Του π. Ηλία Μάκου
Ο Μητροπολίτης Απολλωνίας και Φίερι Νικόλαος τέλεσε μνημόσυνο, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από το θάνατο του προκατόχου του Επισκόπου Απολλωνίας Ειρηναίου (κατά κόσμον Ηλία) Μπανούση.
Ο Επίσκοπος Ειρηναίος, που χειροτονήθηκε το 1942, όταν οι γεωπολιτικές, αλλά και οι εκκλησιαστικές συνθήκες ήταν ταραγμένες, στη Μονήν του οσίου Ναούμ της Αχρίδος και διετέλεσε βοηθός του Αρχιεπισκόπου Τιράνων Χριστοφόρου.
Προσπάθησε να κρατήσει υψηλό το φρόνημα των Ορθοδόξων της Αλβανίας σε καιρούς χαλεπούς με το φλογερό λόγο του, αλλά και την καθημερινή παρουσία ανάμεσά τους.
Του προτάθηκε να αναμειχθεί στην πολιτική, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη θέση του Μητροπολίτη Αργυροκάστρου, αλλά αρνήθηκε, λέγοντας ότι η πολιτική δεν τον ενδιαφέρει, και πως ήταν ζωντανός ο κανονικός Μητροπολίτης Αργυροκάστρου Παντελεήμων.
Έκτοτε μπήκε στο στόχαστρο των κομμουνιστών και γνώρισε αλλεπάλληλες διώξεις, αφού πολλές φορές συνελήφθη, φυλακίστηκε, γνώρισε εγκλεισμούς, με αποτέλεσμα να κοιμηθεί εξουθενωμένος στο σώμα, αλλά με ψυχή όρθια και απροσκύνητη στους άπιστους, στις 25 Νοεμβρίου του 1973.
Έδρασε σε μια περίοδο, όπου μαινόταν και κορυφώθηκε εν τέλει ο πόλεμος κατά της Ορθοδοξίας.
Είχαν ξεκινήσει οι διώξεις των κληρικών και οι παρεμβάσεις στα εσωτερικά της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 25.12.1948 υποχρεώθηκε σε απομάκρυνση ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόφορος (ετέθη σε κατ’ οίκον περιορισμό και στις 19.6.1958 βρέθηκε νεκρός, κατά την επίσημη εκδοχή από καρδιακή προσβολή), και νέος Αρχιεπίσκοπος τοποθετήθηκε ο Παΐσιος (Βονδίτσα), μέχρι τότε Επίσκοπος Κορυτσάς, εκ χηρείας.
Με την άνοδο των κομμουνιστών στην εξουσία, το ’44, ο Χότζα έθεσε στο στόχαστρο και τη θρησκευτική πίστη των ανθρώπων.
Στην αρχή ακολούθησε πιστά το «σοβιετικό μοντέλο», επιβάλλοντας στην εκκλησιαστική ιεραρχία πειθήνια όργανά του. Ο Στάλιν, όπως φαίνεται από τα γραφόμενα του Χότζα στο βιβλίο του «Με τον Στάλιν…», του συνιστούσε να συγκρατηθεί και να μην προχωρήσει σε κατάργηση των θρησκειών, γιατί θεωρούσε πως η νεόκοπη εξουσία του, ξεθεμελιώνοντας την πίστη, θα ερχόταν αντιμέτωπη με το μεγάλο μέρος του πληθυσμού και αυτό δεν συνέφερε.
Όπως ο ίδιος έγραψε ο Στάλιν του είπε: «Μην παίρνεις μέτρα. Η θρησκεία έχει βαθιές ρίζες στη συνείδηση και την ψυχολογία του λαού, θα έχεις προβλήματα, μου συνέστησε».
Όταν όμως ο Στάλιν εξέλιπε, ο Χότζα έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο αφανισμού των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Τις μεθοδεύσεις του καθεστώτος αποκαλύπτει ένα έγγραφο, που ήρθε στο φως της δημοσιότητας, και σώζεται από την Αλβανική Αρχή Πρόσβασης στα Αρχεία, με ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου 1950.
