( + )Ο Χίου Χρυσόστομος( Γιαλούρης)(1916-1978)-
••Μητροπολίτης Χίου 1967-1978

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ Μ.ΤΖΟΥΜΑ

Στη σημερινή εποχή της κρίσεως και της παρακμής,το να θυμόμαστε κάποιους Ιεράρχες που σημάδεψαν με το πέρασμά τους τη ζωή της Εκκλησίας μας,είναι και απαραίτητο αλλά και αναγκαίο. Πρόκειται για μία διαδικασία ψυχοφέλιμη που μας αφυπνίζει πνευματικά, έστω και αν μας οδηγεί σε αναπόφευκτες συγκρίσεις με το παρελθόν, μεταξύ του τότε και του τώρα, μεταξύ των τότε Ιεραρχών και των σημερινών.
Σαν σήμερα,παραμονή του Αγίου Ανδρέου, στα 1978,έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο, ένας σημαντικός και ρηξικέλευθος Ιεράρχης της Εκκλησίας μας, μία εξέχουσα φυσιογνωμία, η οποία παρά τον αθόρυβο βίο που έζησε,ήξερε και να οικοδομεί πνευματικά τον λαό μας και να θέτει τα θεμέλια μιας γνήσιας Ορθόδοξης πνευματικότητας, χωρίς ακρότητες και υπερβολές!
Πρόκειται για τον αείμνηστο Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών Χρυσόστομο Γιαλούρη. Εξελέγη Μητροπολίτη Χίου τον Ιούνιο του 1967 και έφυγε από τη ζωή τον Νοέμβριο του 1978. Ήταν ένας σπάνιος Ιεράρχης που έπεσε πάνω στο καθήκον, όπως ακριβώς επιθυμούσε.
Ηταν πριν από 39 ολόκληρα χρόνια. Αν και είχε προβλήματα υγείας ήθελε να δίνει πάντα το παρών. Επί ένα χρόνο- από παραμονή του Αγίου Νικολάου το 1978 σήκωνε το βάρος ενός βαρυτάτου εγκεφαλικού που τον κατέστησε ημιπληγικό. Με δυσκολία περπατούσε και με ακόμη μεγαλύτερη δυσκολία τελούσε τις ιερές τελετές . Δεν είχε λειτουργήσει καθ´όλο το διάστημα της δοκιμασίας του και αυτό τον στενοχωρούσε πολύ. Φρόντιζε, όμως, να γεμίζει τα κενά, πηγαίνοντας όπου τον καλούσαν.
Τη μέρα εκείνη ήταν η τελετή αποφοίτησης και απονομής διπλωμάτων των τελευταίων αποφοίτων- οικοτρόφων κορασίδων , του γνωστού Μιχαλείου Ορφανοτροφείου Χίου.
Μολονότι ασθενής εκείνη την εποχή και παρά τα εμφανή κινητικά του προβλήματα, ήταν πάντα επί των επάλξεων.Το προηγούμενο έτος, παραμονή του Αγίου Νικολάου, είχε πάει να χοροστατήσει του Μεγάλου Εσπερινού, στον Ι. Ναό Αγίου Νικολάου Βροντάδου, στο νησί, όπως το λένε στη Χίο.Εκείνο το βράδυ υπέστη το εγκεφαλικό το οποίο τον έπληξε στην δεξιά πλευρά. Μετά από νοσηλεία πέντε μηνών στο Ασκληπιείο Βούλας, επανήλθε στα καθήκοντά του. Αν και δεν λειτούργησε ποτέ μετά από αυτή την δοκιμασία, εντούτοις επανήλθε δριμύτερος και έριξε το βάρος του στο κήρυγμα και στην ιεραποστολη. Δεν άφηνε εσπερινό και εκδήλωση! Ήταν πάντα παρών.
Παρά την ασθένειά του έκρινε σκόπιμο ως ποιμενάρχης του νησιού να παραστεί σε στην συγκινητική τελετή αποφοίτησης των κορασίδων, του Μιχαλείου Ορφανοτροφείου Χίου!
Έλαβε το λόγο, όπως έκανε πάντα ο θερμουργός Ιεράρχης και ρήτωρ και με τα μεστά και συναισθηματικά λόγια του συγκίνησε τους πάντες!
