🔺Του Σωτήρη Μ. Τζούμα
Πριν τέσσερα χρόνια, όταν είχα αρχίσει να κάμπτω την κριτική μου προς το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου,ανήμερα της εορτής του είχα αναρτήσει σε τούτη εδώ την έπαλξη μερικές επίκαιρες σκέψεις.
Υπάρχει ένα κοινό σημείο ανάμεσα στις δύο αυτές επετείους, τέσσερα χρόνια διαφορά η μία από την άλλη: η απόφαση του Αρχιεπισκόπου να εορτάσει διαφορετικά και ολίγον επίσημα, με κόσμο έστω, για τα δεκατέσσερα χρόνια που είναι Αρχιεπίσκοπος.
Και η συγκυρία αυτή μας δίνει την ευκαιρία να καταθέσουμε και πάλι λίγες σκέψεις, όχι ιδιαίτερα επιμελημένες! Την πρώτη φορά, το 2018, οργανωτής και εμπνευστής της εορτής στη Μητρόπολη Αθηνών ήταν ο πιστός συνεργάτης και Πρωτοσύγκελλός του, Επίσκοπος τότε Θεσπιών και τώρα Μητροπολίτης Φθιώτιδος Συμεών. Μάλιστα θεϊκή συγκυρία μέσα στο πλαίσιο της εορτής του Αρχιεπισκόπου πήρε το χαρμόσυνο άγγελμα της Αγιοκατάταξης του Αγίου Βησσαρίωνος. Αυτή τη φορά οργανωτής της εορτής ο διευθυντής του γραφείου του Αρχιεπισκόπου ,σεμνός κ.Ιωάννης Τσούρας και από κοντά ο διακριτικός και ολιγόλογος Πρωτοσύγκελλος Αρχιμ. Βαρνάβας.
Πολλοί από τους αναγνώστες μας, καθώς θα διαβάζουν τις γραμμές αυτές, ενδεχομένως να παραξενευτούν και να αναρωτηθούν για την αγνότητα των προθέσεών μας να προσεγγίσουμε το φαινόμενο… «Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος» !
Η αλήθεια όμως, είναι ότι εμείς έχουμε αγνές προθέσεις. Εκείνος δεν έχει γιατί δεν μπορεί να απαλλαγεί από τις εμπάθειες που τον κρατούν δέσμιο στο παρελθόν και σε ορισμένα πράγματα που δεν εξελίχθηκαν όπως τα ήθελε την ώρα που τα ήθελε. Ανθρώπινο και μη κατακριτέο!Αλλά απολύτως εγωιστικό!
Ορισμένοι από το περιβάλλον του- παλαιοί και νέοι- θεωρούν οτι δεν μπορούμε να ασχολούμαστε εμείς με τον Αρχιεπίσκοπο, αφού δεν ανήκουμε στο στενό του πυρήνα.
-Όσοι δεν ανήκουν στους..«ημέτερους», δεν μπορούν να ασχολούνται με τον Αρχιεπίσκοπο, λένε! Δεν έχουν δικαίωμα να πούν και πολύ περισσότερο να γράψουν, μία καλή-ή έστω, με κριτική διάθεση- κουβέντα, για τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο τον Β ´.
Σεβαστή η άποψη. Αλλά προσωπικά δεν με αγγίζει και δεν με ενδιαφέρει! Μπορεί να θεωρείται ως ένα βαθμό αιτιολογημένο, αφού ως γνωστόν, δεν είμαι απ´αυτούς που ανήκουν στους ευνοούμενους της αρχιεπισκοπικής αυλής. Άλλοι είναι!
Για να έχεις αυτό το προνόμιο πρέπει να είσαι ή απόφοιτος του …Χάρβαρντ, ή κατά δήλωσή σου να είσαι συνομιλητής υπουργών και να μπορείς να κάνεις ρουσφέτια. Εγώ δεν είμαι τίποτα από τα δύο!
Εγώ ήμουν και παραμένω βαθύτατα προσηλωμένος στη μνήμη του Μεγάλου Αρχιεπισκόπου και Πνευματικού μου Πατέρα Χριστοδούλου, που έφυγε απ´αυτή τη ζωή πολεμούμενος αβυσσαλέα, από εχθρούς κι από φίλους.