Πρόκειται για πρακτικό σύσκεψης του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας, υπό την προεδρία του Ενβέρ Χότζα, όπου περιγράφεται αναλυτικά ο εχθρικός σχεδιασμός και κατά της Ορθόδοξης Εκκλησίας και κατά των Καθολικών και των Μουσουλμάνων.
Το καθεστώς όσον αφορά στην Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία φαίνεται ξεκάθαρα ότι θέλει να την ελέγξει πλήρως και στρέφεται αδικαιολόγητα κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο αποκαλεί «Πατριαρχείο της Ινσταμπούλ».
Στην τελευταία παράγραφο της απόφασης, που υπογράφει ο ίδιος ο Ενβέρ Χότζα, τονίζεται: «Μέσω της Επιτροπής επί των Θρησκευμάτων (σ.σ.: Επιτροπή, που είχε φτιάξει στα δικά του μέτρα το καθεστώς) να προσανατολιστεί η Ορθόδοξη Εκκλησία, ώστε να διαμαρτυρηθεί για την παράνομη επέμβαση του Πατριαρχείου της Ινσταμπούλ στις εσωτερικές υποθέσεις της Ορθοδόξου Αλβανικής Εκκλησίας στην Αμερική. (Προηγουμένως στην εισήγηση του θέματος τονιζόταν ότι «το Πατριαρχείο έχει αποφασίσει ώστε να αποστείλει στην Αμερική τον Μάρκο Λίπε, ως Επίσκοπο της εκεί Αλβανικής Εκκλησίας. Σκοπός του είναι να διασπάσει την Αλβανική Εκκλησία στην Αμερική και να να είναι στην υπηρεσία της αμερικανικής κυβέρνησης και της κυβέρνησης της Αθήνας, ενάντια στα συμφέροντα της πατρίδας μας»). Η διαμαρτυρία αυτή να αποσταλεί σε όλα τα Πατριαρχεία ανά τον κόσμο, στον Φαν Νόλι, να δημοσιευθεί στην εφημερίδα και να μεταδοθεί στο ραδιόφωνο (σ.σ.: όργανα του κομμουνιστικού κράτους). Η Ορθόδοξη Εκκλησία να προσανατολιστεί επίσης ώστε να αποστείλει στον Φαν Νόλι, την απόφαση της Ιεράς Συνόδου περί των οργανικών σχέσεων της Ορθοδόξου Αλβανικής Εκκλησίας στην Αμερική με την Ορθόδοξη Εκκλησία μας και η εφαρμογή της απόφασης αυτής της Συνόδου να αφεθεί κατά την κρίση στον Φαν Νόλι. Ο τύπος και το ραδιόφωνο να ξεσκεπάσουν τις προσπάθειες του Πατριαρχείου της Ινσταμπούλ και να στηρίξουν την τωρινή στάση του Φαν Νόλι αναφορικά με τούτο το θέμα».
Οι εξελίξεις τα επόμενα χρόνια και μέχρι την πτώση του καθεστώτος είναι γνωστές. Απηνείς διώξεις, που όχι μόνο δεν νίκησαν την πίστη, αντίθετα την οδήγησαν στο θρίαμβο.
Με την εγκαθίδρυση του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου στην Αλβανία αποκαταστάθηκε η νομιμότητα και η κανονικότητα στην Εκκλησία της Αλβανίας, η θέση της οποίας είναι υψηλά διεθνώς, εξαιτίας του προσώπου του Προκαθημένου της.
Η Ορθοδοξία επέζησε. Το αίμα δεν χύθηκε μάταια και οι προσευχές, που ανέβηκαν από τους Αλβανούς πιστούς προς τον Κύριο, εισακούστηκαν.
Στα ερείπια της ασέβειας, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος έχτισε την ευσέβεια, την αγάπη, την αλληλεγγύη, τη συνεργασία.
