Ο αγώνας και η αγωνία του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από 12 επιστολές του.
Πέρα από τα κηρύγματά του, πέρα από τα θαύματά του, υπάρχουν και οι γραπτές μαρτυρίες του, που μπορεί να είναι σύντομες και με συγκεκριμένο περιεχόμενο οι περισσότερες, την ίδρυση σχολείων, ωστόσο αποκαλύπτουν τις ανησυχίες του, αλλά και το σκοπό του, που δεν είναι άλλος από την ενδυνάμωση της πίστης, μέσω της αφύπνισης συνειδήσεων με τη δημιουργία εκπαιδευτηρίων.
Στην εποχή εκείνη, που μοιάζει με τη δική μας, αφού και σήμερα είμαστε υποδουλωμένοι στην πνευματική σύγχυση, γονατισμένοι από τον κλυδωνισμό των αξιών, ο άγιος Κοσμάς, όπως δείχνουν και οι επιστολές του, μόχθησε, προτρέποντας τη στροφή προς την παιδεία, που μπορούσε να διανοίξει το νου και να μορφώσει χριστιανικά τους Ραγιάδες, να κάνει τους σκλάβους να καταλάβουν ότι ο Χριστός ήταν η μόνη αντίρροπη δύναμη εναντίον του εκτροχιασμού στον εξισλαμισμό.
Η πίστη, θεωρεί ο άγιος Κοσμάς, που θα την ενίσχυαν τα σχολεία, ως λόγος και πράξη ζωής, ως λόγος και πράξη δύναμης, ως λόγος και πράξη αλήθειας, ως λόγος και πράξη σωτήριου ανθρωπισμού μπορεί να ανασχέσει το ρεύμα του κακού, δηλαδή της απιστίας, να μεταμορφώσει την τυραννική ζωή και να μην επιτρέψει να νεκρώσουν τα ανθρώπινα ήθη.
ΔΩΔΕΚΑ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ
Προς τον αδελφό του Ιερομονάχο Χρύσανθον,
Σχολάρχη Νάξου
Πανοσολογιώτατε αγαπητέ μοι αδελφέ κυρ Χρύσανθε, ασπαζόμενος προσκυνώ σε και παρακαλώ των Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν σου και σωματικήν υγείαν.
Χάριτι θεία, αδελφέ υγιαίνω οπωσούν, ψυχικά δε Κύριος οίδε. Τα κατ’ εμέ δε και περί εμέ φαίνονται πολλά και απίστευτα εις τους πολλούς και μήτε εγώ δύναμαι να τα καταλάβω.
Τόσον δε μόνον λέγω σοι, δια να δοξάσης τον Κύριον και να χαρής, ότι γίνεται αρκετή μετάνοια εις τους αδελφούς.
Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία Ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά γράμματα, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον μου βεβαιούντος δια τινών επακολουθησάντων σημείων.
Πλην δόξα τω λέγοντι, η γαρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται. Περιέχομαι δε κατά το παρόν την Παραμυθίαν και Μαργαρίτην, ελπίζω δε εις ολίγον καιρόν να σας απολαύσω, αν ο Θεός θέλη. Περιήλθον δε και την πατρίδα και πάντες οι συγγενείς σε προσκινούσι και οι φίλοι.
Ασπάζομαι σε και τον πανιερώτατον δεσπότην και εύχομαι πάντας τους εν Χριστώ αδελφούς.
Υγίαινε ψυχικά και σωματικά.
Δέκα χιλιάδες Χριστιανοί, με αγαπώσι και ένας με μισεί.
Χίλιοι Τούρκοι με αγαπώσι και ένας όχι τοσον.
Χίλιοι Εβραίοι θέλουν τον θάνατόν μου και ένας όχι.
αψοθ΄ (1779) Μαρτίου β΄
Ο σός αδελφός
Κοσμάς ιερομόναχος
***
Προς τον τοποτηρητή της Ι. Μητροπόλεως Κεφαλληνίας
Γεώργιο Κλαδά
Τω αιδεσιμωτάτω και ελλογιμωτάτω κ. κ. Γεωργίω Κλαδά, μεγάλω οικονόμω και αρχιδιδασκάλω Κεφαλληνίας, Κάστρον.
