Σε ομιλία του κατά τη διάρκεια της κοινής επισκέψεως τους στην Καππαδοκία, ύστερα από πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη
Με ιδιαίτερα θερμά λόγια για την Πρωτόθρονη Εκκλησία της Ορθοδοξίας και την επικείμενη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλλησίας μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Καντουαρίας Justin Welby ο οποίος, προσκεκλημένος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, τον συνόδευσε στο ετήσιο προσκύνημά του στην Καππαδοκία. Σε ομιλία του στη Σινασό ο Πριμάτος των Αγγλικανών, απευθυνόμενος προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τόνισε ότι, “ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας πού ἡγεῖσθε ἔχει ἀναδείξει τό μαρτύριον εἰς τό ὁποῖον ἅπαντες καλούμεθα κατά τάς Γραφάς, τοὐτέστι τό κάλεσμα πρός μαρτυρίαν ἐν λόγοις καί ἐν ἔργοις, εἰς μίαν κλῆσιν πού τυγχάνει περισσότερον σπουδαία καί ἀπό αὐτήν καθ’ ἑαυτήν τήν ἀνθρωπίνην ζωήν”

Αναφερόμενος ειδικότερα στην σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου επισήμανε τα εξής:

“Άπας ὁ Χριστιανικός κόσμος, Παναγιώτατε, γνωρίζει ὅτι περί τά τέλη τοῦ τρέχοντος μηνός θά συνέλθῃ ἐν Κρήτῃ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Εὑρίσκεσθε εἰς τάς προσευχάς μας, ἰδιαιτέρως κατά τούς τελευταίους μῆνας, κατά τούς ὁποίους συντονίζετε Ὑμεῖς προσωπικῶς καί οἱ συνεργάται Σας τό τελικόν στάδιον τῆς διοργανώσεως τῆς ἐπικειμένης Συνόδου, ἀποβλέποντες εἰς τήν ἀναζήτησιν τρόπων, διά τῶν ὁποίων ἡ Σύνοδος θά καταστῇ ἐμπειρικόν γεγονός καί δι’ ἅπαντας τούς Ὀρθοδόξους πιστούς. Ἡ πρότασις διά τήν σύγκλησιν τῆς Συνόδου ταύτης μετά τήν πάροδον τόσων αἰώνων ἀφορᾷ εἰς τήν ὅλην Ἐκκλησίαν. Πᾶσαι αἱ λοιπαί Χριστιανικαί Ἐκκλησίαι καί Ὁμολογίαι θά ἐνισχυθοῦν καί θά ἐνδυναμωθοῦν, ἀτενίζουσαι εἰς τό παράδειγμα τῆς ἀνανεωμένης καί πλέον ἑνωμένης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν μέσῳ πάντων ἡμῶν. Ἀπό τό παράδειγμά Σας θά ἀντλήσωμεν τήν εὐλογίαν καί τήν δύναμιν τῆς πίστεως καί τοῦ σκοποῦ. Διό καί προσευχόμεθα ἡ Σύνοδος νά εἶναι πλουσίως εὐλογημένη ὑπό τῆς καθοδηγήσεως τοῦ Παναγίου  Πνεύματος, ὥστε νά καταστῇ κατά τό λόγιόν Σας ὄχι μόνον τό πρῶτον ἀλλ’ ἐπίσης καί «τό ἀποφασιστικόν βῆμα» πού μέ τήν ἐπίνευσιν τῆς Θείας Χάριτος θά δώσῃ εἰς τήν Ὀρθόδοξον μαρτυρίαν τήν ἔγκυρον σφραγίδα τῆς ἑνότητος καί τῆς συνοδικότητος”.

Ακολουθούν η ελληνική μετάφραση της ομιλίας και το πρωτοτυπο κείμενο στην αγγλική γλώσσα:

Παναγιώτατε καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ,

Μετ’ ἐξιδιασμένης χαρᾶς Σᾶς χαιρετίζω προσωπικῶς, καθώς καί τούς προσκυνητάς πού συνεκεντρώθησαν ἐδῶ σήμερον κατά τήν Ἀναστάσιμον περίοδον ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Σᾶς εὐχαριστῶ ἐκ βάθους καρδίας διά τήν πρόσκλησιν πού μοῦ ἀπηυθύνατε νά Σᾶς συνοδεύσω κατά τήν παροῦσαν Πατριαρχικήν ἱεραποδημίαν εἰς τήν Καππαδοκίαν. Μεταφέρω πρός ἅπαντας τούς παρευρισκομένους τόν χαιρετισμόν τῆς Ἀγγλικανικῆς Κοινωνίας.