Ενα κλάμα βουβό ακουγότανε σε όλη την αίθουσα τελετών( του σημερινού Πανεπιστημίου Αιγαίου), στο άκουσμα των σοφών λόγων του και των συγκινητικών συμβουλών που έδινε στα κορίτσια που έβγαιναν στο στίβο της ζωής..
— Ημουν στο κρεββάτι, ασθενής παιδιά μου, τους είπε.Μα όταν οι συνεργάτες μου, μου υπενθύμισαν την σημερινή εκδήλωση, οτι τα παιδιά ενός σημαντικού Ιδρύματος του νησιού μας, του Μιχάλειου Ορφανοτροφείου Κορασίδων αποφοιτούν, η καρδιά μου ξεπετάχτηκε και άκουσα τους παλμούς μου να δυναμώνουν, αφού κι εγώ παιδί μιάς ορφανής οικογένειας υπήρξα από την ηλικία των 11 ετών και μεγαλώσαμε κι εγώ και τα έξι αδέλφια μου και οι αδελφές μου ,ορφανά από πατέρα,χάρις εις τις φροντίδες της ηρωικής και Αγίας μητέρας μου, που ακόμη μέχρι σήμερα, παρά το γήρας της, με συντροφεύει και με εμψυχώνει στη δοκιμασία της υγείας μου!
Γιαυτό θέλησα να έλθω σήμερα στην εορτή σας και να σας ευλογήσω και να θεμελιώσω σε γαλανόλευκα και ορθόδοξα θεμέλια το νέο σας ξεκίνημα και να σας ευχηθώ γαληνεμένα ταξίδια στο πέλαγος της ζωής σας.
Αυτό ήταν το κύκνειο άσμα του!
Στο άκουσμα των λέξεων
.. »στο πέλαγος της ζωής σας..»
έκανε μία παύση!
Κοίταξε προς την πλευρά των ανθρώπων που τον συνόδευαν. Μας είδε με ένα αγωνιώδες βλέμμα!
Είχε ιδρώσει!
<<Δεν αισθάνομαι καλά>> είπε..
<< Σας παρακαλώ να καθήσω>>…
Δημιουργήθηκε πανικός! Του πρόσφεραν ένα ποτήρι νερό αλλά ήπιε μία μόνο γουλιά! Στους προσκεκλημένους υπήρχαν και ιατροί οι οποίοι πρότειναν να τον ξαπλώσουν σε οριζόντια θέση! Εκλήθη αμέσως το νοσοκομειακό όχημα για να τον μεταφέρει στο Σκυλίτσειο Γενικό Νοσοκομείο Χίου!
Αυτή ήταν η τελευταία του παρουσία σε εκδήλωση ως Μητροπολίτης της ιστορικής αυτής Μητρόπολης! Το θεμελίωμα της νέας ζωής ορφανών κοριτσιών, που έβγαιναν στην βιοπάλη της ζωής!
Λίγο αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή! Στους ιατρούς και νοσοκόμους που προσπαθούσαν να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, κατάφερε να ψελλίσει να μην πούν στη Γερόντισσα μητέρα του Ερμιόνη Μοναχή–της είχε γίνει κουρά Μοναχής από τον ίδιο προ αρκετών ετών, στην ιστορική Νέα Μονή– οτι έφυγε από τη ζωή πριν από αυτήν! Επίσης πρόλαβε να εκφράσει,οχι καθαρά,μία τελευταία επιθυμία του προφανώς- τουλάχιστον έτσι το εξέλαβαν οι ιατροί που τον πλαισίωναν την ώρα που άρχιζε το ταξίδι της αιωνιότητας. Είπε αρκετές φορές τη λέξη :Νέα Μονή, Νέα Μονή!
Αυτό από όλους εκλήφθη ως η τελευταία επιθυμία του να ενταφιασθεί στην ιστορική Νέα Μονή της Χίου, που τόσο αγάπησε και η οποία επί των ημερών του ξαναζωντάνεψε και έζησε μεγάλες ιστορικές στιγμές!
Το ιερό του σκήνωμα ετέθη σε προσκύνημα επί τριήμερο, στον Μητροπολιτικό Ναό των Αγίων Βικτώρων .
