Του π. Ηλία Μάκου

Με αφορμή το πρόσφατο γεγονός, όπου έξι από τις επτά κλεμμένες εικόνες, καθώς και τα δύο κλεμμένα βημόθυρα, που βρέθηκαν μέσα σε μοναστήρι της Αττικής, ανήκουν σε τρεις μονές των Ιωαννίνων, έρχεται ξανά στο προσκήνιο η επιδρομή αρχαιοκάπηλων σε ναούς και μοναστήρια της Ηπείρου επί 15 περιπου χρόνια.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, που ανακαλύφθηκαν τα κλεμμένα κειμήλια, μία εικόνα και δύο βημόθυρα είχαν κλαπεί από τη μονή Άνω Πεδινών του Δήμου Ζαγορίου το 2014, δύο εικόνες από τη Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου στα Κούρεντα Ιωαννίνων το 2009 και τρεις εικόνες από τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Εκκλησοχώρι Ιωαννίνων το 2012.

Τα προηγούμενα χρόνια και μέχρι σχετικά πρόσφατα αποτελούσε πληγή η λεηλασία κειμηλίων από μονές και ναούς στην Ήπειρο.

Ως προς το ιστορικό της λεηλασίας εικόνων και ιερών σκευών στην Ήπειρο, από το 2005 μέχρι και το 2020 περίπου γίνονταν, κυρίως στις περιοχές Πωγωνίου, Κονίτσης, και Ζαγορίου, και αλλού, δεκάδες κλοπές από εκκλησίες και μοναστήρια, με αποτέλεσμα να έχουν κάνει «φτερά» περίπου 250 κειμήλια.

Μάλιστα είχε παρατηρηθεί το φαινόμενο να αφαιρέσουν κειμήλια από την ίδια εκκλησία τρεις φορές στο Πωγώνι!

Ειδικότερα στην τρίτη επέλαση στο ναό Γέννησης Θεοτόκου του χωριού Μερόπης Πωγωνίου, λεηλατήθηκε το τέμπλο, από το οποίο αφαιρέθηκαν 15 από τις 24 παλιές εικόνες ρωσικής τεχνοτροπίας.

Στη διαδρομή του χρόνου, μεγάλο «χτύπημα» είχε συμβεί στο Κουκούλι Ζαγορίου τις παραμονές Χριστουγέννων του 2009, όπου εικόνες, περισσότερες από 50, είχαν κλαπεί και πουλήθηκαν σε συλλέκτες και γκαλερί. Κάποιες από αυτές τις εικόνες εντοπίστηκαν στο εξωτερικό και επαναπατρίστηκαν αργότερα.

Οι δράστες, φαίνεται να γνώριζαν την αξία των αντικειμένων, που έκλεβαν, καθώς και τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας.

Οι λεηλασίες, που είχαν ρημάξει ναούς και μονές στο Πωγώνι και την Κόνιτσα, ενδέχεται να σχετίζονταν με την αύξηση της ζήτησης για θρησκευτικά κειμήλια.

Λεηλατήθηκαν αφύλακτα θρησκευτικά μνημεία, που σε μεγάλο βαθμό ερήμωσαν από ντόπιο πληθυσμό και είναι παραμελημένα, κάποιες κλεμμένες εικόνες των οποίων εντοπίστηκαν και επιστράφηκαν.

Τα κρούσματα λεηλασιών υπαγορεύουν την άμεση ανάγκη να δημιουργηθεί ασπίδα προστασίας γύρω από τη θρησκευτική κληρονομιά, που είναι και ταυτόχρονα και πολιτιστική.

Η καταγραφή, που έχει γίνει και εξακολουθεί να γίνεται, των εκκλησιαστικών κειμηλίων από τις ενορίες, τις Μητροπόλεις και από την αρχαιολογική υπηρεσία είναι ένα μέτρο προς την ορθή κατεύθυνση, που βοηθάει κυρίως στην αναζήτηση και την εύρεση των κλαπέντων.

Τα θρησκευτικά κειμήλια είναι ένας αρίφνητος θησαυρός, που στο διάβα των χρόνων διασώζει και μάς μεταγγίζει την Ελληνορθόδοξη συνείδηση.

Ακόμη αποκαλύπτουν το ήθος, το ύφος, το κάλλος της παράδοσής μας.

Και τα κειμήλια είναι, που μας θυμίζουν ότι η πίστη βιώνεται ως θέωση και χάνεται όταν χαθεί η ελευθερία της υπέρλογης αγάπης.

Μας παραπέμπουν στην αξία και στο πλήρωμα της θέωσης, αλλά και στο νόημα της αγαπητικής ελευθερίας, που εκφράζουν οι εικονογραφίες αγίων, εκκλησιαστικών γεγονότων και συμβόλων, ενώνοντάς μας με το θείο στοιχείο.