Από Μιχάλη Στούκα
Στις 4/8/2023 είχαμε γράψει στο blog ένα άρθρο με τίτλο «Ελληνικά Πανεπιστήμια: ώρα μηδέν». Η αποδοχή του άρθρου μας εξέπληξε: 101 σχόλια, τα περισσότερα από τα οποία ήταν πολύ ενδιαφέροντα, διάλογος επιπέδου ανάμεσα στους αναγνώστες και αξιόλογες προτάσεις
Όχι μόνο οι βάσεις στις Φιλοσοφικές Σχολές είναι πολύ χαμηλές, αλλά και το ποσοστό κάλυψης των θέσεων στις περισσότερες από αυτές είναι απογοητευτικό. Από τον πίνακα του ΥΠΑΙΘΑ (επεξεργασία Ηλίας Τουμασάτος) βλέπουμε ότι από τις 23 συνολικά Σχολές των λεγόμενων Ανθρωπιστικών Σπουδών, μόνο οκτώ, σχεδόν το 1/3 δηλαδή, είχαν 100% κάλυψη των θέσεών τους. Πρόκειται για τα Τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολόγιας του ΕΚΠΑ, Παιδαγωγικό Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής (Θεσσαλονίκη), Φιλοσοφίας (Αθήνα), Φιλολογίας (Πάτρα), Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Βόλος), Ιστορίας-Αρχαιολογίας (Πάτρα) και Φιλοσοφίας (Πάτρα). Από εκεί και πέρα… αρχίζει το χάος. Το Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ από το οποίο έχουν αποφοιτήσει κατά καιρούς μεγάλες μορφές της ελληνικής διανόησης, έχει ποσοστό κάλυψης 94% (282/300). Η δε βάση του βρίσκεται στα 13.012 μόρια. Λίγες δεκαετίες πριν, το Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ είχε υψηλότατη βάση, κοντά στο 18 και βέβαια δεν υπήρχαν ούτε κατά διάνοια κενές θέσεις.
Ακόμα τραγικότερα είναι τα πράγματα στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, ένα επίσης ιστορικό Τμήμα στο οποίο έχουν διδάξει κορυφαίοι πανεπιστημιακοί και μέλη της Ακαδημίας Αθηνών. Οι θέσεις του Τμήματος ήταν 190 και οι εισακτέοι 98 (ποσοστό 52%!). Η βάση εισαγωγής του Τμήματος είναι επίσης χαμηλή: 13.994 μόρια. Γενικότερα, οι βάσεις όλων των τμημάτων είναι ιδιαίτερα χαμηλές, με μέτρο σύγκρισης το, όχι πολύ μακρινό, παρελθόν. Υψηλότερη όλων είναι η βάση στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στη Θεσσαλονίκη (14.125 μόρια), αν και το ποσοστό κάλυψης των θέσεων είναι πολύ χαμηλό, μόλις 55% (85/154). Κι αν αυτό το ποσοστό φαίνεται μικρό, υπάρχουν και χαμηλότερα (ή χειρότερα…). Κάτω από 40% είναι το ποσοστό κάλυψης σε έξι τμήματα. Σε δύο δε από τα Τμήματα αυτά, τα ποσοστά κάλυψης των θέσεων είναι απίστευτα χαμηλά. 16% στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ στην Κομοτηνή (28/178) και μόλις 8% στο Τμήμα Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα, όπου ενώ οι θέσεις του Τμήματος ήταν 109, οι εισακτέοι ήταν μόλις 9!
Γενικότερα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΥΠΑΙΘΕ, σε σύνολο 3.815 θέσεων στις Φιλοσοφικές Σχολές, καλύφθηκαν μόλις οι 2.426 (63,5%). Η «ψηλότερη» βάση όπως αναφέραμε ήταν τα 14.123 μόρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και η η χαμηλότερη στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, μόλις 8.440 μόρια. Σε δώδεκα από τα είκοσι τρία Τμήματα η βάση εισαγωγής είναι κάτω από το δέκα…
Δεν γνώριζουμε αν οι αρμόδιοι του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων έχουν μελετήσει προσεκτικά τα παραπάνω στοιχεία ή απλώς παρέπεμψαν την όποια μελέτη τους στις ελληνικές καλένδες… Δυστυχώς παρόμοια ίσως και χειρότερη είναι η κατάσταση στις Θεολογικές Σχολές στη χώρα μας. Ας δούμε αναλυτικότερα: Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ, ο πρώτος φοιτητής εισήχθη με 9.781 μόρια και η βάση ήταν 8.636 μόρια. Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας ΕΚΠΑ: ο πρώτος φοιτητής εισήχθη με 10.072 μόρια και η βάση ήταν 8.975 μόρια. Θεολογίας ΑΠΘ: ο πρώτος φοιτητής εισήχθη με 10.626 μόρια και η βάση ήταν 10.268 μόρια.