Πλήθη πιστών, από όλη τη Χίο,πέρασαν για τον τελευταίο ασπασμό. Ιδιαίτερη εντύπωση είχε δημιουργήσει η παρουσία όλων των κατηχητόπουλων του νησιού, τα οποία υπό την καθοδήγηση και την εποπτεία του τότε Ιεροκήρυκος Χίου Αρχιμ. Νίκωνος Χαρέα–ενός σημαντικού κληρικού που η απουσία σήμερα του από το νησί έχει σημάνει και την πνευματική ξηρασία της Χίου– έκαναν τη διαφορά και απέδειξαν πως συμπεριφέρονται οι σωστοί νέοι.
Ο π. Νίκων ήταν χειροτονία του Χρυσοστόμου και συνεργάστηκαν άψογα τα χρόνια τις συμπόρευσής τους στη Χίο. Το νησί έζησε μεγάλες πνευματικές στιγμές επί των ημερών τους!
Αλλά και η κηδεία του Χρυσοστόμου έγινε κατά τρόπο μοναδικό! Η Χίος είχε να ζήσει τέτοιες στιγμές από την εποχή του Χίου Παντελεήμονος του Φωστίνη!
Ο φιλακόλουθος λαός του νησιού είχε ξεχυθεί στους δρόμους της πόλης, για να του απευθύνει το ύστατε χαίρε!
Της κηδείας προέστη ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο οποίος ορίσθηκε από τη ΔΙΣ ως ο Τοποτηρητής( η τρίτη φορά,μετά τις αρχιερατείες Παντελεήμονος Φωστίνη και Παύλου Πολυμερόπουλου των 11 μηνών), συμπαραστατούμενος από τους δύο επιστήθιους φίλους και συνοδοιπόρους του Χρυσοστόμου, τους σημαντικούς Μητροπολίτες τότε Κερκύρας Πολύκαρπο και τότε Υδρας Ιερόθεο! Ο τέταρτος, της καλής και ευλογημένης ομάδας, Εδέσσης Καλλίνικος,δεν μπόρεσε να παρευρεθεί για λόγους υγείας.
Και όλα αυτά έγιναν για ένα πρόσωπο το οποίο εποίμανε την Χίο για έντεκα χρόνια αλλά δεν είχε κερδίσει, δυστυχώς, τις συμπάθειες του κλήρου γιατί ήταν αυστηρός. Αλλά και εξ αυτού δεν κατάφερε να κερδίσει και τις συμπάθειες όλου του λαού!
Τον Χρυσόστομο τον αγάπησε η πνευματική Χίος και οι σωστοί άνθρωποι και οι νοικοκυραίοι!
Είχε τη φήμη αυστηρού Ιεράρχη που ήθελε ο κλήρος της Μητρόπολης να μη δίνει αφορμές για κουτσομπολιά και ψιθύρους! Πρωτίστως όμως ήταν αυστηρός με τον εαυτό του!
Εξελέγη το 1967, επί Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου Α ´, ενώ λίγο έλλειψε να εκλεγεί και– εξ Αρχιμανδριτών– Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, διαδεχόμενος τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο τον Β ´, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς την προαγωγή του Χρυσοστόμου Γιαλούρη στα ανώτατα κλιμάκια της Ιεραρχίας!
Διαδέχθηκε ωστόσο στη Χίο έναν πολύ καλό φίλο του τον δίμετρο Παύλο Πολυμερόπουλο, που εποίμανε τη Μητρόπολη της Χίου για έντεκα μήνες. Ασθένησε και έφυγε αιφνιδίως και μάλιστα πριν προλάβει να αναγνωρισθεί η εκλογή του από την Πολιτεία.
Η Μητρόπολη ωστόσο, εξακολουθούσε να διαπνέεται από το ελεύθερο πνεύμα του Χίου Παντελεήμονος του Φωστίνη!
Οι κληρικοί του νησιού έχοντας ..καλομάθει από την παρατεταμένη διάρκεια της τοποτηρητείας,δεν έμπαιναν εύκολα σε καλούπια και δεν έπαιρναν από λόγια.
