Ηχησαν οι καμπάνες της Νοτρ Νταμ

«Ηπρώτη ήταν επιτυχημένη». Ετσι χαρακτήρισε τη δοκιμή ο Αλεξάντρ Γκουζόν, ο άνθρωπος που είναι υπεύθυνος για τις καμπάνες της Νοτρ Νταμ κατά τη διάρκεια της αποκατάστασής τους τα τελευταία πέντε χρόνια. «Δεν έχουμε αγγίξει το τέλειο, αλλά θα τα καταφέρουμε». Την ίδια πίστη θα είχαν και ο βασιλιάς Λουδοβίκος Ζ΄, που φρόντισε για την επίδειξη της ισχύος και της πίστης της Γαλλίας· ο ανώνυμος «αρχιμάστορας του Παρισιού»· οι ανώνυμοι λιθοξόοι, δημιουργοί βιτρό και γλύπτες· ο Βίκτορ Ουγκό που συνέβαλε στην παγκόσμια διαφήμιση του μνημείου· ο αρχιτέκτονας Οζέν Βιολέ-λε-Ντικ που είχε ηγηθεί της αποκατάστασης του 19ου αιώνα.

Πέντε χρόνια μετά, όλες οι καμπάνες του καθεδρικού ναού των Παρισίων ήχησαν σημαίνοντας την επιστροφή του εμβληματικού τοποσήμου της γαλλικής πρωτεύουσας. Μόνο μία εξ αυτών, που έως τότε είχε αποκατασταθεί, ήχησε κατά την έναρξη των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων που διοργάνωσε η παρισινή μητρόπολη, στις 26 Ιουλίου 2024. Ηταν ένα νεύμα προς τον πλανήτη: η Νοτρ Νταμ είναι εδώ, η Γαλλία είναι εδώ.

Οι πιθανές αιτίες της πυρκαγιάς

• Ηλεκτρική βλάβη: Το δίκτυο ηλεκτροδότησης ήταν παλαιό και διατυπώθηκε ο ισχυρισμός ότι κάποια ηλεκτρικά κυκλώματα στον χώρο της στέγης μπορεί να είχαν υποστεί φθορά και κάποιος σπινθήρας να είχε πυροδοτήσει την πυρκαγιά.
• Εργασίες ανακαίνισης: Κατά το ξέσπασμα της φωτιάς, πραγματοποιούνταν ανακαίνιση και συντήρηση στην οροφή του καθεδρικού ναού. Τα ικριώματα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν από τα συνεργεία ενδέχεται να συνέβαλαν στην ανάφλεξη. Πιθανές πηγές ήταν οι φλόγες από συσκευές συγκόλλησης ή άλλα ηλεκτρικά εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για την επισκευή​.
• Τσιγάρο: Οι ερευνητές επίσης εξέτασαν την πιθανότητα η πυρκαγιά να προκλήθηκε από αναμμένο τσιγάρο που έμεινε στον χώρο από κάποιον εργάτη, αν και οι εργάτες που δούλευαν στα ικριώματα υποστήριξαν ότι τηρούσαν τους κανονισμούς ασφαλείας​.
• Παλαιότητα υλικών και «ξηρασία»: Η Παναγία των Παρισίων είχε πολλές ξύλινες κατασκευές, ιδιαίτερα στη στέγη, που περιείχαν ξηρό, παλαιό ξύλο από τον Μεσαίωνα. Αυτό το εσωτερικό ξύλινο πλαίσιο της οροφής ήταν ιδιαίτερα εύφλεκτο, επιδεινώνοντας την ένταση και την ταχεία εξάπλωση της φωτιάς​.
  

  

Ο Απρίλιος του 2019 ήταν η καταστροφή. Ο Δεκέμβριος του 2024 θα ορίσει τη λαμπρή επαναφορά της Παναγίας των Παρισίων. Ο ναός από τον 12ο αιώνα έχει στεγάσει ανθρώπινες προσευχές, πολιτειακές και θρησκευτικές τελετές, ενώ δεχόταν τα τελευταία χρόνια προ της καταστροφικής πυρκαγιάς περί τα 13 εκατ. επισκέπτες ετησίως. Εχει γίνει φόντο σε ων ουκ έστι φωτογραφίες και έργα τέχνης, έχει υπάρξει πρωταγωνιστής σε ταινίες και σε θρησκευτικές αναβιώσεις.

