Του π. Ηλία Μάκου
Ο Καλόγηρος Σαμουήλ, που ανατίναξε το Κούγκι, στις 13 Δεκεμβρίου του 1803, μ’ ένα δαυλό και λίγη μπαρούτι, φωνάζοντας: «Το αίμα των μαρτύρων γεννά την ελευθερία», είναι ο τελευταίος θεματοφύλακας του Σουλιώτικου κάστρου.
Παρότι έχουν γίνει ανασκαφές στο Κούγκι του Σουλίου, με σκοπό την ανεύρεση και την ανακομιδή των οστών του καλόγερου Σαμουήλ και των συντρόφων του, που έγραψαν μία χρυσή σελίδα ηρωισμού στην ιστορία του Γένους, δεν απέδωσαν καρπούς.
Και αυτό θεωρείται φυσιολογικό από τους αρχαιολόγους, αφού η φωτιά μετέτρεψε τα οστά σε στάχτη και σκόνη.
Είναι ενδεικτικό ότι στις ανασκαφές, τις οποίες χρηματοδότησε ιδιώτης, ο αείμνηστος Σωτήριος Παπαθανασίου και που έγιναν από 13 έως 31 Ιουλίου του 1962, βρέθηκε λιωμένο ακόμη και το βαρίδι, με το οποίο ζυγιζόταν η πυρίτιδα.
Στις ανασκαφές, όμως, εκείνες επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη του ναού της Αγίας Παρασκευής και το ολοκαύτωμα του γενναίου Καλόγηρου, που αμφισβητείται από μερικούς νεότερους ιστορικούς…
Ειδικότερα ανακαλύφθηκαν (τώρα φυλάσσονται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηγουμενίτσας), μεταξύ άλλων, διαλυμένα και κατεστραμμένα: Χάλκινος δίσκος (απλάδα), με τον οποίο μοιράζονταν το αντίδωρο στους εκκλησιαζόμενους. Η κλειδωνιά του ναού μαζί με το κλειδί. Κλειδιά προερχόμενα από Σουλιώτικα σπίτια, τα οποία αφέθηκαν εκεί από τους Σουλιώτες, μετά το κάψιμο των σπιτιών τους. Δισκοπότηρο. Μικρό χάλκινο ποτήρι. Σιδερένια τσιμπίδα, για τα κάρβουνα του θυμιατού. Πυρόβολοι ατσάλινοι, με τους οποίους άναβαν φωτιά. Τενεκεδένιο χωνί με το οποίο έριχναν το λάδι από μεγάλο δοχείο σε μικρότερο. Χάλκινο λαδοκάνδηλο. Πολλά κομμάτια (λιώματα) χάλκινων αγγείων. Βλήματα ( βόλια ) παλιών πυροβόλων διαφόρων διαμετρημάτων.
Ενδιαφέρουσα είναι η μαρτυρία του συνταξιούχου οδοντίατρου και πρώην πρόεδρου της Κοινότητας Σουλίου Χρήστου Παππά, που συνέβαλε στην ιστορική ανάδειξη του τόπου, ο οποίος τότε ήταν μαθητής Γυμνασίου: «Το καλοκαίρι του 1962 η αρχαιολογική Υπηρεσία διενεργούσε ανασκαφές στο Κούγκι. Ο αείμνηστος αρχαιολάτρης, συγγραφέας και λαογράφος Σπύρος Μουσελίμης, ως Επιμελητής των αρχαιο-τήτων, ήταν επικεφαλής των ανασκαφών αυτών. Τότε, κατά τις σχολικές διακοπές του καλοκαιριού, ως μαθητής του Γυμνασίου της Παραμυθιάς, εργάστηκα κι εγώ στις ανασκαφές αυτές. Τα βράδια, για να μην πηγαίνω στο χωριό μου, τον Αυλότοπο, μαζί με άλλα δύο παιδιά κοιμόμουνα στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου. Θυμάμαι ότι στα ερείπια της Αγίας Παρασκευής βρήκαν σιδερένια στρογγυλά βόλια και απανθρακωμένα αντικείμενα, τα οποία μετέφεραν σε χώρο εντός του Δημοτικού Σχολείου».
Μπορεί να μη σώθηκαν τα οστά του Καλόγηρου Σαμουήλ, ωστόσο μένει στους αιώνες η σκηνή, όπου ο γέρων ιερομόναχος άρπαξε το λάβαρο, το έσφιγξε στο στήθος του και παίρνοντας αναμμένη θρυαλλίδα ψιθύρισε μπροστά στην πυριταποθήκη: «Ο ελεύθερος πεθαίνη για την πίστη του και τις ιδέες του».