Ο Χρυσόστομος, ευθύς ως εξελέγη Μητροπολίτης Χίου απάλλαξε εκ των καθηκόντων του Πρωτοσυγκέλου τον τότε κατέχοντα τη θέση αυτή Αρχιμ.Παντελεήμονα Μπεζενίτη( μετέπειτα Μητροπολίτη Ζακύνθου κι αργότερα Αττικής). Μάλιστα πληροφορηθείς την κακή του διαγωγή προς τον Παύλο και τις απρέπειες που έκανε εις βάρος του( εκμεταλλευόμενος το κενό της νομιμότητας), τον μετέθεσε τηλεγραφικά στην Μητρόπολη Κυθήρων, ως Ιεροκήρυκα. Βέβαια δεν πήγε ποτέ. Τον προστάτευσε ο Μυτιλήνης Ιάκωβος και τον έστειλε στο Καθολικό Ινστιτούτο των Παρισίων, για μετεκπαίδευση.
Στη θέση του πρώτου συνεργάτη του, διόρισε στην αρχή τον Ηγούμενο της Μονής Μυρσινιδίου,σεβαστό και σοφό Γέροντα Αρχιμ. Χριστοφόρο Γεραζούνη!
Όλοι και πρωτίστως ο ιερός κλήρος κατάλαβε εξ αρχής οτι ο νέος Ιεράρχης δεν ήταν μία εύκολη υπόθεση! Εντούτοις κατάφερε να επιβληθεί και να δημιουργήσει έναν υποδειγματικό κλήρο!
Ο Χρυσόστομος μπορεί να έδειχνε αυστηρός και λόγω του ύφους που είχε να προκαλούσε τον φόβο στους κληρικούς του αλλά και στον κάθε συνομιλητή του, κατά βάθος όμως ήταν ένα μικρό παιδί, με μία ζεστή καρδιά γεμάτη αγάπη!
Απεχθάνετο την υποκρισία, το ψέμα και την αχαριστία! Ηθελε να ακούει την αλήθεια όπως είναι, για να βγάλει τα συμπεράσματά του! Όταν πήγαινες να πείς ψέματα και να αποκρύψεις τα αληθινά γεγονότα, τότε γινότανε πραγματικά άλλος άνθρωπος!
Ο Χρυσόστομος ήταν πλασμένος για ποίμνιο με υψηλή νοημοσύνη κι οχι για ανθρώπους που ζούσαν από το κουτσομπολιό! Έπρεπε τότε που εξελέγη Μητροπολίτης το 1967, επί Ιερωνύμου του Α ´, η Σύνοδος που τον εξέλεξε να τον αποστείλει σε μία άλλη Μητρόπολη.Για παράδειγμα ο Χρυσόστομος ως Θεσσαλονίκης, ή ως Πατρών, θα διέπρεπε, θα έγραφε ιστορία! Ας όψονται οι εκκλησιαστικές οργανώσεις τότε, που κινούσαν παρασκηνιακά τα νήματα και όριζαν τις εκλογές των Ιεραρχών κατά τα μικροσυμφέροντά τους!
Ο Χρυσόστομος ήταν ένας πολυτάλαντος Ιεράρχης! Άριστος λειτουργός, με μία σπάνια φωνή που σε καθήλωνε την ώρα της θεία μυσταγωγίας! Ηταν γνώστης της Βυζαντινής Μουσικής γιαυτό και ένα από τα πρώτα του μελήματα ήταν η δημιουργία Σχολής Βυζαντινής Μουσικής για να εκπαιδεύσει και να μυήσει στη βυζαντινή μουσική τον κλήρο και τους νέους της Μητρόπολης!
Εκεί ,όμως, που ξεχώριζε ο αείμνηστος Ιεράρχης ήταν στο κήρυγμα!
Δεν θα είναι άδικος ο χαρακτηρισμός του << νέου Χρυσοστόμου>>, για τον Χρυσόστομο Γιαλούρη, γιατί θεωρείται ως μία εξέχουσα φυσιογνωμία της Εκκλησιαστικής Ρητορικής. Και δεν είναι άστοχος ο επίζηλος τούτος τίτλος!