Σοφολογιώτατε, πανοσιώτατε άγιε μέγα οικονόμε κύριε Γεώργιε, ασπαζόμενος σε χαιρετώ.
Εγώ, αδελφέ, είμαι άνθρωπος αμαρτωλός και αμαθής, δούλος ανάξιος Χριστού του Θεού ημών· παρακινούμενος δε από τους πατριάρχας της ανατολικής Εκκλησίας, αρχιερείς, ηγουμένους και μάλιστα από τον κύριον Σωφρόνιον να διδάξω τους χριστιανούς κατά δύναμιν, ευρισκόμενος εδώ εις το ευλογημένον νησίον και λαμβάνωντας την άδειάν των… και του προβεδούρου εις την Άσσον, μοι εφάνη εύλογον και νόμιμον το να αναφέρω εις την πανοσιότητά σου και ζητώ άδειαν παρά σου, επειδή είσαι οικονόμος του αρχιερέως, και συμβουλήν, επειδή είσαι αδελφός και γέννημα θρέμμα εις τον τόπον τούτον και ηξεύρεις τα πράγματα καλύτερα.
Συμβούλευσέ με λοιπόν ό,τι σε φωτίση ο Θεός ή αμέσως ή εμμέσως δια γράμματος, δια να κάμωμεν το χρέος μας.
Εύχομαι σε και δια σου πάντας τους Χριστιανούς.
Υγίαινε.
αψοζ΄ (1777) Ιουνίου ιγ΄
Σος αδελφός εν Χριστώ
Κοσμάς ιερομοναχος
***
Προς τους κατοίκους του Ζαλόγγου Ιωαννίνων
Ευγενέστατοι αγαπητοί αδελφοί και τέκνα μου πνευματικά, οι κατοικούντες την χώραν Ζάλογγον, ασπαζόμενος σας εύχομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος ανάξιος του Χριστού του Θεού ημών, περιεχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς ήλθα και εδώ εις την χώραν σας· και βλέποντας ότι δεν έχεται σχολείον επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωκαν δια το σχολείον το κατά δύναμιν και προαίρεσιν.
Πρέπει δε και η ευγενία σας να βοηθήτε πάντοτε το σχολείον σας εξ ιδίων πόρων ή από την χώραν κοινώς ή και από τα βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρά των ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης και παρακαλώ τον Κύριον να ευλογήση την χώραν σας, το σχολείον και τα παιδιά σας, και να σας αξιώση να ζήσετε εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη και εις τον παράδεισον, να χαίρεσθε και ευφραίνεσθε και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα. Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω
αψοθ΄ (1779) Ιανουάριος
Κοσμάς ιερομόναχος
και ανάξιος δούλος σας
***
Προς τους κατοίκους του χωριού Παπαδατών
Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Παπαδάται σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ αδελφοί μου, ως δούλος του Θεού ημών ανάξιος, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς, ήλθα και εδώ εις την χώραν σας και βλέποντάς ότι δεν έχετε σχολείον, επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας.
Πρέπει δε και η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή και από βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρά ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης και παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήσει και την χώραν σας και το σχολείον και τα παιδιά σας, και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη εις τον παράδεισον, να χαίρεσθε και ευφραίνεσθε, να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα. Αμήν.
Έβαλα δε και επίτροπον με την γνώμην πάντων τον κύρ Ιωάννην του Πάνου και επιστάτας και βοηθούς αυτού τον κύρ Δήμον του παπά Ιωάννου και τον κύρ Σταύρον του Δήμου, να κυβερνήσουν το σχολείον, καθώς ο Κύριος τους φωτίση.
αψοθ΄(1779) Μάρτιος
Κοσμάς ιερομόναχος
Ευχέτης σας
***
Προς τους κατοίκους των χωριών Μπουζίνας και Χάλιου
Ευγενέστατοι αγαπητοί αδελφοί μου, οι κατοικούντες το χωρίον Χάλιου, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ δε, αδελφοί μου, ως δούλος ανάξιος Χριστού του Θεού ημών, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς με άδειαν των κατά τόπους αρχιερέων, ήλθα εις το χωρίον σας, και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον να διαβάζουν τα παιδία σας χωρίς πληρωμήν, επαρακίνησα και εγώ τους χριστιανούς και έδωσαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας.
