Του π. Ηλία Μάκου
Στην ορεινή περιοχή Ριζά των Αγίων Σαράντα, που απέχει 30 χλμ. περίπου από την πόλη, και συνορεύει με τη Θεσπρωτία, και συγκεκριμένα στο χωριό Μάλτσιανη, υπάρχει από τον 6ο αι., σύμφωνα με κάποιες αναφορές, το Μοναστήρι του Ιωάννου του Θεολόγου.
Μπορεί η φθορά του χρόνου να είναι ολοφάνερη πάνω του, ωστόσο σ’ αυτό το χώρο, όπου μίλησε και έμεινε ο πατρο Κοσμάς το 1777, ερχόμενος από τη γειτονική Πόβλα, χύθηκε ουράνιο φως, τόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όσο και στα χρόνια της αθεΐας.
Οι κρουνοί της πίστης και από αυτό το Μοναστήρι κράτησαν ζωντανή την ψυχή των κατατρεγμένων Ορθοδόξων, που πορεύτηκαν προς τη λύτρωση, στηριζόμενοι στη σοφή διδασκαλία του Ευαγγελίου, που δεν ξέχασαν ποτέ.
Μαρτυρίες ιστορικών αναφέρουν ότι η Μονή αρχικά ιδρύθηκε τον 6ο ή 7ο αι., σε ορεινό και βραχώδες μέρος, και στην πολυκύμαντη πορεία της υπήρξε και έδρα Επισκοπής.
Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1473, ξαναχτίστηκε το 1600, ενώ στη σημερινή της μορφή και θέση οικοδομήθηκε το 1843, με τη δαπάνη του εκ Βλαχίας Αρσενίου Ιερομονάχου.
Εκτός από φάρος Ορθοδοξίας, λειτούργησε το Μοναστήρι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ως φάρος παιδείας, αφού στους χώρους του λειτουργούσε Σχολή, που ιδρύθηκε από τα αδέρφια Ν. Λάππα από την Δρόβιανη, σε μνήμη του αδελφού τους Ευθύμιου γι’ αυτό και ονομαζόταν “Ευθύμιος Κεντρική Σχολή Ρίζης”.
Διέθετε μεγάλη ακίνητη περιουσία, όχι μόνο στα γύρω χωριά, αλλά και σε πολλά χωριά της Ηπείρου, στη Ρουμανία και στην Κωνσταντινούπολη.
Βοηθούσε με τρόφιμα στα χρόνια της Τουρκικής υποδούλωσης τους κατοίκους της περιοχής, αλλά το κυριότερο ενίσχυε την καλλιέργεια και την καρποφορία της ιδέας της λευτεριάς.
Στο μοναστήρι υπήρχε κώδικας με σημαντικές ιστορικές πληροφορίες, που δεν σώζεται, καθώς ο ηγούμενος Κύριλλος από το χωριό Λεσινίτσα, στα μέσα του 1800, τον πήρε μαζί του στο Ιάσιο της Μολδαβίας, όπου εγκαταστάθηκε, για να τον δημοσιεύσει. Χάθηκαν τα ίχνη του ιερωμένου, μαζί και του κώδικα.
Με το Ορθόδοξο φως του και αυτό το μοναστήρι φώτισε τα σκοτάδια του φόβου, της απελπισίας και της απογοήτευσης, που είχαν επικρατήσει. Έδωσε ελπίδες στον τρομοκρατημένο κόσμο…
Διέρχεται και η σύγχρονη κοινωνία μία καμπή κρίσεως, αναστατώσεως και ακαταστασίας. Τι θα ακουστεί από τον καθένα μας;
Ας μην επιτρέψουμε τον εαυτό μας να δειχθεί διαφορετικός από την πορεία των αγωνιστών πιστών ως προς το φρόνημα.
Να μη λυγίσουμε, έστω και αν μείνουμε μόνοι στις επάλξεις των πνευματικών ιδεωδών.