Δεν τον άφησαν όλοι αυτοί, οι μικρόψυχοι και εμπαθείς να χαρεί ούτε μία μέρα από τη δεκάχρονη Αρχιεπισκοπεία του. Ήταν στο κρεββάτι του πόνου και ακόμη τον πολεμούσαν! Γιαυτό του εξασφάλισαν με όλα αυτά, το οσιακό τέλος που είχε! Ο Θεός έχει για όλους μας το σχέδιό Του.
Και επειδή έχω μάθει στη ζωή μου να ομιλώ πάντα με αλήθειες -ακόμη κι αν χρειαστεί μερικές φορές να δυσαρεστώ κάποιους- το αυτό θα πράξω και τώρα!
Εν προκειμένω, θεωρώ υποχρέωσή μου να καταθέσω και πάλι δύο λέξεις- φτωχές εκφράσεις για τον εορτάζοντα Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, αφού δεν το κάνουν αυτοί που όφειλαν να γράψουν: οι ευεργετημένοι και οι βολεμένοι της αυλής. Και δεν εννοώ τους Αρχιερείς. Αλλά τους υπόλοιπους, οι οποίοι αφού έδεσαν το γαίδαρό τους , τί ανάγκη έχουν τώρα;
Το θέμα είναι και αν γράψουν, τι θα γράψουν…Άνευρα θεωρητικά κείμενα γεμάτα κολακείες και ανοησίες της εποχής!
Το καλό είναι ότι ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ο Β’ τα βλέπει και τα καταλαβαίνει όλα αυτά! Και αυτό είναι το μεγάλο ταλέντο του.
Συμπλήρωσε ήδη δεκατέσσερα και προχωρά ακάθεκτος στα δεκαπέντε χρόνια στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Και θα μπορεί επάξια να λέγει σε λίγο ότι είναι ο δεύτερος μακροβιότερος Αρχιεπίσκοπος μετά τον Σεραφείμ. Και τα χρόνια αυτά είναι ικανά για να μπορέσει κανείς να μετρήσει το μέχρι σήμερα έργο του, τα όποια επιτεύγματά του, αλλά και τις όποιες αστοχίες του -ασφαλώς δεν λείπουν κι αυτές από την άσκηση της διοίκησης!
Μπορεί να μην είμαι το καταλληλότερο πρόσωπο για να καταθέσω τη γνώμη μου για όλα αυτά. Κι όπως προείπα μπορεί μερικοί εκ των αναγνωστών να με θεωρήσουν υποκειμενικό ή εμπαθή. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι διαθέτω γνώση του αντικειμένου και ασφαλώς ότι μπορώ να έχω άποψη στα της Εκκλησίας και της διοικήσεως.
Άλλοι πάλι — οι πλέον καχύποπτοι– μπορεί να εντάξουν αυτή την αυθόρμητη -ψυχόρμητη ενέργειά μου, σε απόπειρα καιροσκοπικής αντίληψης και εκμετάλλευσης αλλά και εξυπηρέτησης ιδιοτελών στόχων και σκοπών. Που δεν υπάρχουν. Και προ τετραετίας το έγραψα αυτό και όπως είδαν δεν το κεφαλαιοποίησα με κάποια θέση. Εξάλλου ο Αρχιεπίσκοπος τις επιλογές του τις κάνει με άλλα κριτήρια που εγώ δεν τα πληρώ! Ευτυχώς!
Ωστόσο και οι πέτρες γνωρίζουν ότι τέτοιες βλέψεις- για θέση παρά τω Αρχιεπισκόπω- δεν είχα ποτέ, ούτε επί παντοδυναμίας του Χριστοδούλου, επομένως πώς μπορώ να τις έχω τώρα με τον Ιερώνυμο;
Ίσως γιαυτό όταν άνθρωποι με τις δικές μου αντιλήψεις καταθέτουν τις σκέψεις τους για τον Αρχιεπίσκοπο, τότε θα πρέπει η γνώμη τους να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Γιατί κάτι διαφορετικό έχουν να πούν που μπορεί να μην το έχουν σκεφτεί οι… σοφοί που τον περιβάλλουν!