Διατηρῶ εἰσέτι ζωηράς ἀναμνήσεις ἐκ τῆς πρώτης ἐπισκέψεώς μου εἰς τό Φανάρι τόν Ἰανουάριον τοῦ 2014, γεγονός πού ἀπετέλεσε τήν ἀπαρχήν τῆς φιλίας μας, τήν ὁποίαν διαφυλάσσω ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ. Ἡ ἐγκαρδιότης τῆς ὑποδοχῆς πού μοῦ ἐπεφυλάξατε τότε καί ἡ σημασία τῆς Πόλεως, ἐν τῇ ὁποίᾳ εὑρίσκεται ἡ ἱστορική Σας καθέδρα, Παναγιώτατε, ὡς Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, μέ ἐνετυπωσίασαν καθώς ἀπετέλεσαν μίαν κατά πάντα συγκινητικήν ἐμπειρίαν.

Ἔκτοτε, διά μέσῳ μιᾶς σειρᾶς σημαντικῶν ὁροσήμων, ὁ μεταξύ μας σύνδεσμος ἔχει ἀναπτυχθῆ ἔτι περαιτέρω. Διά τῆς συντόμου Κοινῆς Δηλώσεως πού συνεφωνήθη καί συνυπεγράφη ὑπ’ ἀμφοτέρων τῶν Προκαθημένων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῆς Ἀγγλικανικῆς Κοινωνίας τόν Ἰανουάριον τοῦ 2014, ἐτέθησαν αἱ βάσεις καί τό ὅραμα τῆς μαρτυρίας τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός τήν σύγχρονον δοκιμαζομένην ἀνθρωπότητα. Ἀκολούθως, κατά τήν διάρκειαν τῆς ἀντεπισκέψεώς Σας, Παναγιώτατε, εἰς τό Lambeth Palace (κατά τόν παρελθόντα Νοέμβριον), διετρανώθη τό αἴσθημα τῆς αὐξανομένης ἑνότητος καί τῆς στενωτέρας ἀλληλεγγύης μέσῳ τῆς ἀπό κοινοῦ συμμετοχῆς μας τοῦτο μέν εἰς οἰκουμενικάς ἐκδηλώσεις, μεστάς συμβολικῆς σημασίας, τοῦτο δέ εἰς ἐπίσημα γεγονότα, τά ὁποῖα διωργανώθησαν ὑπό τοῦ Ἱδρύματος «Νikaean Club» καί τῆς ἐν Λονδίνῳ διαβιούσης Ἑλληνικῆς Κοινότητος, ὡς καί μέσῳ τῶν κατ’ ἰδίαν διμερῶν συνομιλιῶν μας. Μέ αἰσθήματα ἀγαλλιάσεως τότε Σᾶς συνεχάρην κατά τήν διάρκειαν ἐκδηλώσεως πού ἐπραγματοποιήθη ἐν τῷ εἰρημένῳ Παλατίῳ, ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῆς συμπληρώσεως πέρυσιν 24 ἐτῶν ἀπό τῆς ἐνθρονίσεώς Σας καί τῆς ἀναλήψεως τῶν Πρωθιεραρχικῶν Σας καθηκόντων.

Ἔμπλεοι ψυχικοῦ ἄλγους προσηυχήθημεν τότε διά τούς δοκιμαζομένους, λόγῳ τῶν πολεμικῶν συρράξεων καί τῶν διώξεων,  ἀδελφούς μας, καθώς καί δι’ ὅσους πλήττονται ἀπό τήν κλιματικήν ἀλλαγήν καί τήν προσφυγικήν κρίσιν. Ἐνώπιον τῶν σημαντικῶν τούτων προκλήσεων, συνεφωνήθη ὅπως ἀπό κοινοῦ ἀναλάβωμεν τήν πρωτοβουλίαν διά τήν διοργάνωσιν, ἐν Κωνσταντινουπόλει, Διεθνοῦς Διασκέψεως πρός ὑπέρβασιν τῆς συγχρόνου δουλείας καί τῆς ἀνθρωπίνης σωματεμπορίας· μιᾶς Διασκέψεως, ἡ ὁποία θά γίνῃ κατά τό προσεχές ἔτος.

