Του π. Ηλία Μάκου
Τα τζαμιά στην Ήπειρο αποτελούν, είτε το θέλουμε είτε όχι, ένα κομμάτι μέσα στην ιστορική πορεία αυτού του τόπου. Έτσι η αναστήλωσή τους ως μνημείων κρίνεται από τους αρμόδιους φορείς απαραίτητη.
Έτσι θα αποκατασταθούν το Τζαμί της Καλούτσιανης στα Γιάννινα, με 2. 2 ρκ. ευρώ, καθώς και το οθωμανικό τέμενος Ιμαρέτ στην Άρτα, με 1.633.οοο ευρώ, με χρήματα, που προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Δεν λείπουν και εκείνοι, που αντιδρούν στην αξιοποίηση των μνημείων αυτών, θεωρώντας τα οθωμανικά κατάλοιπα, που δεν έχουν σχέση με τον πολιτισμό της περιοχής.
Δεν, πρέπει όμως,να ξεχνάμε ότι ο πολιτισμός δεν έχει σύνορα και ένα κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου είναι και η κατάκτησή του από του Οθωμανούς.
Επιπλέον χρειάζεται ανεκτικότητα απέναντι στα μνημεία, προς τα οποία οποιοσδήποτε φόβος και μίσος είναι αναίτια. Μας αρέσει, για παράδειγμα, που εκκλησίες στην Τουρκία δεν παρέμειναν στην αυθεντική τους μορφή και είτε μεταβλήθηκαν σε μουσεία είτε καταστράφηκαν;
Το τζαμί της Καλούτσιανης
Το έργο θα υλοποιηθεί σε δύο φάσεις. Με τις εργασίες της πρώτης φάσης θα αναδειχθούν, τα αλλοιωμένα σήμερα, μορφολογικά, αρχιτεκτονικά και δομικά στοιχεία.
Στη δεύτερη φάση θα γίνουν σωστικές παρεμβάσεις των εσωτερικών χώρων, των τοιχογραφιών, των ξυλόγλυπτων τμημάτων, της στέγης, θα τοποθετηθεί ράμπα και θα διευθετηθούν τα όμβρια.
Το Τζαμί Καλούτσιανης χτίστηκε το 1730 με 1740 από τον Χατζή Μεχμέτ -γιο του Ασλάν Πασά- και οι χρήσεις του στη διάρκεια των ετών ήταν πολλές.
Η ονομασία του, την οποία έδωσε και στην περιοχή, προέρχεται μετά την αποτυχημένη επανάσταση,τον Σεπτέμβριο του 1611, του Διονύσιου του Φιλόσοφου, που κορυφώθηκε στο συγκεκριμένο σημείο το οποίο είχε ως επίκεντρο το σημείο αυτό και σημαίνει στα τούρκικα βρύση αίματος. Όντως, η Επανάσταση του Διονυσίου Φιλοσόφου καταπνίγηκε στο αίμα.
Μέχρι την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, το 1913, ήταν μουσουλμανικό τέμενος, μετά περιήλθε στην Εθνική Τράπεζα, εκποιήθηκε σε ιδιώτες και τέλος απαλλοτριώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού.
Το οθωμανικό τέμενος Ιμαρέτ της Άρτας
Θα αντιμετωπιστούν τα δομικά και τα οικοδομικά προβλήματα του κτιριακού συγκροτήματος του τεμένους, προκειμένου να αναδειχθεί η ιστορική και αρχαιολογική αξία του μνημείου.
Δεν έλειψαν στο παρελθόν βανδαλισμοί στο Ιμαρέτ της Άρτας,όπως συνθήματα με σπρέι και λαθρανασκαφές, ωστόσο η τοπική αρχαιολογική υπηρεσία, έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να το προστατεύσει από τη φθορά.
Τα Ιμαρέτ λειτουργούσαν ως πτωχοκομεία καιείχαν οικονομική αυτοτέλεια. Το Ιμαρέτ της Αρτας διέθετε ένα τζαμί, ένα χαμάμ, ένα εστιατόριο με κλίνες για οδοιπόρους και φτωχούς και έναν μεντρεσέ (μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο).
Μόνο το τζαμί σώζεται σήμερα. Κτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Φαΐκ-πασά, που ήταν ο πρώτος διοικητής της Άρτας μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους το 1449.
Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα, αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο, στο «Αρχείον των βυζαντινών μνημείωντης Ελλάδος» (έκδοση 1936), «Το πρώτον των σωζομένων τζαμίων ευρίσκεται εν τω Δυτικώς της Αρτης και επί δεξιάς όχθης του Αράχθου κειμένω χωρίω Μαράτι, όπερ ωνομάσθη ούτω εκ του Ιμαρέτ ήτοι ορφανοτροφείου συσταθέντος αυτόθι υπ’ αυτού του κτίτορος του τζαμίου Φαΐκ-πασσά. Ο πασσάς ούτος ήτο εις εκ των πρώτων μετά την υπό των Τούρκων κατάληψιν της Αρτης (1449) διοικητών αυτής, αποθανών […] το έτος 1537. Κατά ταύτα και το τζαμί […] είναι κτίσμα του τέλους του 15ου αιώνος…».
Το τζαμί υπήρξε θέατρο μαχών κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Μετά την απελευθέρωση της Άρτας, το τζαμί είχε μετατραπεί σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη το Ρώσο.
Το 1938 με βασιλικό διάταγμα το τζαμί ανακηρύχθηκε σε διατηρητέο ιστορικό χώρο. Κατασκευάστηκε με υλικά τα οποία μεταφέρθηκαν από τον παλαιό βυζαντινό Ναό της Παρηγορήτισσας, από την αρχαία Νικόπολη αλλά και από διάφορα αρχαία κτίσματα της Αμβρακίας.