Με πολλές σκέψεις, αλλά και συζητήσεις από κοντά αλλά, κυρίως, τηλεφωνικά, έγινε δεκτή η είδηση ότι ο Αρχιεπίσκοπος θέλησε να εορτάσει τα ονομαστήριά του στο Κέντρο Γεροντολογίας στο Δήλεσι (ανήκει γεωγραφικά στην Μητρόπολη Θηβών) και όπως ήταν αναμενόμενο με την παρουσία πολλών Ιεραρχών.
Πάντως η συγκέντρωση τόσων Ιεραρχών στην εορτή του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου- Ιεραρχών εκλεγέντων επί των ημερών του αλλά και επί των ημερών του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ αλλά και, επί Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου-ήταν εντυπωσιακή και αξιοσημείωτη. Ακόμη και ο Βρεσθένης Θεόκλητος έδωσε το παρών, για να τον ευχαριστήσει προφανώς για τις δύο φορές που τον κορόιδεψε σε εκλογές δύο Μητροπόλεων (!).
Πρέπει να ικανοποιήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος από τις παρουσίες αυτές, οι οποίες απέδειξαν έμπρακτα ότι ενδοεκκλησιαστική αντιπολίτευση επι των ημερών του δεν υπάρχει!
Πολλά μάθαμε ότι έγιναν παρασκηνιακά, στο πλαίσιο αυτού του εσπερινού του Όσίου Ιερωνύμου του Πενταγλώσσου.Κάτι θα γράψουμε κι εμείς στο επίπεδο του παρασκηνίου αλλά το πιο ορατό. Συνέβησαν και πράγματα που δεν γνωρίζουμε ή δεν τα μάθαμε ακόμη! Π
Ας μην σχολιάσουμε περαιτέρω!
Ας μείνουμε, πάντως, με την εικόνα των πολλών Ιεραρχών και κληρικών της Αρχιεπισκοπής που προσήλθαν και απέδειξαν την ενότητα της Ιεραρχίας και της Εκκλησίας της Ελλάδος αλλά και του σεβασμού των ιερέων της Αρχιεπισκοπής στον Ποιμενάρχη τους.
Η αλήθεια είναι οτι ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, μετά την εκλογή του στον Πρώτο Θρόνο της Ελλάδος δεν άλλαξε καθόλου! Έμεινε όπως ακριβώς ήταν, μη θέλοντας να αλλάξει, να παραστήσει ή να μιμηθεί κάποιον άλλον! Και με τον τρόπο αυτό κατάφερε τη σκυτάλη που άφησε πίσω του ο Μακαριστός Χριστόδουλος, να την μεταφέρει κάποια βήματα μπροστά και να μιλάνε όλοι σήμερα για το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας και για τον ήρεμο, μειλίχιο και συγκαταβατικό Αρχιεπίσκοπο.
Και τίποτα να μην έχει γίνει η εντύπωση αυτή που επικρατεί είναι ένα θετικό πρόσημο για την Εκκλησία.
Ναι, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, μπορεί να είναι ως ανθρώπινος χαρακτήρας, εντελώς διαφορετικός από τον προκάτοχό του Χριστόδουλο, ακολουθεί όμως μέχρι τώρα, σε πολλά θέματα ίδια γραμμή και βαδίζει στα χνάρια του προκατόχου του. Απλά δεν το βροντοφωνάζει! Κινείται με μία ιδιαίτερη στρατηγική και βρίσκει τους κατάλληλους ανθρώπους να φέρουν εις πέρας τα σχέδια που συλλαμβάνει. Ακόμη και στη ρήξη που είχε δημιουργηθεί με το Φανάρι, κατάφερε να εκτοπίσει τους διαβολείς και να επιβάλλει τον δικό του άνθρωπο για εκπρόσωπο του Πατριαρχείου στην Αθήνα. Μόνο ένας Ιερώνυμος θα μπορούσε να τα κάνει αυτά.
Δεν είναι τυχαίο πάντως, αυτό που συχνά λέει για το θέμα αυτό:
-“Ποιός θα μου τόλεγε οτι θα δικαίωνα τον Χριστόδουλο”.