Τέλος, κατά τήν ἐν τῷ Ἀββαείῳ τοῦ Westminster διοργανωθεῖσαν οἰκουμενικήν συνάντησιν παρεδόθη ὑπό τῶν Συμπροέδρων τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ Διεθνοῦς Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξύ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τῆς Ἀγγλικανικῆς Κοινωνίας πρός τούς δύο Προκαθημένους ἡ εἰς σχετικόν τόμον ἐκδοθεῖσα Κοινή Δήλωσις τῆς εἰρημένης Ἐπιτροπῆς περί τοῦ θέματος «Κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν: Μία ἐλπιδοφόρος Ἀνθρωπολογία». Τοιουτοτρόπως, ἐδόθη ἡ δυνατότης νά ἑορτάσωμεν τήν κοινήν περί τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου ἀντίληψιν πού ἐπιβεβαιώνεται εἰς τήν διδασκαλίαν ἀμφοτέρων τῶν ἐκκλησιαστικῶν παραδόσεων, τῶν Ὀρθοδόξων καί τῶν Ἀγγλικανῶν. Τό ὡς ἄνω ὁρόσημον παρέχει τήν θεολογικήν θεμελίωσιν διά περαιτέρω συζητήσεις ἐπί τῶν πρακτικῶν συνεπειῶν πού ἀπορρέουν ἐκ τῶν κοινῶν ἀρχῶν τῆς θεολογικῆς μας παραδόσεως ἐν ἀναφορᾷ πρός τήν ἐξέτασιν ἐπί μέρους σημαντικῶν θεμάτων, μεταξύ τῶν ὁποίων περιλαμβάνονται ἡ προστασία τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ἠθικά ἐρωτήματα καί διλήμματα πού σχετίζονται πρός τάς παρεμβάσεις τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, ὁ θεσμός τῆς οἰκογενείας καί τό κάλεσμά μας πρός καταλλαγήν ἐν τῷ κόσμῳ ὁ ὁποῖος μᾶς περιβάλλει. Ὑμεῖς προσωπικῶς, Παναγιώτατε, ἀποτελεῖτε τόν ἄοκνον ὑπερασπιστήν τῆς εἰρήνης καί τῆς συμφιλιώσεως μέ τόν κόσμον, ὡς ἄλλωστε διεφάνη ἐκ τῆς ἱστορικῆς ἐπισκέψεώς Σας κατά τήν τελετήν ἐνθρονίσεως τῆς Αὐτοῦ Ἁγιότητος, τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου.

Ἐξ ἱστορικῆς ἐπόψεως, προσωπικῶς ἐκλαμβάνω τά ἀνωτέρω ἐπιτεύγματα ὡς ἐκδηλώσεις καί σταθμούς ἐμβαθύνσεως τῆς βαθέως ἐμπεδομένης φιλίας μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν μας. Ὡς ἤδη ἐπεσημάνθη ὑπό τῆς Ὑμετέρας Παναγιότητος κατά τήν διάρκειαν τῆς προμνημονευθείσης Πατριαρχικῆς Σας ἐπισκέψεως εἰς τό Lambeth Palace, ὁ περί τάς ἀρχάς τοῦ 17ου αἰῶνος πατριαρχεύσας, πρῶτον μέν εἰς Ἀλεξάνδρειαν εἶτα δέ εἰς Κωνσταντινούπολιν, Κύριλλος Λούκαρης ἔσχεν ἐπαφάς μετά τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Κράτους. Ἡ Ἕνωσις τῶν Ἀγγλικανικῶν καί τῶν Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν, διά μέσῳ τῆς Ἀδελφότητος τῶν Ἁγίων Ἀλβανοῦ καί Σεργίου, πού ἱδρύθη τό 1928, ἀνέπτυξε καί συνεχίζει νά προάγῃ τάς οἰκουμενικάς σχέσεις.

