🔺Περιοδική έκθεση υπό την Αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας
28 Νοεμβρίου 2021– 20 Μαρτίου 2022
Εγκαίνια
Ηγουμενίτσα, Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2021
Με εξαιρετική επιτυχία και σε ιδιαίτερα θερμό κλίμα πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2021 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας τα εγκαίνιατηςπεριοδικήςέκθεσης«ΈργονΘεοφίλου: εικόνεςαγίωναπότοΠήλιοστηΘεσπρωτία», η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και διοργανώνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, του Δήμους Ηγουμενίτσας και Φιλιατών και την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους οηγούμενοςτηςΙεράςΜονήςΓηρομερίου Αρχιμανδρίτης Μεθόδιος ωςεκπρόσωποςτουΟικουμενικούΠατριάρχου, οΜητροπολίτηςΔημητριάδοςκαιΑλμυρούκ. Ιγνάτιος, ο ΠεριφερειάρχηςΗπείρου κ. ΑλέξανδροςΚαχριμάνης, ο ΠρόεδροςτουΔημοτικούΣυμβουλίουΗγουμενίτσας κ. ΔονάτοςΜαρτίνης ως εκπρόσωπος του Δημάρχου Ηγουμενίτσας κ. Ιωάννη Λώλου,ο π. Δημήτριος Μαρτίνης ως εκπρόσωπος του Μητροπολίτου Παραμυθιάς, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργης κ.Τίτου, η Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου κ. Σταυρούλα Μπραΐμη, οι Δήμαρχοι Φιλιατών κ. ΣπύροςΠαππάς και Σουλίου κ. Ιωάννης Καραγιάννης, ο Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου κ. Παντελής Καλαϊτζίδης καιάλλοι εκπρόσωποι των εκκλησιαστικών και πολιτικών αρχών.
Στον χαιρετισμό που απηύθυνε ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ.Ιγνάτιοςτόνισεότι «ο Θεόφιλοςμπόρεσεναεκφράσεισεμιαπαράδοξηεποχήαυτό, πουείναιοπολιτισμόςμαςκαιηπίστημας. Σήμερατοέχουμεπολύπερισσότεροανάγκη, γιαναμπορέσουμεναδούμετομέλλον, μαζίμετον “άλλον”, οοποίοςσήμεραείναιδίπλαμας, είναιμαζίμας, είναικοντάμας. ΓιαμαςοάλλοςπαραμένειμιαζωντανήεικόνατουΘεού». Και συνέχισε «οζωγράφοςΘεόφιλοςδούλεψεμεπολύκόπο, πόνο, μεράκικαιαγάπη. ΟΘεόφιλοςδενμιμείται·δίνειτονεαυτότου. Εκφράζειαυτόπουέχειηψυχήτου, καιτοεκφράζειαυθεντικά. Θέλω να πιστεύω ότι αυτή η έκθεση είναι ένας καθρέφτης, όπου μπορούμε να αναμετρηθούμε με το αν εμείς είμαστε ικανοί, όπως τότε αυτός, να εκφράσουμε την εποχή μας, βασισμένοι στις ρίζες μας, αλλά με την προοπτική του μέλλοντος. Με σεβασμό στο κάθε πρόσωπο· κρατώντας την ταυτότητα μας, αλλά χωρίς να αρνηθούμε και ότι θα συμπορευτούμε με άλλες ταυτότητες. Αυτό είναι η πρόκληση».
Στο ιστορικό της έκθεσης, που εντάσσεται στοπλαίσιοτωνεπετειακώνδράσεωντηςΕφορείαςΑρχαιοτήτωνΘεσπρωτίαςκαιτουΔήμουΗγουμενίτσαςγιατονεορτασμότων 200 χρόνωναπότηνεπανάστασητου 1821, αναφέρθηκε στον χαιρετισμό του ο Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας κ. Ιωάννης Χουλιαράς, ο οποίος ευχαρίστησε θερμά τόσο τους συνδιοργανωτές όσο και τους συνεργαζόμενους φορείς, καθώς συνέβαλαν ουσιαστικά στην επιτυχή διοργάνωση αυτής με την παραχώρηση πολύτιμων έργων από τις συλλογές τους.
Παρουσιάζοντας τις θρησκευτικές εικόνες του Θεόφιλου και το σκεπτικό της έκθεσης, η Ιστορικός Βυζαντινής Τέχνης κ. Μαρία Νάνου, Διευθύντρια του Τομέα Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και Κειμηλίων της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, τόνισε ότι «το αγιογραφικό έργο του Θεόφιλου είναι σημαντικό τόσο σε έκταση όσο και σε ποιότητα, καλύπτοντας ένα διάστημα περίπου 40 χρόνων –από το 1889 έως το 1932. Το γεγονός αυτό ανατρέπει παλαιότερες απόψεις για την δήθεν “περιορισμένη αγιογραφική παραγωγή” του Θεόφιλου». Τόνισε, επίσης, ότι «οι επιγραφικές μαρτυρίες των θρησκευτικών εικόνων του Θεόφιλου προσφέρουν σημαντικά στοιχεία που βοηθούν στην ιχνηλάτηση της πολυκύμαντης ζωής του ανάμεσα στη γενέτειρα Λέσβο, την κοσμοπολίτικη Σμύρνη και το ελεύθερο από τον τουρκικό ζυγό Πήλιο”. Καταλήγοντας επισήμανε πως ο Θεόφιλος «είναι γνήσιος παραδοσιακός ζωγράφος: κοσμική και εκκλησιαστική ζωγραφική είναι γι’ αυτόν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, της ενιαίας μεταβυζαντινής ζωγραφικής της οποίας αναδεικνύεται γνήσιος φορέας, ίσως και η τελευταία της επιβίωση».