Πρέπει δε και η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από το χωρίον ή από βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρά των ανθρώπων.
Είμαι και εγώ χρεώστης και παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήση και το χωρίον σας και το σχολειόν σας και τα παιδία σας να μάθωσι γράμματα, και να αξιωθήτε να ζήσετε εδώ καλά και θεάρεστα και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα. Αμήν.
Έβαλα δε και επίτροπον με την γνώμην πάντων τον κύρ Ρίζον του Δήμου και επιστάτας και βοηθούς αυτού όλο το χωρίον, μάλιστα δε τον κύρ Κυριάζον του Ζήση και τον κύρ Ιωάννην του Γκίκα και τον κύρ Ιωάννην του Ζώτου και τον κύρ Κυριάζον του Δημητρίου και τον κύρ Κώνσταν του Σταύρου και τον κύρ
Πάντον του Δήμου, να κυβερνήσουν το σχολείον, καθώς τους φωτίση ο Κύριος.
Ταύτα και εν Κυρίω υγιαίνετε.
αψοθ΄(1779) Ιούλιος
Κοσμάς ιερομόναχος
και ευχέτης σας
***
Προς τους κατοίκους του χωριού Συρακάτες
Ευγενέστατοι και αγαπητοί αδελφοί μου, κάτοικοι του χωρίου Συρακάτες, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Ύψιστον Άγιον Θεόν να διαφυλάττη όσον την ψυχικήν, τόσον και την σωματικήν σας υγείαν.
Ο ιερεύς του χωρίου σας, ήλθεν εδώ εις Κρόγκους και παραπονείται ενώπιόν μου ότι η ευγενία σας δεν κάμνετε ό,τι σας συμβουλεύει αυτός και ό,τι προστάζει η Εκκλησία· και τούτο, αδελφοί μου, με λυπεί πολύ. Τους επιτρόπους και κυβερνήτας του χωριού σας, τους οποίους έβαλα με την γνώμην όλων.
Αυτοί να πασχίσουν δια τα παράπονα του ιερέως σας και δια την προαιρετικήν βοήθειαν του μοναστηρίου και των αρχόντων του χωριού σας, δια να κτισθή το σχολείον να διαβάζουν τα παιδιά σας και να λάβετε παρά Θεού παντοκράτορος τον μισθόν, και την τιμήν παρ’ ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης και παρακαλώ τον Ύψιστον Θεόν τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήση και το σχολείον σας και τα παιδιά σας να διαβάζουν.
Ταύτα και εν Κυρίω υγιαίνετε.
αψοθ΄ (1779) Ιουλίου ι΄
Κοσμάς ιερομόναχος
ευχέτης σας
***
Προς του κατοίκους Χειμμάρας
Ευγενέστατοι αγαπητοί αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Χειμάρραν, ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγειάν.
Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος ανάξιος Χριστού του Θεού ημών περιερχόμενος και διδάσκων τους χριστιανούς το κατά δύναμιν με άδειαν των κατά τόπους αρχιερέων, ήλθον και εδώ εις την χώραν σας και βλέπων ότι δεν έχετε σχολείον να διαβάζουν τα παιδία σας χωρίς πληρωμήν, επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας.
Πρέπει η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή και από βακούφια, δια να λάβετε παρά Θεού τον μισθόν και τιμήν παρά των ανθρώπων.
Είμαι δε χρεώστης να παρακαλώ τον Άγιον Θεόν τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήσει και την χώραν σας και το σχολείον και τα παιδία σας, και να σας αξιώσει να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη και εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα.
Έβαλα δε επίτροπον με την γνώμην πάντων τον παπά κύρ Μιχαήλ και επιστάτας και βοηθούς αυτού όλην την χώραν, μάλιστα δε τον κύρ Ζάχον, τον παπά Σπύρον, τον Ηλία Δημητρίου, να κυβερνήσουν το σχολείον, καθώς τους φωτίση ο Κύριος.