Εἰς μίαν ἐποχήν κατά τήν ὁποίαν, βάσει τῶν διεξαχθεισῶν ἐν τῷ  Βρεταννικῷ Ἡνωμένῳ Βασιλείῳ ἐπιστημονικῶν ἐρευνῶν καί σφυγμομετρήσεων, ἐξάγεται τό συμπέρασμα ὅτι οἱ μή διαθέτοντες θρησκευτικήν πίστιν καί δηλοῦντες ἄθεοι ὑπερτεροῦν ἔναντι ὅσων δηλώνουν χριστιανοί, ἡ μεταξύ ἡμῶν ὁρατή ἔκφρασις τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀλληλεγγύης ἀποκτᾶ ἀνεκτίμητον σημασίαν. Καθημερινῶς ἡ ἐν τῷ Lambeh Palace συγκροτηθεῖσα Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ἀνσέλμου προσεύχεται «ὅπως βιώσωμεν τά παθήματα πού προκαλοῦνται ἀπό τάς διαιρέσεις, ὅπως συναισθανθῶμεν τά ἁμαρτήματά μας καί ὅπως ἐναποθέσωμεν τάς προσδοκίας μας εἰς τήν ὄντως Ἐλπίδα». Τό παρόν προσκύνημα μᾶς ὁδηγεῖ ἐγγύτερα πρός τόν Χριστόν καί πρός ἀλλήλους. Ἐνατενίζομεν τά ἀπομεινάρια τῶν Ἱ. Ναῶν καί τῶν Μοναστηριῶν πού ἐρημώθησαν ἐξ αἰτίας τοῦ πολέμου, καθ’ ἥν στιγμήν παρατηροῦμεν ἀφ’ ἑνός μέν τήν ἀπό καιροῦ σημειουμένην παρακμήν καί διολίσθησιν πού ὀφείλεται εἰς τήν ἐκκοσμίκευσιν, μέ ἀποτέλεσμα αἱ Ἐκκλησίαι νά ἐνδίδουν πρός τόν ἀτομικισμόν, ἀφ’ ἑτέρου δέ τήν ἀπουσίαν τῆς ἁγιότητος καί τήν παρουσίαν τοῦ φόβου εἰς τήν καθημερινότητά μας· παρά ταῦτα γνωρίζομεν νά ἐλπίζωμεν. Διατελῶν ἐν κατανύξει, εἶμαι εὐγνώμων διά τήν παροῦσαν ἐκδήλωσιν τῆς οἰκουμενικῆς ἀγάπης, ἡ ὁποία παρέχεται τόσον πρός ἐμέ καί τήν σύζυγόν μου, ὅσον καί πρός τόν Ἐπίσκοπον Jonathan καί τήν συμβίαν του.

