Στο πλαίσιο του Φροντιστηρίου της Λειτουργικής και των σχετικών μαθημάτων για τη λατρευτική κατάρτιση και σπουδή των φοιτητών, στο Παρεκκλήσιο της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. τελέσθηκε και φέτος την Πέμπτη 7 Απριλίου 2016 η Λειτουργία Προηγιασμένων Δώρων Ιακώβου του Αδελφοθέου.
Την Προηγιασμένη τέλεσαν Ιερείς- φοιτητές της Σχολής υπό την καθοδήγηση των λειτουργιολόγων Καθηγητών και έψαλε η Χορωδία «Τρεις Ιεράρχες» υπό τη διεύθυνση του Επίκ. Καθηγητού π. Σπυρίδωνος Αντωνίου.
Πρόκειται για ενδιαφέρουσα πτυχή της λειτουργικής μας παράδοσης μαρτυρούμενη από Ερμηνευτικά Υπομνήματα της θείας Λειτουργίας, λειτουργικά χειρόγραφα και Τυπικά που καταγράφουν την τάξη των Ιεροσολύμων. Οι ερμηνευτές π.χ. της Λειτουργίας, Θεόδωρος Ανδίδων (11ος αι.) και Ψ. Σωφρόνιος Ιεροσολύμων (12ος αι.), αναφερόμενοι στη γνωστή Προηγιασμένη, τη βυζαντινή, σημειώνουν ότι κάποιοι την αποδίδουν μεταξύ των άλλων και στον αδελφό του Κυρίου, Ιάκωβο (PG 140, 460C και PG 87, 3981D).
Αν και δεν αποκλείεται οι ως άνω συγγραφείς να θεωρούν και τις δύο Προηγιασμένες ως έργο του αγίου Ιακώβου, η σύγχυση είναι σαφής. Όπως δε γράφει ο μακαριστός καθηγητής της Λειτουργικής Ιωάννης Φουντούλης «η μαρτυρία αύτη (των δύο ερμηνευτών δηλαδή) θα ήτο άνευ σημασίας αν εις το Σιναϊτικόν χειρόγραφον 1040 των μέσων του ΙΒ΄ αιώνος δεν περιείχοντο διακονικά, επιγραφόμενα «Διακονικά της προηγιασμένης λειτουργίας του αγίου Ιακώβου».
Στο Τυπικό επίσης της Αναστάσεως (12ος αι.) περιλαμβάνεται και η τάξη της Προηγιασμένης, όπως γινόταν στα Ιεροσόλυμα κατά τις ημέρες Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Τρίτη και Μεγάλη Τετάρτη.
Η δομή αυτής της Προηγιασμένης, η οποία έχει εκδοθεί από τον Ιωάννη Φουντούλη στη σειρά «Κείμενα Λειτουργικής», είναι όπως της Βυζαντινής, τελούμενη ασφαλώς στο πλαίσιο του Εσπερινού και με διαφορετικό κείμενο. Περιέχει όμως περισσότερα λειτουργικά στοιχεία όπως π.χ. το «Καταξίωσον», απόστιχα, λιτή, το «Νυν απολύεις», Σύμβολο της Πίστεως. Η Ενάτη Ώρα ψάλλεται μέχρι το «Μη δη παραδώης ημάς εις τέλος …» «εις δύο χορούς πραεία τη φωνή», με ήρεμο δηλαδή τρόπο. Το ίδιο και οι ψαλμοί (Προοιμιακός και τα «Προς Κύριον»). Περιέχει ακόμη τρία παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα, Ευαγγέλιο τη Μεγάλη Εβδομάδα, χωρίς την αναδίπλωση του Εσπερινού φωτός με το «φως Χριστού φαίνει πάσι».
Η αποδιδόμενη στον απόστολο Ιάκωβο Προηγιασμένη διασώζει παλαιά ιεροσολυμητικά λειτουργικά πρότυπα και φαίνεται ότι ετελείτο στα Ιεροσόλυμα τουλάχιστον έως τον 12ο αι., οπότε και αντικαταστάθηκε από την Προηγιασμένη της Βυζαντινής λειτουργικής παράδοσης.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα λαμπρό κείμενο με υψηλού επιπέδου λειτουργικό λόγο, θεολογικού και ανθρωπολογικού περιεχομένου, με αναφορές στους προσκυνητές των Ιεροσολύμων και δη το ζωηφόρο τάφο, και με χαρακτηριστικά διακονικά παραγγέλματα, όπως π.χ. «Αλλήλους επίγνωτε˙ αλλήλους γνωρίσατε. Τας θύρας κλείσατε. Ορθοί πάντες», μετά την Απόλυση των Κατηχουμένων και πριν την Μεγάλη Είσοδο με την ψαλμωδία του χερουβικού ύμνου «Νυν αι δυνάμεις των ουρανών…».
