Η δέκατη πέμπτη σύγκληση της ολομέλειας της Μικτής Διεθνούς Επιτροπής για τον
Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας
πραγματοποιήθηκε από 1 έως 7 Ιουνίου 2023 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Τη
συνάντηση φιλοξένησε αβραμιαίως και πατρικώς ο Μακαριώτατος Πάπας και Πατριάρχης
Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρος Β'.
Δεκαοκτώ Ρωμαιοκαθολικά μέλη ήταν παρόντα, μερικά δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν.
Εκπροσωπήθηκαν δέκα Ορθόδοξες Εκκλησίες και συγκεκριμένα το Οικουμενικό
Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το Πατριαρχείο
Ρουμανίας, το Πατριαρχείο Γεωργίας, η Εκκλησία της Κύπρου, η Εκκλησία της Ελλάδος, η
Εκκλησία της Πολωνίας, η Εκκλησία της Αλβανίας και η Εκκλησία Τσεχίας και Σλοβακίας.
Η Επιτροπή εργάστηκε υπό την καθοδήγηση των δύο συμπροέδρων της, του Σεβ.
Μητροπολίτη Πισιδίας κ. Ιώβ (Οικουμενικό Πατριαρχείο) και του Σεβ. Καρδινάλιου κ.Kurt
Koch (Ποντιφική Επιτροπή για την Προώθηση της ενότητας των Χριστιανών), και με την
βοήθεια των συν-γραμματέων, του Πρωτοπρεσβυτέρου Alexis Torrance και του Monsignor
Andrea Palmieri.
Κατά την εναρκτήρια συνεδρία της ολομέλειας, η οποία πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη,1η
Ιουνίου, στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η Επιτροπή έγινε θερμά δεκτή από τον
φιλοξενούντα Μακαριώτατο Πάπα και Πατριάρχη κ.κ. Θεόδωρο Β', ο οποίος τόνισε ότι «ο
θεολογικός διάλογος πρέπει να καλλιεργηθεί, να προχωρήσει, να καρποφορεί σε όλα τα
επίπεδα, με ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια και αμοιβαίο σεβασμό».
Απαντώντας, οι δύο Συμπρόεδροι εξέφρασαν τις ευχαριστίες τους για τη φιλοξενία που
προσέφερε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και μετέφεραν στον Μακαριώτατο τους
χαιρετισμούς του Αγιωτάτου Πάπα κ. Φραγκίσκου και του Παναγιωτάτου Οικουμενικού
Πατριάρχη κ.Βαρθολομαίου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συγκλήσεως στη χώρα των
τόσο μεγάλων Πατέρων και Φωτιστών της Εκκλησίας.
Την πρώτη μέρα της συνάντησης, όπως συνηθίζεται, τα Ρωμαιοκαθολικά και Ορθόδοξα
μέλη συναντήθηκαν χωριστά για να συντονίσουν τις εργασίες τους. Στη συνέχεια, η
Επιτροπή συγκλήθηκε σε ολομέλεια στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
για να εξετάσει το σχέδιο κειμένου που συντάχθηκε από τη Συντονιστική Επιτροπή στις
συνεδριάσεις του Bose (Ιταλία 2018 και 2019) και του Ρεθύμνου (Κρήτη 2022). Μια πρώτη
ανάγνωση του κειμένου για αρκετές ημέρες έφερε πολλές προτεινόμενες τροποποιήσεις και