Σήμερον, κατά τήν ἐκκλησιαστικήν σύναξιν ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῆς τελέσεως τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ ἐν τῷ ἐν Σινασῷ διατελέσαντι κατά τό παρελθόν Ἱ. Ναῷ τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης, συνεχίζομεν νά κατευθυνώμεθα ὑπό τῆς ἱστορίας. Ὁ Μέγας Βασίλειος, Ἀρχιεπίσκοπος Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας, ὁ σπουδαιότερος Διδάσκαλος τῆς Χριστιανοσύνης πού ἀνέδειξεν ἡ Καππαδοκική γή, «δέν ἀνήκει μόνον εἰς τήν τοπικήν Ἐκκλησίαν τῆς Καισαρείας, οὔτε μόνον εἰς τούς χρόνους πού ἔζησε καί εἰς τούς ἐξ αἵματος συγγενεῖς πού ἐπωφελήθησαν ἐκ τῆς παρουσίας του, ἀλλά μᾶλλον εἰς ὅλας τάς πόλεις καί τάς γεωγραφικάς περιφερείας, ὅπου γῆς, καί εἰς ὅλους τούς ἀνθρώπους τούς ὁποίους εὐηργέτησεν, ἰδίως δέ εἰς τούς Χριστιανούς, πρός τούς ὁποίους ὑπῆρξε καί συνεχίζει νά ὑπάρχῃ ὁ κατ’ ἐξοχήν διδάσκαλος τῆς σωτηρίας». Διά τῶν ὡς ἄνω λόγων ἀναφερόταν εἰς τόν Μέγαν Βασίλειον ὁ σύγχρονός του Ἅγιος Ἀμφιλόχιος, Ἐπίσκοπος Ἰκονίου. Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Μέγας εἶχεν εἰς ἰδιαιτέραν ὑπόληψιν τόν Ἅγιον Βασίλειον διά τήν εὐλάβειαν, τήν βαθεῖαν γνῶσιν τῶν Ἱερῶν Γραφῶν, τήν σπουδαίαν μόρφωσιν καί τάς προσπαθείας του διά τήν εὐστάθειαν, τήν εἰρήνην καί τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Παναγιώτατε, ὅπως ἤδη ἀνέφερα κατά τό παρελθόν πρός Ὑμᾶς, ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας πού ἡγεῖσθε ἔχει ἀναδείξει τό μαρτύριον εἰς τό ὁποῖον ἅπαντες καλούμεθα κατά τάς Γραφάς, τοὐτέστι τό κάλεσμα πρός μαρτυρίαν ἐν λόγοις καί ἐν ἔργοις, εἰς μίαν κλῆσιν πού τυγχάνει περισσότερον σπουδαία καί ἀπό αὐτήν καθ’ ἑαυτήν τήν ἀνθρωπίνην ζωήν. Τό τίμημα τοῦ μαρτυρίου τούτου ἐκδηλοῦται εἰς πλείστας ὅσας περιοχάς ἀνά τήν ὑφήλιον σήμερον. Ὄχι μακρυά ἀπό ἐδῶ συνεχίζομεν νά ἀναζητῶμεν τό ἔλεος τοῦ Χριστοῦ καί τήν μεσιτείαν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, Μητρός τοῦ Κυρίου μας, διά τήν Συρίαν καί τήν Μέσην Ἀνατολήν ἐν γένει, καί ἰδιαιτέρως διά τούς (ἀπαχθέντας) Σεβ. Μητροπολίτας Χαλεπίου Υohanna Ibrahim, τοῦ Συροϊακωβιτικοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας, καί Παύλου Yazigi, τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας.

Τέλος, ἅπας ὁ Χριστιανικός κόσμος, Παναγιώτατε, γνωρίζει ὅτι περί τά τέλη τοῦ τρέχοντος μηνός θά συνέλθῃ ἐν Κρήτῃ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Εὑρίσκεσθε εἰς τάς προσευχάς μας, ἰδιαιτέρως κατά τούς τελευταίους μῆνας, κατά τούς ὁποίους συντονίζετε Ὑμεῖς προσωπικῶς καί οἱ συνεργάται Σας τό τελικόν στάδιον τῆς διοργανώσεως τῆς ἐπικειμένης Συνόδου, ἀποβλέποντες εἰς τήν ἀναζήτησιν τρόπων, διά τῶν ὁποίων ἡ Σύνοδος θά καταστῇ ἐμπειρικόν γεγονός καί δι’ ἅπαντας τούς Ὀρθοδόξους πιστούς. Ἡ πρότασις διά τήν σύγκλησιν τῆς Συνόδου ταύτης μετά τήν πάροδον τόσων αἰώνων ἀφορᾷ εἰς τήν ὅλην Ἐκκλησίαν. Πᾶσαι αἱ λοιπαί Χριστιανικαί Ἐκκλησίαι καί Ὁμολογίαι θά ἐνισχυθοῦν καί θά ἐνδυναμωθοῦν, ἀτενίζουσαι εἰς τό παράδειγμα τῆς ἀνανεωμένης καί πλέον ἑνωμένης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν μέσῳ πάντων ἡμῶν. Ἀπό τό παράδειγμά Σας θά ἀντλήσωμεν τήν εὐλογίαν καί τήν δύναμιν τῆς πίστεως καί τοῦ σκοποῦ. Διό καί προσευχόμεθα ἡ Σύνοδος νά εἶναι πλουσίως εὐλογημένη ὑπό τῆς καθοδηγήσεως τοῦ Παναγίου  Πνεύματος, ὥστε νά καταστῇ κατά τό λόγιόν Σας ὄχι μόνον τό πρῶτον ἀλλ’ ἐπίσης καί «τό ἀποφασιστικόν βῆμα» πού μέ τήν ἐπίνευσιν τῆς Θείας Χάριτος θά δώσῃ εἰς τήν Ὀρθόδοξον μαρτυρίαν τήν ἔγκυρον σφραγίδα τῆς ἑνότητος καί τῆς συνοδικότητος.