Τέλος, στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού ΑΠΘ, ο πρώτος φοιτητής συγκέντρωσε 11.910 και η βάση ήταν 9.760 μόρια. Τραγικότερο όλων είναι το γεγονός ότι στην Πατριαρχική Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Κρήτης (ΠΑΕΑΚ) στο Ηράκλειο, η λειτουργία της οποίας ξεκίνησε πομπωδώς το 2007, δεν εισήχθη φέτος (η εισαγωγή γίνεται μέσω Πανελληνίων Εξετάσεων) κανένας φοιτητής και καμία φοιτήτρια. Κάτι ανάλογο έγινε το 2022 και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών, όπου σε σύνολο 36 θέσεων καλύφθηκε μόνο μία! Αρχικά υπήρχε και δεύτερος φοιτητής, ο οποίος όμως σύντομα εγκατέλειψε τις σπουδές του!
Αλλά και στις Θεολογικές Σχολές στις οποίες αναφερθήκαμε παραπάνω τα ποσοστά κάλυψης των θέσεων είναι πολύ χαμηλά (53/180 και 66/180 στα Τμήματα της Αθήνας και 34/135 και 12/135 στα Τμήματα της Θεσσαλονίκης με στοιχεία για το 2022). Βλέπουμε λοιπόν ότι οι λεγόμενες ανθρωπιστικές Σπουδές στη χώρα μας βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση.
Κάποια Τμήματα πνέουν τα λοίσθια… Και με την ευκαιρία, όταν ένα Πανεπιστημιακό Τμήμα έχει κάλυψη θέσεών του κατά 8%, 16%, 28% και 31%, τι συμβαίνει με τη χρηματοδότησή του, το διδακτικό και το διοικητικό προσωπικό του; Πόσοι διδάσκοντες χρειάζονται για τους 10,20 και 30 φοιτητές; Θα λειτουργήσουν το Τμήμα Ιστορίας στην Κέρκυρα με τους 9 νέους φοιτητές και νέες φοιτήτριες και το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας στην Κομοτηνή με 28 νέους φοιτητές και φοιτήτριες; Τι συμβαίνει με τις Εκκλησιαστικές Ακαδημίες; Ένας εισακτέος στην Αθήνα, κανένας στην Κρήτη. Το γεγονός ότι καταργήθηκαν οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες Θεσσαλονίκης και Βελλάς Ιωαννίνων και διατηρήθηκε μόνο ένα πρόγραμμα σπουδών, το Ιερατικό, μήπως τελικά αποδυνάμωσε την ισχύ των Ακαδημιών αυτών;
Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτικό κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών. Η χώρα όπου γεννήθηκε η φιλοσοφία, η χώρα που η γλώσσα της ομιλείται αδιάλειπτα για περισσότερα από 3.000 χρόνια, η χώρα με μακραίωνη ιστορία έφτασε στο σημείο να μην μπορεί να καλύψει θέσεις στις, άλλοτε περιζήτητες, φιλοσοφικές σχολές της. Αντί ν’ αποτελέσει πόλο έλξης για ξένους φοιτητές και φοιτήτριες, η Ελλάδα ,λόγω σοβαρών πολιτικών λαθών είναι η χώρα όπου νέες και νέοι εισάγονται με πενιχρές γνώσεις στα Α.Ε.Ι. και αποφοιτούν με ελάχιστες.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στη χώρα μας γύρω στις 50.000 φιλόλογοι! Πού απασχολούνται άραγε; Εκτός από όσες και όσους έχουν διοριστεί σε Δημόσια σχολεία, χιλιάδες καταφεύγουν στα ιδιαίτερα μαθήματα και στα φροντιστήρια, ενώ μεγάλος αριθμός απασχολείται σε τελείως άσχετα με τις σπουδές του αντικείμενα.
Η πολιτεία λειτουργεί απλά διεκπεραιωτικά, δεν αφουγκράζεται τα μηνύματα του σήμερα, παραμένει αγκυλωμένη και προσκολλημένη σε πρακτικές περασμένων δεκαετιών. Ας ελπίσουμε όταν κάποια στιγμή τελειώσουν οι διακοπές των αρμοδίων, να απασχοληθούν σοβαρά με τα θέματα που θίξαμε.
Τα ημίμετρα και οι λύσεις-μπαλώματα, οδήγησαν στις καταστάσεις που περιγράψαμε. Χρειάζονται γενναίες και ρηξικελεύθες αποφάσεις και ριζικές τομές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ειδικά στις ανθρωπιστικές Σπουδές όπου σίγουρα κανείς υγιώς σκεπτόμενος Έλληνας δεν μπορεί να επιχαίρει με την κατάρρευσή τους. Δεν αξίζει αυτή η εικόνα στη χώρα μας. Κληρονομήσαμε ένα λαμπρό παρελθόν από τους προγόνους μας. Ας μην παραδώσουμε ένα σκοτεινό, αβέβαιο και δυστοπικό μέλλον στους απογόνους μας…