Το σώμα του τινάχθηκε στον αέρα, προς τον ουρανό, που ποθούσε, και ο αγωνιστής των παραδόσεων του Γένους και της Ορθοδοξίας απέθανε κομματιασμένος σε σχισμένα τεμάχια. Φρικαλέο το γεγονός, αλλά η θυσία δικαιώθηκε.
Το μπαρούτι σώριασε το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, που έγινε ο τάφος του Σαμουήλ, του οποίου η θυσία, και όλων των ηρώων, είναι μια σύγχρονη πνευματική δύναμη, με αδρή συμβολή στα αιτήματα και ζητήματα του καιρού μας….
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ
Η ανατίναξη του Κουγκίου δεν είναι μυθοπλασία, αλλά ιστορικό γεγονός. Και έγινε από τον Καλόγηρο Σαμουήλ, ο οποίος αυτοθυσιάστηκε και που την καταγωγή του διεκδικούν πολλά χωριά, χωρίς οι ιστορικοί να έχουν καταλήξει ακόμη σε συγκεκριμένο τόπο.
Η περιγραφή του Περραιβού για τα γεγονότα στο Κούγκι και την αυτοπυρπόληση του Σαμουήλ, όπως και συνολικά για τους Σουλιώτες, είναι πηγή και σημείο αναφοράς για ό,τι γράφτηκε μεταγενέστερα και ό,τι θα γραφτεί στο μέλλον.
Υπάρχουν, όμως και άλλες εκδοχές. Σύμφωνα με μία από αυτές, “ο καλόγερος δεν έβαλε μόνος του φωτιά στο μπαρούτι, αλλά δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας σε τυχαίο συμβάν. Άρα δεν έμεινε εκεί συνειδητά για να γίνει ολοκαύτωμα”.
Μάλλον πρόκειται για μια προσπάθεια να προβληθεί μια «αναθεωρητική» ή «εκμοντερνισμένη» απαξιωτική αντίληψη για… τα ιερά και όσια, αλλά και για το συνολικό αγώνα των Σουλιωτών.
Ο Σαμουήλ επέλεξε συνειδητά «να ποθάνει μετά των αλλοφύλων…» και έγινε σύμβολο αντίστασης, όπως και άλλοι ρασοφόροι στη μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους.
Πάντως ο Σπ. Αραβαντινός στην ιστορία για τον Αλή πασά δεν αποδέχεται την αυτοπυρπόληση.
Πάντως ο Σπ. Αραβαντινός στην ιστορία για τον Αλή πασά δεν αποδέχεται την αυτοπυρπόληση.
Απορρίπτει, όμως, και την εκδοχή, που δεν έχει κανένα ιστορικό έρεισμα, ότι δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας, σε συνεννόηση με τον Αλή.
Καμία εκδοχή δεν μπορεί να μειώσει το αυτοθυσιαστικό εθνεγερτικό μήνυμα του καλόγερου Σαμουήλ.
Η προεπαναστατική και επαναστατική ιστορία του Σουλίου είναι έμβλημα και πραγματικότητα. Όπως και ο Σαμουήλ, που αποδείχτηκε κληρονόμος και συνεχιστές των προγονικών αρετών.
«ΘΑΥΜΑ ΘΕΟΥ»
«Τα γενόμενα στο Σούλι είναι Θαύμα Θεού». Δεν το είπε Έλληνας, ώστε να περιέχει στοιχεία σωβινισμού η φράση, αλλά ο τότε Γενικός Διοικητής της Βενετίας στα Επτάνησα.
Ακριβοπληρωμένος ο αέρας της λευτεριάς, που φύσαγε εκεί πάνω, χιλιοπληρωμένα τα άγρια βράχια του Σουλίου.
Όμως έδωσαν στην ανθρωπότητα για αιώνιο θαυμασμό και έπαινο τους στηλίτες ασκητές της λευτεριάς, τους Σουλιώτες.
Μέσα στης ανήκουστης σκλαβιάς το χειροπιαστό σκοτάδι, έκαναν να καίει ζωηρή η φλόγα της λευτεριάς.
Από τα μακρινά βάθη ξεπροβάλλει η Σουλιώτικη μνήμη και η μελωδία της σμίγει με το σήμερα.
Στο Σούλι, δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί, ότι νιώθει κανείς σαν να είναι σε οίκο Κυρίου. Γιατί οι χώροι οι πατριωτικοί και οι χώροι του Ορθόδοξου μεγαλείου είναι οίκοι Κυρίου. Και μόνο σ΄ αυτούς τους τόπους συνειδητοποιούμε τον πραγματικό προσανατολισμό μας…