αναθεωρήσεις, οι οποίες στη συνέχεια εφαρμόστηκαν από μια συντακτική επιτροπή,
αποτελούμενη από τρία Ορθόδοξα και τρία Ρωμαιοκαθολικά μέλη. Κατά τη διάρκεια της
συζήτησης έγινε ανταλλαγή διαφόρων απόψεων. Στη συνέχεια, το αναθεωρημένο κείμενο
υποβλήθηκε στην ολομέλεια, η οποία το συζήτησε λεπτομερώς και κατέληξε σε συμφωνία
για το έγγραφο, με τίτλο «Συνοδικότητα και Πρωτοκαθεδρία στη δεύτερη χιλιετία και
σήμερα». Διαφωνία με ορισμένες παραγράφους του εγγράφου εξέφρασε η αντιπροσωπεία
του Πατριαρχείου Γεωργίας.
Η συζήτηση επικεντρώθηκε στη συνοδικότητα και την πρωτοκαθεδρία σε Ανατολή και Δύση
κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας, δίνοντας στο μέτρο του δυνατού μια κοινή
ανάγνωση αυτής της ιστορίας και δίνοντας ο ένας στον άλλον την ευκαιρία να συζητήσουν
με ευρύ πνεύμα, ώστε να «προαχθεί η αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη που
αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη συμφιλίωση στις αρχές της τρίτης χιλιετίας». Στο
συμπέρασμά της, το έγγραφο που ενέκρινε η Επιτροπή ανέφερε ότι «η αλληλεξάρτηση της
συνοδικότητας και της πρωτοκαθεδρίας είναι θεμελιώδης αρχή στη ζωή της Εκκλησίας» και
ότι αυτή η αρχή «πρέπει να επικαλείται για να καλύψει τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της
Εκκλησίας στην εποχή μας».
Επιπλέον, η Επιτροπή έλαβε υπόψη ότι κάποια παρεξήγηση ήταν εμφανής στη λήψη της
γραμμής «Εφέσεις σχετικά με πειθαρχικά θέματα έγιναν επίσης στην έδρα της
Κωνσταντινούπολης και σε άλλες έδρες» στο έγγραφο Chieti (2016), παράγραφος 19. Η
Επιτροπή αποφάσισε να διαβαστεί η προαναφερθείσα γραμμή υπό το φως του Κανόνα 9
της Δ' Οικουμενικής Συνόδου (Χαλκηδόνα 451): «Εάν επίσκοπος ή κληρικός έχει διαφωνία
με τον μητροπολίτη της επαρχίας, ας προσφύγει στον Έξαρχο της Μητρόπολης, ή προς τον
θρόνο της Αυτοκρατορικής Πόλης Κωνσταντινουπόλεως, και εκεί ας δικαστεί».
Το Σάββατο, 3η Ιουνίου, τα Ρωμαιοκαθολικά μέλη τέλεσαν τη Θεία Ευχαριστία στον
Καθεδρικό Ναό της Αγίας Αικατερίνης υπό τον Καρδινάλιο Kurt Koch, παρουσία του
Μακαριωτάτου Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρου Β' και των Ορθοδόξων
μελών. Στον εορτασμό παρευρέθηκαν μαζί με κληρικούς και πιστούς της τοπικής κοινωνίας
ο Αποστολικός Νούντσιος στην Αίγυπτο, Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Nicolas Thévenin
και ο Αποστολικός Βικάριος Αλεξανδρείας, Σεβ. Επίσκοπος Claudio Lurati. Μετά τη
λειτουργία, παρετέθη δεξίωση από τη Φραγκισκανική Κοινότητα Αλεξάνδρειας.
Την Κυριακή, 4η Ιουνίου, τα Ορθόδοξα μέλη τέλεσαν τη Θεία Λειτουργία για την Πεντηκοστή
στη Ιερά Πατριαρχική Μονή Οσίου Σάββα Αλεξανδρείας. Της εορτής προέστη ο
Μακαριώτατος Πάπας και Πατριάρχης κ.κ.Θεόδωρος Β', παρουσία των Ρωμαιοκαθολικών
μελών. Αργότερα προσφέρθηκε δεξίωση από την Ελληνική Κοινότητα Αλεξάνδρειας. Το
απόγευμα τα μέλη επισκέφτηκαν την περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.
Κατά τη διάρκεια των ακολουθιών που τελέστηκαν το Σάββατο 3η Ιουνίου και την Κυριακή
4η Ιουνίου, προσευχήθηκαν για την ειρήνη στην Ουκρανία και για την ανάπαυση των μελών
της Επιτροπής, που πρόσφατα απεβίωσαν.
Την Τρίτη 6 Ιουνίου, τα μέλη της Επιτροπής υποδέχτηκε και φιλοξένησε ο Γενικός Πρόξενος
της Ελληνικής Δημοκρατίας στην Αλεξάνδρεια, κ.Αθανάσιος Β. Κοτσιώνης, με την παρουσία
του Μακαριωτάτου Πάπα και Πατριάρχη..

