ἰλίου, Ἀχαρνῶν καί
Πετρουπόλεως καί Νεαπόλεως καί Σταρουπόλεως) καί δέν θά
ἐξαντλοῦνται στήν φιλανθρωπία καί τήν ὑλική ἐνίσχυση αὐτῶν τῶν

14

ἀνθρώπων, ἀλλά θά εἰσχωροῦν βαθύτερα καί ἀποτελεσματικότερα σέ
τομεῖς ὅπως ἡ ἔνταξη, ἡ προσβασιμότητα στό ἐκπαιδευτικό σύστημα, ἡ
συμβουλευτική, ὁ οἰκογενειακός προγραμματισμός, ἡ μείωση τῆς σχολικῆς
διαρροῆς τῶν μαθητῶν, ἡ ψυχολογική ὑποστήριξη, ἡ καταπολέμηση τῆς
βίας καί κάθε ἄλλη παρέμβαση πού θά στοχεύει δυναμικά στήν
ἀντιμετώπιση τῶν κοινωνικά παθογενῶν καταστάσεων, οἱ ὁποῖες σήμερα
ἐμποδίζουν τήν ἁρμονική συμβίωση τῶν κατοίκων τῶν περιοχῶν ὅπου
ὑπάρχουν συγκροτημένες κοινότητες Ρομά.

Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι,
Ὅσα μόλις τώρα, μέ συστολή καί ἐπίγνωση τῆς προσωπικῆς μου
ἀδυναμίας, προτάθηκαν ἀποτελοῦν καρπό παλαιοτέρων εἰσηγήσεων
ἐνώπιον τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ Σώματος, συζητήσεων μέ φίλους ἀγωνιῶντες
κληρικούς καί λαϊκούς καί κατάθεση προτάσεών τους, μελέτης καί
προβληματισμοῦ. Τό κατά πόσον θά ἀξιοποιηθοῦν κάποιες ἀπό τίς
προτάσεις αὐτές ἐναπόκειται στήν σεπτή ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
Ἄλλωστε, πέρα ἀπό τίς ὅποιες ἀνθρώπινες προτάσεις, ἡ Ἐκκλησία ἔχει
πάντοτε τά δικά της καταξιωμένα καί ἀποδοτικά μέσα, τήν προσευχή, τήν
ἀσκητική βιοτή, τήν ἐγρήγορση καί τήν νήψη, γιά νά μπορεῖ νά διαλέγεται
μέ τό ἑκάστοτε παρόν καί διακρίνοντας τό μέλλον νά θεμελιώνει τήν
δράση Της στό σήμερα.
Προσωπικά, ἐκζητῶ τήν ἐπιείκειά Σας γιά ὅσα πιθανῶς – ἀθελήτως
πάντως – ἀστόχησα στήν ταπεινή μου κατάθεση ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς
Συνόδου καί Σᾶς παρακαλῶ νά εὔχεσθε ὥστε «ἡ Θεία Χάρις, ἡ πάντοτε τά
ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῦσα», νά ἱκανώνει
ὅλους μας στήν διακονία τῶν ἀνθρώπων καί τῶν «κατ’ οἶκον» Ἐκκλησιῶν
αὐτῶν.