Η φάση της αποκατάστασης της Παναγίας των Παρισίων, από το 2019 έως σήμερα, έχει περάσει από τρία στάδια, με τουλάχιστον 500 τεχνίτες να έχουν επιφορτιστεί με την ανοικοδόμηση:

• την ασφάλεια και τη στατικότητα του μνημείου,
• την κύρια ανακατασκευή του και
• την ολοκλήρωση της πλειονότητας των εργασιών και την επαναλειτουργία και απόδοσή του στην οικουμένη, ενόσω οι εργασίες της πλήρους αποκατάστασης θα συνεχίζονται.

Χρονολόγιο της αποκατάστασης

1. Ασφάλεια και στατικότητα (2019–2021): Αυτή η φάση επικεντρώθηκε στη στερέωση της κατεστραμμένης δομής για την αποφυγή περαιτέρω κατάρρευσης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το εκκλησιαστικό όργανο των 8.000 αυλών του καθεδρικού ναού αποσυναρμολογήθηκε και καθαρίστηκε λόγω μόλυνσης από μόλυβδο.
2. Ανακατασκευή (2021–2024): Επειτα από δομικές ενισχύσεις, οι εργασίες αποκατάστασης προχώρησαν με την ανοικοδόμηση της στέγης και του κωδωνοστασίου με χρήση παραδοσιακών μεθόδων και υλικών, συμπεριλαμβανομένων των δρύινων ξύλων για το πλαίσιο του κωδωνοστασίου. Το 2022, τα βιτρό και τα περίπλοκα αρχιτεκτονικά στοιχεία αποκαταστάθηκαν από Γάλλους τεχνίτες, με διεθνή βοήθεια. Το κωδωνοστάσιο ολοκληρώθηκε με ένα αντίγραφο του αρχικού ανεμοδείκτη τον Δεκέμβριο του 2023, που συμβολίζει την ανθεκτικότητα και την κληρονομιά.
3. Ολοκλήρωση και επαναλειτουργία (2024 και μετά): Θα ανοίξει ξανά για λατρευτικές τελετές και επισκέπτες στις 7-8 Δεκεμβρίου 2024. Ενώ οι περισσότερες μεγάλες επισκευές θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τότε, η λεπτομερής αποκατάσταση πιθανότατα θα συνεχιστεί. Αυτό το χρονοδιάγραμμα στοχεύει να διατηρήσει την ιστορική ακεραιότητα του μνημείου. Η Εθνική Επιτροπή Κληρονομιάς και Αρχιτεκτονικής της Γαλλίας αποσκοπεί στη διατήρηση της αυθεντικής της εμφάνισης του 19ου αιώνα​.

Σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, το μεγάλο αυτό πρότζεκτ έχει κοστίσει συνολικά περί τα 760 εκατ. ευρώ. Οι βασικοί χρηματοδότες ήταν το γαλλικό κράτος, οι δωρεές ιδιωτών και επιχειρήσεων, αλλά και τρίτες χώρες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ιταλία. Βασικός διαχειριστής των χρημάτων ήταν το Fondation du Patrimoine, οργανισμός αφιερωμένος στη διατήρηση της γαλλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Μάλιστα, μέσα στις πρώτες ημέρες μετά την καταστροφή, οι δωρεές είχαν αγγίξει τα 850 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, περί τα 950 εκατ. ευρώ συγκεντρώθηκαν από δωρεές από 340.000 δωρητές σε 150 χώρες, σύμφωνα με το Rebâtir Notre-Dame de Paris.

Γιατί καίγονται ιστορικά κτίρια στην Ευρώπη

Η αντιπαράθεση για την αποκατάσταση

Η αποκατάσταση της Παναγίας των Παρισίων έχει πυροδοτήσει ντιμπέιτ, συχνά πολύ έντονο, με επίκεντρο την αισθητική αλλά και τους περιβαλλοντικούς προβληματισμούς. Η συζήτηση εστίασε κατά κύριο λόγο στη χρήση παραδοσιακών υλικών (όπως ο μόλυβδος και η δρυς, η οποία προέρχεται από 1.000 ιστορικές βελανιδιές της Γαλλίας) που εγείρουν προβληματική για την υγεία και το περιβάλλον.

Η επιδημία της γκρίζας πολυκατοικίας στο Λεκανοπέδιο

Το 2019, ο τότε Γάλλος πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ είχε δηλώσει ότι η κυβέρνηση θα απευθύνει διεθνή πρόσκληση ενδιαφέροντος σε αρχιτέκτονες για να προτείνουν τις ιδέες τους για το πώς να ανακατασκευαστεί το πλαίσιο της οροφής και το εμβληματικό κωδωνοστάσιο που είχαν καταρρεύσει.