αψοθ΄(1779) μην Αύγουστος
Κοσμάς ιερομόναχος
ευχέτης σας
***
Προς τους κατοίκους Βαριάδων
Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Βαριάδες. Σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος Χριστού του Θεού ημών ανάξιος, ελπίζοντας και διδάσκοντας το κατά δύναμιν τους χριστιανούς, ήλθον και εδώ εις την χώραν σας, και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον, επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας. Πρέπει δε και σεις να βοηθάτε πάντοτε το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή και από βακούφια, δια να λάβετε και μισθόν παρά Θεού και τιμήν παρ’ ανθρώπων.
Είμαι και εγώ χρεώστης. Θα παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήσει την χώραν σας και το σχολειόν σας και τα παιδία σας, και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη και εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και ευφραίνεσθε δοξάζοντας την Αγίαν Τριάδα.
Έβαλα δε επίτροπον με την γνώμην πάντων τον κύρ Γεώργιον Δήμου, επιστάτην δε και βοηθόν αυτού όλην την χώραν, μάλιστα δε τον κύρ Γεωργάκη του Πάνου, ίνα κυβερνήσουν το σχολειόν σας, καθώς ο Κύριος θα τους φωτίση. Έτι δε επιστάτην τον παπά Αποστόλη.
αψοθ΄(1779) μην Μάρτιος
Κοσμάς ιερομόναχος
και ανάξιος ευχέτης σας
***
Προς τους κατοίκους της Δρόβιανης
Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Δρόβιανης του επάνω μαχαλά, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ, αδελφοί μου χριστιανοί, ως ανάξιος δούλος του Ιησού Χριστού του Θεού ημών, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν εις τους χριστιανούς το ιερόν Ευαγγέλιον με την άδειαν των κατά τόπους αρχιερέων, ήλθα και εδώ εις την χώραν σας, και βλέποντας οπού δεν έχετε σχολείον, να διαβάζουν και να μανθάνουν τα παιδία σας γράμματα χωρίς πληρωμήν, επαρακάλεσα τους χριστιανούς και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολείον.
Πρέπει όμως και η ευγενία σας να βοηθάτε όλοι οι χριστιανοί το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή και από τας εκκλησίας, δια να λάβετε παρά του Θεού τον μισθόν σας και τιμήν από τους ανθρώπους.
Είμαι και εγώ χρεώστης να παρακαλώ τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήση και την χώραν σας και το σχολειόν σας και τα παιδία σας, και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε αιωνίως και παντοτινά και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα. Αμήν.
Έβαλον δε προς τούτοις επίτροπον εις το σχολείον με την γνώμην όλων των χριστιανών της χώρας σας τον αιδεσιμώτατον παπά κύρ Κυριάκον και επιστάτας και βοηθούς αυτού όλην την χώραν, δια να κυβερνήσουν το σχολείον και ο Κύριος θα φωτίσει.
Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω.
αψοθ΄ (1779) Ιουλίου ιε΄
Κοσμάς ιερομόναχος
Και ευχέτης πάντων των χριστιανών
***
Προς τους κατοίκους της Σενίτσης
Ευγενέστατοι και αγαπητοί αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Σενίτσης, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ ως δούλος ανάξιος, αδελφοί μου χριστιανοί, του Θεού ημών, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς με την άδειαν των αρχιερέων, ήλθα και εδώ εις την χώραν σας, και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον να διαβάζωσι τα παιδία σας χωρίς πληρωμήν, επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας.
Πρέπει δε και η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε το σχολείον εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή από βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρά των ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης να παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήσει την χώραν σας και το σχολειόν σας και τα παιδιά σας, και να σας αξιώσει να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε και δοξάζετε την Παναγίαν Τριάδα.
Αμήν.