Άριστος ψυχολόγος και γνώστης της ανθρώπινης ψυχής,ήθελε έναν υποδειγματικό κλήρο .
Γράφει για την ικανότητά του Χρυσοστόμου να ομιλεί και να συναρπάζει το χριστεπώνυμο πλήρωμα ο μεγάλος Χιώτης και λόγιος Ανδρέας Λαιμός:
<< Μελίρρυτος, πράγματι, υποκειμενικός κάποιες φορές, εγνώριζε τον μυστικό δρόμο να φθάνει μέχρι τα μύχια των καρδιών των ακροατών των θείων κηρυγμάτων του. Ο,τι κι αν έθιγε και όσας φοράς και αν τον ήκουε τις να ομιλή,ακόμη και επί του αυτού θέματος, ήτο ως να τον ήκουες δια πρώτην φοράν!Η συγκίνησις ήτο πηγαία και νέα πάντοτε. Η γλώσσα του ήτο απλή και κατανοητή από όλο τον κόσμο. Τα νοήματά του καθαρά! Ο κόσμος του συναισθηματικός! Εχωγράφιζε δια του λόγου του τας ευαγγελικάς και εκκλησιαστικάς μορφάς με τρόπον ανάγλυφον, απλούν, παραστατικόν.
Έφερε εμπρός εις τους οφθαλμούς του εκκλησιάσματος τα γεγονότα και με αφάνταστο ικανότητα τα έκαμνε παρόν. Οι ακροαταί των κηρυγμάτων του και εν Χίω και εν Πειραιεί και παλαιότερα εν Μυτιλήνη, θα ενθυμούνται πάντοτε την βαθεία αλλά προπαντός γλυκυτάτη φωνήν του,η οποία εζωγράφιζε συναισθήματα, καταστάσεις, εγίνετο τρυφερά, άλλοτε ειρωνική, βροντερή, αυστηρά, ερμήνευε,εθώπευε και συνεβούλευε!
Κυριολεκτικώς χείμαρρος ρητορικής ικανότητος, ήτο το κάθε κήρυγμα του Χρυσοστόμου Γιαλούρη. Δεν θήρευε την φιλοσοφικήν επίφασιν, ούτε την πρωτοτυπίαν. Ήτο απλούν και δυνατόν ομίλημα καρδίας. Ασφαλώς ο Χρυσόστομος επίστευεν, όπως και ο Γκαίτε ότι : << κανενός δεν θα αγγίξης την καρδιά αν ο λόγος δεν βγαίνει απ´την καρδιά σου>>.
Δεν είναι εύκολο να περιγράψει κανείς με πληρότητα και να φωτίσει όλες τις πτυχές της πολυκύμαντης αυτής προσωπικότητας!
Μένουμε σε αυτή την απλή περιγραφή της τελευταίας του πνοής κατά την οποία εβίωσε την ευχή- προσευχή της Εκκλησίας μας:
<< Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά>>.
Άλλωστε προσωπικότητες όπως αυτή του Χρυσοστόμου Γιαλούρη γεννιώνται σπάνια και γιαυτό είναι ανεκτίμητες!Έφυγε παρεξηγημένος και πικραμένος. Το κενό που άφησε τεράστιο. Φάνηκε τα χρόνια που ακολούθησαν. Έκτοτε η Χίος πήρε την κάτω βόλτα.
Ας σημειωθεί ότι μετά τον θάνατό Του είχαμε πολλές μαρτυρίες θαυμάτων, καθώς και για την ζωντανή παρουσία του στη Νέα Μονή.Η Αγία Ηγουμένη της Νέας Μονής, αείμνηστη Μαριάμ έλεγε πολύ συχνά για τις εμφανίσεις του νύχτα και τις συνομιλίες της μαζί του, πίσω από το Ιερό της Νέας Μονής,όπου ήταν ο τάφος του. Ίσως γιαυτό δεν έπρεπε να γίνει η εκταφή του από τον επιβλητικό και απέριττο τάφο στον οποίο είχε ταφεί πριν από 39 ολόκληρα χρόνια. Ας είναι η μνήμη του αιωνία. Από τους ουρανούς όπου ευρίσκεται ας μεσιτεύει πάντα υπέρ της πατρίδας μας και του νησιού μας.