Εως τότε, βέβαια, αρχιτεκτονικά γραφεία σε όλο τον κόσμο είχαν δημοσιεύσει τις δικές τους προτάσεις για την αποκατάσταση των κατεστραμμένων μερών της Παναγίας των Παρισίων. Ορισμένες εξ αυτών ήταν του γραφείου του Νόρμαν Φόστερ από τη Βρετανία, του AJ6 Studio από τη Βραζιλία, των Godart + Roussel Architects από τη Γαλλία, του επίσης γαλλικού Studio NAB, του ιταλικού Studio Fuksas, του σλοβακικού Vizum Atelier και του Ρώσου αρχιτέκτονα Αλεξάντερ Νερόβνια.

Η συζήτηση εστίασε κατά κύριο λόγο στη χρήση παραδοσιακών υλικών (όπως ο μόλυβδος και η δρυς, η οποία προέρχεται από 1.000 ιστορικές βελανιδιές της Γαλλίας) που εγείρουν προβληματική για την υγεία και το περιβάλλον.

Εντέλει, οι κύριες κατευθυντήριες αρχές για την αποκατάσταση ήταν να επιστρέψει ο καθεδρικός ναός στην κατά το δυνατόν προτέρα κατάσταση, με ταυτόχρονη τήρηση των προτύπων διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο «μαέστρος» του έργου ήταν ο Φιλίπ Βιλνέβ, επικεφαλής αρχιτέκτονας ιστορικών μνημείων στη Γαλλία.

Για την αποκατάσταση του κωδωνοστασίου, ο Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σύμφωνα με τα σχέδια του 19ου αιώνα, διά χειρός τότε του Οζέν Βιολέ-λε-Ντικ, παρότι η δική του αποκατάσταση δεν ήταν ακριβές αντίγραφο του 13ου αιώνα.

Χρησιμοποιήθηκαν και υλικά τελευταίας τεχνολογίας για τη διαφύλαξη του μνημείου από μελλοντικές καταστροφές, με ταυτόχρονη προσπάθεια διατήρησης του αρχικού σχεδίου της Παναγίας των Παρισίων.

Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Ρενό βαν Ρόιμπεκε ορίστηκε συνεργάτης του Φιλίπ Βιλνέβ, την ώρα που οι εκατοντάδες τεχνίτες προέρχονται από διάφορες χώρες του κόσμου, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές αλλά και υλικά.

Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν και υλικά τελευταίας τεχνολογίας για τη διαφύλαξη του μνημείου από μελλοντικές καταστροφές, με ταυτόχρονη προσπάθεια διατήρησης του αρχικού σχεδίου της Παναγίας των Παρισίων. Το ίδιο συνέβη και με τη χρήση υλικών και την εν γένει σχεδιαστική αποκατάσταση στα πρότυπα του παρελθόντος του παρισινού τοποσήμου. Μάλιστα, τα περίφημα βιτρό του μνημείου αποκαταστάθηκαν στην Κολωνία.

Το Σαββατοκύριακο 7-8 Δεκεμβρίου 2024

Σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, το Σαββατοκύριακο 7-8 Δεκεμβρίου θα σημάνει την έναρξη των εορτασμών για την επαναφορά της Παναγίας των Παρισίων στη ζωή της γαλλικής πρωτεύουσας. Μέχρι στιγμής, δεν έχει ανακοινωθεί το ακριβές πρόγραμμα των εκδηλώσεων, αλλά οι ιθύνοντες λένε ότι θα συμμετάσχουν, τουλάχιστον από μουσικής άποψης, μεγάλα ονόματα του διεθνούς στερεώματος. Από διαρροές φαίνεται ότι ο σερ Πολ ΜακΚάρτνι θα είναι εις εξ αυτών.

Ασφαλώς, οι Παριζιάνοι και οι Παριζιάνες αδημονούν για τη στιγμή αυτή. Ανατρέχοντας σε γαλλικά δημοσιεύματα και ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου, αυτό που συνάγεται είναι ότι η συγκίνηση είναι μεγάλη – ίση με τη σκοτεινιά που σκέπασε τον ουρανό του Παρισιού και τις καρδιές των εκατομμυρίων κατοίκων και επισκεπτών του πριν από πέντε χρόνια.