Έβαλα και επίτροπον με την γνώμην πάντων τον κύρ Λέκα του Κύρκου και επιστάτας και βοηθούς αυτού όλην την χώραν, μάλιστα δε τον παπά κύρ Νίκα και τον κύρ Γκίνο Δήμου και τον κύρ Σπύρο Ντένε και τον κύρ Σπύρον Αθανασίου, να κυβερνήσουν το σχολείον, καθώς ο Κύριος του φωτός τους φωτίσει.
Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω.
αψοθ΄(1779) Ιουλίου κη΄
Κοσμάς ιερομόναχος
και ευχέτης σας
Προς τους κατοίκους της Πρεβέζης
Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Πρέβεζαν, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.
Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος Χριστού του Θεού ημών ανάξιος, περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς, ήλθα και εδώ, και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον, τους επαρακίνησα και έδωκαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας.
Πρέπει δε και η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολειόν σας εξ ιδίων πόρων ή κοινώς από την χώραν ή και από τα βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρ’ ανθρώπων.
Είμαι δε και εγώ χρεώστης να παρακαλώ τον Κύριον, τον ευλογούντα τα πάντα, να ευλογήσει την χώραν σας και το σχολείον και τα παιδία σας, και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα, και να σας βάλη και εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε και να δοξάζετε την Αγίαν Τριάδα.
Αμήν.
Έβαλα δε και επίτροπον τον παπά κύρ Νικόλαον Κεραμίδαν και τον κύρ Αναστάσιον παπά Ρίζον, να κρατούν και να κυβερνούν το άνωθεν σχολείον. Έτι δε και επιστάτας και βοηθούς αυτών τον κύρ Δήμον του Χρήστου και τον κύρ Σπύρον του Γεωργίου Λάμπρου και τον κύρ Χρήστον του Γεωργίου, να βοηθούν το αυτό σχολείον, καθώς ο Κύριος τους φωτίση.
Και αν σας τύχη κανένα εμπόδιον από τουυς εξουσιαστάς της αυτής χώρας, να τον βγάνετε έξω από το σύνορον, όθεν σας φανή εύλογον.
Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω.
αψοθ΄(1779) Απρίλιος
Κοσμάς ιερομόναχος
ευχέτης σας
***
Προς κατή
Ενδοξότατε, σοφώτατε και πολυχρονεμένε αφέντη κατή, σε ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την σωματικήν και ψυχικήν σου υγείαν και ευτυχίαν.
Εγώ, αφέντη μου, ως χριστιανός και ανάξιος δούλος του Άγιου Θεού και ραγιάς του βασιλέως μου Σουλτάν Χμήτ, προσταζόμενος υπό Πατριαρχών και αρχιερέων μου, περιπατώ και διδάσκω τους χριστιανούς να φυλάγουσι τας εντολάς του Θεού και να πείθωνται εις τας κατά τον Θεόν βασιλικάς προσταγάς.
Πλησιάζοντας δε εδώ εις την επικράτειάν σου, μου εφάνη εύλογον να σας προσκυνήσω με το παρόν μου ταπεινο γράμμα, και αν ο ορισμός σας, να περιπατήσω την επικράτειάν σας.
Υγιαίνεται εν Κυρίω.
Προσμένω με τον ορισμόν σου.
αψοθ΄Δούλος ανάξιος
Κοσμάς ιερομόναχος
Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Η ΕΛΠΙΔΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
Τα σχολεία, που στήνει και συστήνει ο άγιος Κοσμάς, δεν έχουν κανένα άλλο στόχο, παρά να δοθεί το μήνυμα ότι η Ορθοδοξία είναι η ύστατη ελπίδα νέας πνοής, αναγέννησης και απελευθέρωσης, τη στιγμή, που τα πάντα γύρω, είναι βουλιαγμένα.
Ο ΠατροΚοσμάς με τον τρόπο του εμπνέει και στηρίζει τους τρικλίζοντες υπόδουλους. Είχε επίγνωση ότι και από τη δική του σωστή συμπεριφορά και δραστηριότητα εξαρτάται ο επανετροχιασμός από το μουσουλμανικό ζυγό. Ένιωθε, πως δεν είχε δικαίωμα να μην ενεργήσει…