Και όταν το λέει αυτό ο Ιερώνυμος εννοεί περισσότερα από αυτά που καταλαβαίνει κανείς!
Η “στρατηγική” και ο τρόπος, διαφέρει από τον Χριστόδουλο. Άλλωστε οι μεθοδεύσεις που ακολουθεί ένας ηγέτης για να φτάσει στο στόχο του είναι πάντα αποτέλεσμα των προσωπικών του πεποιθήσεων και απόψεων. Είναι απόλυτα συνδεδεμένες με την προσωπικότητά του, τον χαρακτήρα του, τα ακούσματα του.
Πρέπει να πατάς γερά στα πόδια σου και να μη σε φοβίζει το κόκκινο για να αλλάζεις πρωινό ραντεβού σου με τον υψηλό επισκέπτη σου Πατριάρχη, λόγω άλλων ανειλημμένων υποχρεώσεων! Ο Χριστόδουλος δεν θα το έκανε ποτέ αυτό γιατί ήταν συναισθηματικός.
Ο Ιερώνυμος, μπορεί να μην είναι τόσο πληθωρικός και θορυβώδης στην έκφραση, στους τρόπους και στη συμπεριφορά, αλλά έχει μία ικανότητα να εμπνέει ηρεμία και σιγουριά, στον συνομιλητή του!Με την σιωπή του πολλές φορές έχει πει περισσότερα από όσα όλοι οι άλλοι με πολλά και περιττά λόγια.
Και τίποτα να μην πεί, ή να μη δεσμευτεί στο συνομιλητή του, κατορθώνει να μεταδίδει την ικανοποίηση της πληρότητας της επικοινωνίας που είχε μαζί του.
Είναι ψυχρός, ανέκφραστος και λέει τα πιο σκληρά πράγματα με τον πλέον απαθή τρόπο! Έτσι ήταν πάντα! Αλλά όσο περνά ο καιρός η κατάσταση αυτή…ενισχύεται.
Το προσόν αυτό, αδιαμφισβήτητα ειδικό του κ. Ιερωνύμου και αναμφίβολα ενισχυτικό της προσωπικότητάς του, κάνει ξεχωριστή την ιδιοσυγκρασία του και τον κατατάσσει στην εκκλησιαστική μας ιστορία, ως μία φυσιογνωμία εξέχοντος εκκλησιαστικού ανδρός.
Διηγούνται κατά τις συνομιλίες τους, μέλη του Κοινοβουλίου ότι οποιοδήποτε αίτημα της Εκκλησίας και του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου κι αν έλθει, η απάντηση όλων – υπερκομματικά– είναι θετική!
Εξ αυτού συμπεραίνουμε ότι όποιο θέμα της Εκκλησίας δεν περνά και δεν τακτοποιείται όπως θέλουν οι πολλοί και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι είναι γιατί και ο Αρχιεπίσκοπος δεν έχει δείξει ιδιαίτερη ζήλο και δεν έχει ασκήσει την πίεση που πρέπει στον Πρωθυπουργό..
Το συμπέρασμα είναι ότι οι κυβερνητικοί σε γενικές γραμμές δεν θέλουν να κακοκαρδίζουν τον Ιερώνυμο αφού κι ο Ιερώνυμος, με τη γενικότερη στάση του και την συμπεριφορά του και κυρίως με την… “σιωπή” του, δεν κακοκαρδίζει κανένα πολιτικό, όπου κι αν ανήκει.
Οι πολιτικοί μας έκαναν το λάθος στο παρελθόν να βλέπουν και να κρίνουν τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο – επειδή τους τα έλεγε έξω από τα δόντια– ως «ιδεολογικό» αντίπαλο! Και αυτό το πλήρωσε ακριβά!
Στα δέκα χρόνια Αρχιεπισκοπείας του Χριστόδουλου, δηλαδή σε 3650 ημέρες, κατάφερε να πρωταγωνιστήσει ως Αρχιεπίσκοπος σε πάνω από 3200 πρωτοσέλιδα! Πρόκειται για πραγματικό άθλο!
