Αρχιμ. Μιχαήλ Κανέλου

Προϊσταμένου Ι.Ν. Αγίου Τρύφωνος Γλυφάδας

Δ/ρος Επικοινωνιακής Θεολογίας ΕΚΠΑ

Η πληθώρα των ΜΜΕ στην εποχή μας δίνουν τη δυνατότητα να παρέχεται πολύ γρήγορα η πληροφόρηση στο λαό . Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, οι εφημερίδες, το ιντερνέτ και τα περιοδικά, καλύπτουν ευρύτατο φάσμα ενημέρωσης. Με την ποικιλόμορφη πληροφόρηση, τη διαφήμιση ή την προπαγάνδα διαμορφώνεται αντίστοιχη κοινή γνώμη. Ιδιαίτερη, βέβαια, επίδραση στην αποκρυστάλλωσή της ασκεί η τηλεόραση, που με τον ήχο και την εικόνα μαγεύει τους τηλεθεατές, τους επηρεάζει και τους προδιαθέτει θετικά ή αρνητικά για πρόσωπα, γεγονότα ή καταστάσεις.

Η επιρροή αυτή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο άνθρωπος λειτουργεί ως παθητικός δέκτης μηνυμάτων και επομένως δε «συνδιαλέγεται», μπορεί να κάνει την κοινή γνώμη ένα κατασκευασμένο προϊόν της θέλησης των κέντρων εξουσίας και λήψης αποφάσεων που ελέγχουν αυτά τα μέσα μαζικής επικοινωνίας.

Έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για μια στρατηγική με επιμέρους τακτικές μπροστά στην διαφαινόμενη άσχημη τροπή των πραγμάτων τις τελευταίες ημέρες. Σύμφωνα με την στρατηγική αυτή, ρίπτεται ο σπόρος του φόβου και της ενδεχόμενης όποιας αλλαγής και πάλι στη ζωή των ανθρώπων, ειδικά σε πλαισιωμένες αναφορές και μιντιακές παρουσιάσεις στοιχεία τα οποία επανεμφανίζονται ενισχυμένα.

Φαίνεται πως είναι φορές που η ιστορία επαναλαμβάνεται δίχως καθησυχαστικά στοιχεία φάρσας.

Έτσι λοιπόν όταν εξαγγελθούν σιγά σιγά από τον εντολοδόχο στρατό (των ΜΜΕ) της διασποράς του φόβου ακόμα περισσότερα μέτρα για αλλαγές και συνήθειες στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων αυτά θα γίνουν ενδόμυχα αποδεκτά λόγο εθισμού. Όπως ακριβώς ο Μιθριδάτης που έπινε με δόσεις το δηλητήριο για να εθιστεί.

Ένας από τους τρόπους για να περάσει το μήνυμα είναι η δημιουργία της αίσθησης ότι ο διάλογος που διεξάγεται από τους ειδικούς της νομιμοποίησης, αυτούς που εργάζονται για να προσδώσουν νομιμότητα στις πράξεις της όποιας εξουσίας, αυτόματα καθίστανται

φορείς του συστήματος της προπαγάνδας και έτσι την πιστεύουν και οι ίδιοι αφού αποφασίζουν να συμβιβαστούν παραμένοντας ασφαλώς υπάκουοι, υποτακτικοί και πειθαρχημένοι.

Έτσι ο προπαγανδιστικός λόγος και ρόλος των μέσων ενημέρωσης αποκτά ένα είδος θεσμικού στόχου και αυτός είναι η δημιουργία του συστήματος της πειθούς, το οποίο θα διασφαλίσει τον αποτελεσματικό σχεδιασμό της συναίνεσης.

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ανθρώπων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξει τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτευτούν ιδέες, επιθυμίες, φόβοι, παρορμήσεις ή συμπεριφορές.

Έτσι όμως αλληλοτροφοδοτούμενοι πομποί και δέκτες, σε ολοένα και πιο χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο τείνουν στη διατήρηση του και μετατρέπονται σε όργανα συντήρησης, ελαχιστοποιούν την κριτική ικανότητα, παθητικοποιούν τον δέκτη, προσπαθώντας να τον μεταβάλλουν σε τηλεκατευθυνόμενο χρήστη χωρίς κοινωνικές αναφορές, επιχειρώντας αυτή τη μετατροπή μέσω της ψυχολογίας της μάζας.