Την Τετάρτη 7 Ιουνίου, οι σύνεδροι επισκέφθηκαν τη Βιβλιοθήκη και το Κειμηλιοφυλακείο
του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Κατά τη διάρκεια της τελικής συνεδρίασης, η Μικτή Επιτροπή εξέφρασε την επιθυμία να
πραγματοποιήσει συνεδρίαση της Συντονιστικής Επιτροπής το επόμενο έτος για να
συνεχίσει το έργο της Επιτροπής.
Η συνεδρίαση της Μικτής Επιτροπής χαρακτηρίστηκε από πνεύμα φιλίας και συνεργασίας
που βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Τα μέλη εκτίμησαν ιδιαίτερα τη πλουσιοπάροχη φιλοξενία
της Δευτεροθρόνου Εκκλησίας και εκφράζουν ευγνώμονες ευχαριστίες για όλες τις επιτυχείς
προσπάθειες προς τον Αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας,
Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυκράτιδος κ.Παντελεήμονα και προς τον Πατριαρχικό
Επίτροπο Αλεξανδρείας, Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πηλουσίου κ.Νάρκισσο. Τα μέλη
συνιστούν θερμά το συνεχιζόμενο έργο του διαλόγου στις προσευχές των πιστών.

Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 7 Ιουνίου 2023.

=====================================================

JOINT INTERNATIONAL COMMISSION FOR THE THEOLOGICAL
DIALOGUE BETWEEN THE ROMAN CATHOLIC CHURCH AND THE

ORTHODOX CHURCH

15th PLENARY SESSION
Alexandria, Egypt, 1-7 June 2023

COMMUNIQUÉ

The fifteenth plenary meeting of the Joint International Commission for Theological Dialogue
between the Roman Catholic Church and the Orthodox Church was held from 1 to 7 June 2023
in Alexandria, Egypt. The meeting was most generously and paternally hosted by His Beatitude
Theodoros II, Pope and Patriarch of Alexandria and All Africa.
Eighteen Roman Catholic members were present, a few were unable to attend. Ten Orthodox
Churches were represented, namely the Ecumenical Patriarchate, the Patriarchate of
Alexandria, the Patriarchate of Jerusalem, the Patriarchate of Romania, the Patriarchate of
Georgia, the Church of Cyprus, the Church of Greece, the Church of Poland, the Church of
Albania and the Church of the Czech Lands and Slovakia.
The Commission worked under the direction of its two co-presidents, Metropolitan Job of
Pisidia (Ecumenical Patriarchate) and Cardinal Kurt Koch (Dicastery for Promoting Christian