Και τα περισσότεραεξ αυτών ήταν υβριστικά!Και παρά τον πόλεμο που του έκαναν, στις δημοσκοπήσεις ήταν πάντα πρώτος. Και αυτό έκανε τους πολιτικούς να σκάνε από το κακό τους.
Ο Ιερώνυμος είναι εντελώς διαφορετικός! Δεν ομιλεί πολύ και δεν μπλέκει στα πόδια των πολιτικών.
Τους χρησιμοποιεί και τους αφήνει- τηρουμένων των αναλογιών- να τον «χρησιμοποιούν» χωρίς να τον εκθέτουν!
Και αυτό το εκτιμά ο πολιτικός κόσμος και ο ίδιος το εισπράττει! Ξέρει να παίρνει αυτό που θέλει με έναν δικό του τρόπο, χωρίς τριβές, έριδες και πολλά λόγια!
Ακόμη και οι σχέσεις του με την Ιεραρχία, δηλαδή τους συνεπισκόπους του Ιεράρχες, είναι εξαιρετική. Είναι ο μοναδικός Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας της Ελλάδος που δεν έχει αντιπολίτευση.
Από πίσω του λένε όλοι τα μύρια όσα! Αλλά ενώπιόν του είναι όλοι τους…Αρσακειάδες!
Ενώ πολλοί εκ των Ιεραρχών θα μπορούσαν να μην διάκεινται ευμενώς προς τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο -αφού πλην των εκλεγέντων και των χειροτονεθέντων εξ αυτού, οι υπόλοιποι δεν του οφείλουν τίποτα-εντούτοις τον αντιμετωπίζουν, στην πλειοψηφία τους, με σεβασμό και ικανοποιούν πάντα τις όποιες επιθυμίες του. Και αυτό πρέπει να του το πιστώσουμε! Αντιθέτως να το χρεώσουμε αναλογικά σε αυτούς που τον βρίζουν στα μετόπισθεν και από κοντά…προσκυνούν!
Μπορεί κάποιοι εκ των Ιεραρχών μας να καταλογίζουν στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο βραδυφλεγή αντανακλαστικά και ήπιους τόννους, ως προς την αντιμετώπιση των διαφόρων θεμάτων που απασχολούν την Εκκλησία και την κοινωνία μας. Και τα δύο αυτά κατατάσσουν την Εκκλησία, δυστυχώς, σε θέση ουραγού και όχι μπροστάρη.
Όμως ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώμυμος φρονεί οτι σε μία εποχή γενικότερης κρίσης, η Εκκλησία ως θεσμός, πρέπει να μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και των πολιτικών αντιπαραθέσεων, για να μπορεί να περνά απαρατήρητη και να επιβάλλει τις θέσεις της, χωρίς να δίνει αφορμές για σχόλια κι αρνητική κριτική.
Το περίεργο, ωστόσο, είναι οτι οι ίδιοι Μητροπολίτες αυτά για τα οποία κατηγορούν τον Ιερώνυμο –για επικοινωνιακό έλλειμα και χαμηλούς τόνους — οι ίδιοι στις επαρχίες τους ακολουθούν την ίδια και απαράλλαχτη με τον Αρχιεπίσκοπο τακτική.
Δηλαδή του ζητούν να κάνει κάτι που οι ίδιοι δεν κάνουν! Και το χειρότερο είναι ότι αυτά που του καταμαρτυρούν, τα λένε πίσω από την πλάτη του, αφού από μπροστά όλοι δείχνουν πλήρη ταυτότητα απόψεων και συμφωνία σε όλα. “Ο φόβος φυλάει τα έρμα…”
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι φυσικό ο κ. Ιερώνυμος να νοιώθει ασφαλής και διπλά δυνατός, αφού η στρατηγική που εφαρμόζει όχι μόνον είναι επιτυχής αλλά και του αποδίδει τα αναμενόμενα. Ελέγχει απολύτως την Ιεραρχία. Και όποιος πάει να του κουνήσει το χέρι, φροντίζει να του σταλεί το κατάλληλο μήνυμα- από εκεί που πρέπει— για να… συμμορφωθεί! Ονόματα ξέρουμε, μα ονόματα δεν γράφουμε!