Η πειθώ αποτέλεσε ανέκαθεν το πιο σημαντικό όπλο να βιάζουν τη λογική των υπολοίπων. Χρησιμοποιώντας κατάλληλα το γλωσσικό όργανο επιχειρούν να ευνουχίσουν τη σκέψη και την κρίση όσων αισθάνονται ανασφαλείς απέναντι σ’ αυτούς τους «κολοσσούς» της πολιτικής, κοινωνικής ή θεολογικής σκέψης.

Η καταφυγή πολλών σε ολοκληρωτικά μοντέλα του χθες τα οποία προβάλλουν ως νέες αξίες του ανθρώπινου εγώ, που αποζητά υπαρξιακή απάντηση στη μοναξιά, στην αλλοτρίωση, στη συνθλιβή του μέσα στην αδιαφοροποίητη μάζα.

Χωρίς κανένας να μπορεί να αμφισβητήσει και τον θετικό ρόλο των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων στην σύγχρονη κοινωνία, παρατηρώ από την αρχή της εμφάνισης του Covid 19, ορισμένες αρνητικές πλευρές του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και των ΜΜΕ.

Τονίζω ότι αυτά που αντλούμε από πτυχές της καθημερινής πραγματικότητας, για να αναδείξουμε τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η προπαγάνδα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν στρέφονται κατά των προσώπων, αλλά κατά των επικίνδυνων πρακτικών που αυτά χρησιμοποιούν για να επιτύχουν τους στόχους στους οποίους αποβλέπουν και για τους οποίους εργάζονται.

Όμως το μέτρο και η σοβαρότητα στην παρουσίαση των θεμάτων όλο και λιγοστεύουν. Το ίδιο όμως γεγονός παρουσιάζεται σε πολλές γλώσσες, όπως της αλήθειας, του ψεύδους ή και της σκοπιμότητας. Οι αντικρουόμενες φωνές στα ΜΜΕ προκάλεσαν και προκαλούν τη σύγχυση, την αμφιβολία και τη γενικότερη απογοήτευση.

Είναι πλέον σίγουρο, και επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η προπαγάνδα με διάφορα μέσα (διαφήμιση κ.λ.π.) δημιουργεί συνήθως αυταρχικά καθεστώτα τα οποία δεν έχουν την συναίνεση του λαού και δεν υπάρχει διάκριση των εξουσιών, αλλά τα όργανα της χειραγωγούν την κοινή γνώμη για να παραμείνουν στην εξουσία.

Δυστυχώς μέσα στα παίγνια και η σύγχρονη πολιτική, η οποία σε παγκόσμιο επίπεδο έχει καταντήσει το δίχως άλλο η τέχνη του ψεύδους. Ασκείται από ανερμάτιστους πολιτικάντηδες, ατάλαντους στις χρήσιμες υπηρεσίες υπέρ των Λαών και διορισμένους καταστροφείς αυτών, που δίνουν στο ψέμα θεσμική μορφή και σχήμα.

Η βεβαιότητα ότι γινόμαστε συνεχώς δέκτες της προπαγάνδας, των φορέων της και των μεθόδων που χρησιμοποιεί, μπορεί να μας κάνει να βλέπουμε βαθύτερα πίσω από τα γεγονότα, να κρίνουμε αντικειμενικά και να διαμορφώνουμε την δική μας ανεξάρτητη άποψη.

Συμπερασματικά θα έλεγα ότι η προπαγάνδα ως ένας μηχανισμός ελέγχου των μαζών και ανάπτυξης του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας, είναι απολύτως κατακριτέα. Μόνο μία πραγματικά ολοκληρωμένη και πολύπλευρη εκπαίδευση μπορεί να δημιουργήσει εκείνους τους πολίτες που θα αντισταθούν και θα κρίνουν. Μία δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί να δέχεται σκοταδιστικούς προπαγανδιστικούς μηχανισμούς και οφείλει μέσα από τον πλουραλισμό να τους καυτηριάζει και να τους πολεμά.