Παναγιώτατε, ἡ ἀνάλογος ἐμπειρία ἡμῶν ὡς Ἀγγλικανῶν κατά τό τρέχον ἔτος (ἐπ’ ἀφορμῇ τῆς Συνάξεως τῶν Προκαθημένων τῆς Ἀγγλικανικῆς Κοινωνίας κατά τόν παρελθόντα Ἰανουάριον), ἄν καί ἐπρόκειτο περί σαφῶς ἀπλουστέρων συναντήσεων, μέ ἐδίδαξε περισσότερον ἀπό ὅλα περί τῆς πολυπλοκότητος πού συνεπάγεται ἡ σύγκλησις μιᾶς τοιαύτης Συνόδου. Μετ’ αἰσθημάτων βαθείας ἀδελφικῆς ἀγάπης Σᾶς διαβεβαιῶ διά τάς προσευχάς μου, καθώς συνεχίζονται αἱ προετοιμασίαι διά τήν σπουδαίαν συνάντησιν ταύτην. Εἴθε τό Πανάγιον Πνεῦμα νά εἶναι παρόν κατά τήν διάρκειαν τῶν συζητήσεων, οὕτως ὥστε ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος νά καταστῇ Σύνοδος τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης. Προσβλέπω εἰς τήν συνέχισιν τοῦ κοινοῦ μας προσκυνήματος. Εἰς ἕνα κόσμον πού ἐπιζητεῖ τήν λύτρωσιν καί τήν καταλλαγήν, εἶμεθα εἰς θέσιν καί δυνάμεθα νά προσφέρωμεν τήν μόνην αἰώνιον ἐλπίδα καί τόν ἀσύλητον θησαυρόν, καθώς ὁμολογοῦμεν καί δίδομεν τήν μαρτυρίαν τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀναστημένου Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν.

Your All-Holiness, Beloved Brother in Christ,

Christos aneste!

It is with great joy I greet you and all those gathered here in this Orthodox Paschal season in the peace of our risen Lord and Saviour Jesus Christ. I thank you most cordially for inviting me to join this pilgrimage to Cappadocia. I bring the greetings of the whole Anglican Communion.

I have fond memories of my first visit to you in January 2014 at the Phanar. This was the beginning of a friendship that I cherish. The warmth of your welcome at our first meeting, the significance of the city Istanbul, in which you hold your seat as Archbishop of Constantinople, New Rome and Ecumenical Patriarch, impressed themselves on me as a moving experience.

Since then, over a number of significant milestones, our bond has grown. Through the brief Common Statement we had agreed on at the Phanar in January 2014, we established a basis and vision for witnessing to the Gospel of Jesus Christ in today’s troubled world. Then during your reciprocal visit to Lambeth Palace, we displayed greater unity and closer fellowship by our presence at ecumenical services filled with symbolic significance, by our participation together at formal functions organised by the Nikaean Club and the Greek Community, as well as our shared private conversations. It was a delight to congratulate you at a service held in Lambeth Palace Chapel on the twenty-fourth anniversary of your enthronement.

With great pain in our hearts we prayed for those affected by conflict, persecution, climate change and the refugee crisis. In the face of such great concerns, we agreed to undertake the joint organisation of an international conference in Istanbul on overcoming modern slavery and human trafficking, a conference taking place next year.