Ένα επίσης δυνατό στοιχείο του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου είναι ο απόλυτα διακριτικός, σχεδόν μυστικός τρόπος, που ασκεί διοίκηση, μακριά από τα περίεργα όμματα και την κριτική των άλλων! Ακόμη και των ανθρώπων του περιβάλλοντός του!
Κανείς δεν ξέρει τις σκέψεις του για ένα θέμα, αν ο ίδιος δεν τις εξωτερικεύσει! Και δεν αλλάζει γνώμη για κάτι που έχει αποφασίσει, ο κόσμος να χαλάσει!
Τα προσωνύμια που του αποδίδουν είναι γνωστά…Αρβανίτης, μυστικοπαθής, εκδικητικός και άλλα ηχηρά παρόμοια!!
-Ο Θεός να σε φυλάει από Αρβανίτικο κεφάλι, έλεγε ο αείμνηστος Κορίνθου Παντελεήμων, περιγράφοντας τον εαυτό του! Και δεν είχε άδικο!
Το βιώνουμε και μείς στο πετσί μας τα τελευταία χρόνια! Αλλά και κάποιοι άλλοι άνθρωποι, κληρικοί και λαϊκοί, που φρόντισαν οι επιτήδειοι να τους στοχοποιήσουν στα μάτια του Αρχιεπισκόπου!
Ο,τι γίνεται στην Αρχιεπισκοπική αυλή, μένει εντός των τειχών αλλά κι αν παρ´ελπίδα κάτι ξεφύγει και βγεί προς τα έξω, είναι απολύτως ελέξιμο από τους ανθρώπους του. Και αν εντοπισθεί ο ένοχος της διαρροής, τότε αυτός εξοστρακίζεται με συνοπτικές διαδικασίες. Σε αντίθεση με τον Χριστόδουλο που έλεγε οτι “το σφάλλειν ανθρώπινο” κι έδινε πάντα και δεύτερη και τρίτη ευκαιρία!
Η στρατηγική αυτή, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, του έχει βγεί σε καλό, αφού με αυτό τον τρόπο έχει βρει την ησυχία του ώστε να απολαμβάνει ήσυχος την Αρχιεπισκοπεία του! Λίγες λειτουργίες, κατ’ έπιλογή εμφανίσεις και όλα μετρημένα. Πουθενά πληθωρικός!
Ο ίδιος δείχνει να τα απολαμβάνει όλα αυτά και φροντίζει να τα επιβεβαιώνει με κάθε ευκαιρία.
Ενα είναι βέβαιο: είναι ακόμη ακμαιότατος και όσοι εκ των δελφίνων βιάζονται να πάρουν σειρά και να καταλάβουν το θρόνο, θα περιμένουν πολύ! Ο Ιερώνυμος έχει δρόμο μπροστά του! Θα… θάψει πολλούς ακόμη!Έως τότε ας ελπίσουμε να τον κατευθύνει ο Θεός για να εργάζεται πάντα για το καλό της Εκκλησίας μας.
Τα χρόνια που διανύουμε αποδεικνύουν καθημερινά ότι αν δεν είχαμε ως λαός την πίστη μας και την Εκκλησία μας, θα είχαμε τελματώσει προ πολλού. Κι αυτό πρέπει οι Ιεράρχες μας και πρώτος ο Αρχιεπίσκοπος να το έχουν καθημερινά κατά νου, να φροντίσουν για την αναπτέρωση του θρησκευτικού φρονήματος του λαού μας και να στέκονται δίπλα του με ειλικρίνεια. Γιατί ο λαός μας έχει αισθητήριο αλάνθαστο. Και το κυριότερο, το χριστεπώνυμο πλήρωμα ξέρει να ξεχωρίζει την Εκκλησία του Χριστού από την Διοικούσα Εκκλησία. Αυτό ας μην το υποτιμά κανείς.
Ευχόμαστε στον Μακαριώτατο, τα έτη του να είναι πολλά, άλυπα, ευφρόσυνα και να συνεχίσει να πηδαλιουχεί με σύνεση την νοητή ολκάδα της Ελλαδικής Εκκλησίας.