Στον «αέρα» βρίσκεται η συμφωνία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου, καθώς αυτή πρέπει να ξεπεράσει με επιτυχία τις συμπληγάδες τόσο εντός της Εκκλησίας όσο και εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Οι γκρίζες ζώνες και οι ασάφειές της προκαλούν οξύτατες αντιδράσεις εντός της Εκκλησίας, οι οποίες θα έχουν άμεση επίδραση και στο πολιτικό τοπίο εν μέσω παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου. Αλλά και εντός της Ιεραρχίας, δεν αποκλείεται η συμφωνία να «στιγματίσει» πολιτικά μητροπολίτες που φέρονται ως δελφίνοι για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και είχαν συμπράξει στη διαμόρφωσή της. Οι κλυδωνισμοί φθάνουν έως και την Κωνσταντινούπολη, καθώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ενημερώθηκε για το περιεχόμενο της συμφωνίας.

Ειδικότερα, τα βασικά σημεία της συμφωνίας αφορούν τη μισθοδοσία των κληρικών, το νομικό πλαίσιο της εργασιακής τους θέσης και την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση θα συνεχίσει να εγγυάται την πληρωμή των περίπου 9.000 κληρικών της χώρας –επί της ουσίας θα τους μισθοδοτεί, με το κονδύλι να ανέρχεται περί τα 198 εκατ. ευρώ ετησίως– με αντάλλαγμα η Εκκλησία να μην αντιδράσει στις κυβερνητικές προτάσεις για τη συνταγματική αναθεώρηση ως προς την επιταγή της «θρησκευτικής ουδετερότητας». Παράλληλα, οι κληρικοί δεν θα νοούνται στο εξής ως δημόσιοι υπάλληλοι και ως εκ τούτου διαγράφονται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών. Τρίτο βασικό σημείο είναι ότι θα δημιουργηθεί Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, στο πλαίσιο του νόμου 4982/13 που ψηφίστηκε επί κυβερνήσεως Αντώνη Σαμαρά. Τα έσοδα θα μοιράζονται εξ ημισείας σε κράτος και Εκκλησία. Τα γκρίζα σημεία της συμφωνίας –κυρίως ως προς τη μισθοδοσία και την απώλεια της δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας των κληρικών– επέσπευσαν την πολιτικοποίησή της. Οι αντιδράσεις κληρικών και μητροπολιτών ήταν οξείες. Οπως επισήμανε στην «Κ» πολύπειρο κυβερνητικό στέλεχος, «ο Αρχιεπίσκοπος από το “ευχαριστώ” προς τον κ. Τσίπρα στο Μέγαρο Μαξίμου, έκανε λόγο για “πρόθεση συμφωνίας” και όχι για συμφωνία όπως ήταν η αρχική διατύπωση, και κατέληξε να δηλώνει ότι όλα θα γίνουν αφού προηγουμένως ακούσουμε τους κληρικούς».

Λάδι στη φωτιά έριξε αρχικά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος, ο οποίος έσπευσε –με προεκλογικής κοπής στόχευση– να προαναγγείλει (χονδρικά) 10.000 προσλήψεις στον δημόσιο τομέα στη θέση των κληρικών (είναι περί τις 9.000) που θα απολέσουν τη δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα. Το θολό τοπίο ενέτεινε και ο κ. Τσίπρας, που ανέφερε ότι σε βάθος δεκαετίας η Εκκλησία θα μπορεί να μισθοδοτεί τους κληρικούς από τα έσοδα της αξιοποίησης της περιουσίας της. Μια προοπτική που, παρά την ύπαρξη της εγγύησης του ελληνικού Δημοσίου για τη μισθοδοσία, προσιδιάζει σε μοντέλο ιδιωτικού τομέα.

Εκτακτη συνεδρίαση

Η σπίθα άναψε μεταξύ των κληρικών που αποκρίθηκαν στους μητροπολίτες. Εξ ου και οι σκληρές αντιδράσεις μητροπολιτών, οι οποίοι «τα ακούν» χωρίς να φταίνε. Εξαιτίας των αντιδράσεων που λαμβάνουν μορφή χιονοστιβάδας, ο κ. Ιερώνυμος επέσπευσε την επίσημη ενημέρωση των ιεραρχών για το θέμα, συγκαλώντας την επόμενη Παρασκευή έκτακτη συνεδρίαση της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, το ανώτατο όργανο της Εκκλησίας. Αρχικά ο κ. Ιερώνυμος είχε αφήσει να εννοηθεί ότι η συνεδρίαση θα οριστεί περί τα τέλη Νοεμβρίου ή αρχές Δεκεμβρίου.

Η συνεδρίαση της Ιεραρχίας αναμένεται να είναι τεταμένη, με τους μητροπολίτες που εισπράττουν την οργή των ιερέων να επικρίνουν την ομάδα που έκανε τη διαπραγμάτευση.