Finally, at a choral evensong in Westminster Abbey, a copy of the latest Agreed Statement, entitled In The Image and Likeness of God: A Hope-Filled Anthropology was presented to us by the Co-Chairmen of the International Commission for the Anglican-Orthodox Theological Dialogue. We were able to celebrate what Anglicans and Orthodox affirm together about the human person. This milestone provides the theological foundation for forthcoming discussions on the practical consequences of our shared theology to address the key themes, including the protection of the environment, ethical questions around medical interventions, and family life, and our call to reconciliation in the world around us.  You yourself have been an untiring advocate for peace and reconciliation – politically, with the natural world and in your historic visit at the installation of His Holiness Pope Francis I.

Historically I see these achievements as signs of a further deepening of the deep-rooted friendship between our two churches. As noted by Your All Holiness during the visit to Lambeth Palace, as early as the 17th century Cyril Lukaris, Patriarch first of Alexandria and then of Constantinople, had many contacts with the English Church and State. The Anglican and Eastern Churches Association and the Fellowship of St Alban and St Sergius have both fostered and continue to strengthen ecumenical friendships.

In a time when, for the first time, surveys show that those in the UK who say they have no faith outnumber those who say they are Christians, the importance of our visible expression of love and support is inestimable. Each day the Community of St Anselm at Lambeth Palace prays that “we may experience the suffering caused by division, may see our sin and hope beyond all hope.” This pilgrimage draws us closer to Christ and thus to each other.

We have seen today the signs of churches and monasteries emptied by the shock of war. We know also the long term decline caused by secularism and churches consequently giving in to individualism, to a lack of holiness, to fear, yet together we know hope.  I am grateful and humbled for this ecumenical love, extended to myself and my wife, to Bishop Jonathan and his wife.

Today, at this gathering for Vespers in the former Church of St Constantine and St Helen, we continue to be moved by history. Saint Basil the Great, Archbishop of Caesarea in Cappadocia, “belongs not to the Church of Caesarea alone, nor merely to his own time, nor was he of benefit only to his own kinsmen, but rather to all lands and cities worldwide, and to all people he brought and still brings benefit, and for Christians he always was and will be a most salvific teacher.” Thus spoke St Basil’s contemporary, St Amphilochius, Bishop of Iconium. St Athanasius the Great had a high regard for St Basil, for his reverence, his deep knowledge of Holy Scripture, his great learning, and his efforts for the welfare of Church peace and unity.

Your All Holiness, as I have mentioned once before to you, the history of the  Orthodox Church has demonstrated over the centuries the martyrdom to which we are called in scripture, the call to witness in word and life, a call more important than life itself. The cost of that martyrdom is witnessed in so many places today. Close to this place we continue to seek the mercy of Christ and the intercession of the Blessed Virgin Mary / Mother of the Lord on Syria and the Middle East as a whole, in particular for His Eminence Metropolitan Yohanna Ibrahim of Aleppo of the Syrian Patriarchate of Antioch, and His Eminence Metropolitan Boulos Yazigi of Aleppo and Alexandrette of the Greek Orthodox Patriarchate of Antioch.

Finally, the whole Christian world is aware that you are meeting later this month for the Holy and Great Council of the Orthodox Church. You have been in all our prayers, in particular during the last months as you and your co-workers have coordinated the final preparatory phases of the Council, looking also to find ways to enable the Council to be an event experienced by all the Orthodox Faithful.

The proposal after so many centuries to hold a Council concerns the whole Church.  All other churches and Christian bodies can only be encouraged and strengthened by a renewed and more visibly unified Orthodox Church in our midst.  From you we find great blessing and strength of faith and purpose. So we pray that the Council will be greatly blessed by the guidance of the Holy Spirit and prove to be as you have said not only a first but also ‘a most decisive step’ that, by God’s grace, will give Orthodox witness the authoritative seal of unity and conciliarity.

Your All Holiness, dear Brother,

our experience as Anglicans this year, in far simpler meetings, has taught me more of the complexities of convening and presiding at such global gatherings;  and it leads me, with a deep sense of fraternal love, to assure you of my prayers as you now look to the inauguration of this great gathering. May the Holy Spirit be ever present during your deliberations and may it be a Council of hope and love. I look forward to our continuing pilgrimage together.  In a world crying out for redemption and reconciliation may we be strengthened to point together to the only eternal hope and lasting treasure as we confess and witness to Christ, our risen Lord and Saviour.