Unity), and assisted by the co-secretaries, Protopresbyter Alexis Torrance and Monsignor
Andrea Palmieri.
At the opening plenary session held on Thursday, 1 June in the Patriarchate of Alexandria, the
Commission was warmly welcomed by the host, His Beatitude Pope and Patriarch Theodoros
II, who emphasized that ‘the theological dialogue needs to be cultivated, to progress, to bear
fruit at all levels, with honesty, dignity, and mutual respect’.
In response the two co-presidents expressed their thanks for the hospitality offered by the
Patriarchate of Alexandria and conveyed to His Beatitude the greetings of His Holiness Pope
Francis and of His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew, underlining the
significance of gathering in the land of so many great Fathers and luminaries of the Church.
On the first day of the meeting, as is customary, the Roman Catholic and Orthodox members
met separately to coordinate their work. The Commission then convened in plenary session in
the Patriarchal Cathedral of the Annunciation to examine the draft text produced by the
Coordinating Committee in the meetings of Bose, Italy (2018 and 2019), and Rethymno, Crete
(2022). A first reading of the text over several days brought numerous suggested amendments
and revisions, which were then implemented by a drafting committee composed of three
Orthodox and three Roman Catholic members. During the discussion there was an exchange of
different views. The revised text was then submitted to the plenary, which discussed it in detail
and reached agreement on the document, entitled ‘Synodality and Primacy in the Second
Millennium and Today’. Disagreement with some paragraphs of the document was expressed
by the delegation of the Patriarchate of Georgia.
The discussion focused on synodality and primacy in East and West over the course of the
second millennium, giving as far as possible a common reading of that history, and affording
each other the opportunity to dialogue in a spirit of openness so as to ‘further the mutual
understanding and trust that are essential prerequisites for reconciliation at the start of the third
millennium’. In its Conclusion, the document adopted by the Commission stated that ‘the
interdependence of synodality and primacy is a fundamental principle in the life of the Church’
and that this principle ‘should be invoked to meet the needs and requirements of the Church in
our time’.
Moreover, the Commission took into consideration that some misunderstanding was evident in
the reception of the line ‘Appeals regarding disciplinary matters were also made to the see of
Constantinople, and to other sees’ in the Chieti Document (2016), paragraph 19. The
Commission resolved that the aforementioned line should be read in light of Canon 9 of the
Fourth Ecumenical Council (Chalcedon 451): ‘if a bishop or clergyman should have a
disagreement with the metropolitan of the province, let him have recourse to the Exarch of the
Diocese, or to the throne of the Imperial City of Constantinople, and there let it be tried’.
On Saturday, 3 June, the Roman Catholic members celebrated the Eucharist in the Cathedral of
Saint Catherine presided over by Cardinal Kurt Koch, in the presence of His Beatitude Pope
and Patriarch Theodoros II and the Orthodox members. The Apostolic Nuncio in Egypt, His

Excellency Archbishop Nicolas Thévenin, and the Apostolic Vicar of Alexandria, Bishop
Claudio Lurati, attended the celebration together with clergy and faithful of the local
community. Following the service, a reception was hosted by the Franciscan Community of
Alexandria.
On Sunday, 4 June, the Orthodox members celebrated the Divine Liturgy for Pentecost in the
Monastery of Saint Sabbas in Alexandria. The celebration was presided over by His Beatitude
Pope and Patriarch Theodoros II, in the presence of the Roman Catholic members. Later, a
reception was kindly offered by the Greek Community of Alexandria. In the afternoon, the
members visited the famous library of Alexandria.
During the services celebrated on Saturday, 3 June, and Sunday, 4 June, prayers were offered
for peace in Ukraine, and for the repose of the recently departed members of the Commission.
On Tuesday, 6 June, the members of the Commission were welcomed and hosted by the Consul
General of the Hellenic Republic in Alexandria, Athanassios B. Kotsionis, with the Patriarch in
attendance. On Wednesday, 7 June, the delegates visited the Library and Museum of the
Patriarchate of Alexandria.
During the meeting’s closing session, the Joint Commission expressed the desire to hold a
meeting of the Coordinating Committee next year to continue the Commission’s work.
The meeting of the Joint Commission was marked by a spirit of friendship and collaboration
based on trust. The members greatly appreciated the generous hospitality of the host Church,
and were deeply grateful for all the efforts of the Chief Secretary of the Holy Synod of the
Patriarchate of Alexandria, His Eminence Metropolitan Panteleimon of Naucratis, and the
Patriarchal Vicar of Alexandria, His Eminence Metropolitan Narcissus of Pelusium, for
coordinating the logistics of the meeting. The members strongly commend the continuing work
of the dialogue to the prayers of the faithful.