Από την πλευρά της Εκκλησίας, στις εργασίες για τη σύνταξη της συμφωνίας μετείχαν ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Μάξιμος, ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος, ο νομικός σύμβουλος της Συνόδου Θεόδωρος Παπαγεωργίου, ο επίσκοπος Σαλώνων Αντώνιος, ενώ λόγο φέρεται να είχε και μητροπολίτης της Αττικής καθώς και στέλεχος εμβληματικού οργανισμού της Αρχιεπισκοπής. Οι παλινωδίες σχετικά με τη συμφωνία και οι ασάφειές της ενισχύουν τα σκωπτικά σχόλια και τα επιχειρήματα όσων εντός της Ιεραρχίας αλλά και της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι «γράφτηκε στο πόδι», ακυρώνοντας τα περί μακράς προετοιμασίας. Αλλωστε, η βάση για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας θα είναι νόμος του 2013.

Τα ίδια επιχειρήματα ενισχύει η αντίδραση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που εποπτεύει (είτε μόνο πνευματικά είτε και διοικητικά) τις μητροπόλεις σε Ηπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Βόρειο Αιγαίο, Κρήτη και Δωδεκάνησα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ενημερώθηκε επισήμως, «με αποτέλεσμα να εισπράξει την αγωνία ιερέων για τον τρόπο μισθοδοσίας και το νομικό τους καθεστώς», δήλωσε στην «Κ» ο εκπρόσωπος Τύπου του Πατριαρχείου, Νίκος Παπαχρήστος. Η δυσφορία του Φαναρίου «επικυρώνει» τις κακές σχέσεις το τελευταίο διάστημα του Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου με τον κ. Ιερώνυμο.

Στο εσωτερικό μέτωπο, ενδεικτική είναι μία δήλωση μητροπολίτη. Ο Δημητριάδος Ιγνάτιος χαρακτήρισε τη συμφωνία «τη βιαιότερη αλλαγή εργασιακών σχέσεων στην ιστορία» και ρώτησε με νόημα: «Οσοι σκέφτονται ότι άδειασαν 10.000 θέσεις του Δημοσίου, ας σκεφτούν πως ό,τι έγινε μια φορά μπορεί να γίνει και δεύτερη. Π.χ., ΝΠΔΔ είναι και οι δήμοι και τα πανεπιστήμια. Τώρα που βρέθηκε η διαδικασία και ο τρόπος, τι θα σταματήσει αύριο μια κυβέρνηση να επαναλάβει το ίδιο μοτίβο;».

«Μερικοί στρέφουν μέρος του λαού εναντίον μας»

Με οξύτατη αντίδραση, η οποία αποτυπώνει την ένταση της οργής των κληρικών για το περιεχόμενο της συμφωνίας αλλά και τον αιφνιδιασμό τους, ο Ιερός Σύνδεσμος Κληρικών Ελλάδος απάντησε στα σχέδια της κυβέρνησης και της ηγεσίας της Εκκλησίας, που μεταβάλλουν τον τρόπο μισθοδοσίας των κληρικών αλλά και το εργασιακό πλαίσιό τους (πλέον δεν θα είναι δημόσιοι υπάλληλοι).

«Θα πράξουμε τα δέοντα να ακυρωθεί η επαίσχυντη συμφωνία προβαίνοντας σε όλες τις νόμιμες διαδικασίες», αναφέρει στην ανακοίνωσή του ο σύνδεσμος, προσθέτοντας ότι «αυτοί που δεν μας ήθελαν συνομιλητές στις δόλιες διαπραγματεύσεις τους τώρα θα μας βρουν μπροστά τους. Οι αντιδράσεις μας πρόκειται να είναι μαζικές και πρωτόγνωρες στην ελληνική ιστορία». Ο σύνδεσμος βάλλει κυρίως κατά της κυβέρνησης –στέλνοντας και ένα μήνυμα πολιτικό–, χωρίς ωστόσο να προσπαθεί να κρύψει τη δυσφορία του και για την ηγεσία της Εκκλησίας και όσων μελών της μετείχαν στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία: «Ο απλός παπάς από την Κρήτη μέχρι τον Eβρο, από τα Επτάνησα μέχρι και τα Δωδεκάνησα, θα ξεσηκωθεί και θα ταυτισθεί μαζί μας σε αγώνες όχι μόνο για τα εφημεριακά δίκαια, αλλά και για τη διατήρηση της ελληνορθοδόξου παραδόσεώς μας. Aλλωστε, αυτός είναι που βάσταξε και βαστά, μαζί με τους λαϊκούς αδελφούς μας, το βάρος της κρίσης και συνεχίζει την προσφορά του και τον συντονισμό πλήθους εθελοντικών δράσεων. Αισθανόμεθα προδομένοι από όσους συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις για τη λήψη των αποφάσεων, ερήμην των άμεσα ενδιαφερομένων. Eχουν καταφέρει μερικοί από καιρό να στρέψουν μέρος του λαού εναντίον του κλήρου, εξυπηρετώντας άνομα συμφέροντα, επιζητώντας να εξασθενήσουν τον ρόλο του παπά στην ελληνική κοινωνία», λένε, προειδοποιώντας: «Σε κάθε δύσκολη εποχή της ελληνικής ιστορίας, όποιος τα έβαλε με την Εκκλησία ηττήθηκε κατά κράτος».