Μετά τη λήξη της τελετής των εγκαινίων οι παρευρισκόμενοι ξεναγήθηκαν στον χώρο της έκθεσης από τον κ. Ιωάννη Χουλιαρά και την κ. Μαρία Νάνου.
Αφορμήγιατηνέκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο ΗγουμενίτσαςαπετέλεσαντρειςεικόνεςπουφιλοτέχνησεοΘεόφιλοςστοΒόλοτο 1910 και το 1911, έπειτααπόπαραγγελίατου εκ Θεσπρωτίας ορμώμενου ΒασιλείουΤσιλιβίδη, γιατοτέμπλοτουναούτηςΑγίαςΠαρασκευήςστονΛιάΘεσπρωτίας. ΟΒασίλειοςΤσιλιβίδηςτιςμετέφερεστοχωριόκαιτιςχάρισεστηνεκκλησία, όπουηπαρουσίατουςσχεδόνξεχάστηκεγιαπολλές δεκαετίες. Μετάτο 1990 τράβηξαντηνπροσοχήτωνειδικώνκαιταυτοποιήθηκανωςέργατουΘεόφιλου, μένονταςγιαχρόνιακρυμμένεςγιαλόγουςασφάλειας. Σήμερα, με τη συμβολή του γνωστού συγγραφέα, δημοσιογράφου και παραγωγού ταινιών Νίκου Γκατζογιάννη και τη χορηγία της οικογένειας της εταιρείας τροφίμων «Υφαντής» οι εικόνες στεγάζονται στη Δημοτική Πινακοθήκη Λιά. Αξίζεινασημειωθείπωςσταεγκαίνιατηςέκθεσηςήτανπαρούσακαιηαπόγονοςτουδωρητή, δικηγόροςΝίκηΤσιλιβίδη, η οποία αναφέρθηκε εκτενέστερα στο ιστορικό των τριών αυτών εικόνων μέσα από τη καταγεγραμμένη μαρτυρία του πατέρα της, κ. Δημητρίου Τσιλιβίδη.
Ηέκθεσηπεριλαμβάνει 17 έργατουλαϊκούζωγράφουΘεόφιλουΧατζημιχαήλ, πουαντλούντηθεματογραφίατουςαπότηνεκκλησιαστικήζωγραφικήπαράδοσηκαιαποτελείτηνπρώτηπροσπάθειασυγκεντρωτικήςπαρουσίασηςαντιπροσωπευτικώνθρησκευτικώνέργωντουμεγάλουλαϊκούζωγράφου, οοποίοςείναιγνωστόςκυρίωςαπότιςκοσμικέςτοιχογραφίεςπουφιλοτέχνησεστοΠήλιοκαιτηΛέσβο. ΕκτόςαπότιςεικόνεςτουΛιά, στηνέκθεσησυμπεριλαμβάνονταιεπιπλέονέντεκαεικόνεςαπόναούςτουΠηλίουκαιαπότησυλλογήτουΜουσείουΒυζαντινήςΤέχνηςκαιΠολιτισμούΜακρινίτσαςκαιτρειςεικόνεςαπότησυλλογήτουΛαογραφικούΚέντρουΚίτσουΜακρή, τοοποίολειτουργείωςΠαράρτηματηςΒιβλιοθήκηςκαιΚέντρουΠληροφόρησηςτουΠανεπιστημίουΘεσσαλίας. Για τις ανάγκες της έκθεσης αρκετές από τις εικόνες της έκθεσης συντηρήθηκαν υποδειγματικά στα εργαστήρια της Διεύθυνσης Συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού με ενέργειες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας.
Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβαν ο Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας κ. Ιωάννης Χουλιαράς, Αρχαιολόγος, η κ. Μαρία Νάνου, Ιστορικός Βυζαντινής Τέχνης και η κ. Θεοδώρα Λάζου, Ιστορικός-Αρχαιολόγος. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 20 Μαρτίου 2022.
Εκ μέρους των διοργανωτών εκφράζονται ειλικρινείς ευχαριστίες σε όλους τους φορείς που στάθηκαν αρωγοί στην πραγματοποίηση της έκθεσης και συνέβαλαν με την ευγενική παραχώρηση έργων και φωτογραφικού υλικού:
· Ιερά Μητρόπολις Δημητριάδος και Αλμυρού
· Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Λαογραφικό Κέντρο Κίτσου Μακρή
· Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης και Πολιτισμού Μακρινίτσας
· Δημοτική Πινακοθήκη Λιά
· Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης
· Μουσείο – Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη Tériade
· Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας
