Του π. Ηλία Μάκου

Η Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας Ηπείρου ενέκρινε τη δημοπράτηση του έργου: «Αποκατάσταση του Οθωμανικού Τεμένους Ιμαρέτ Άρτας και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του». Πρόκειται για το βασικό υποέργο με προϋπολογισμό 1.110.000 ευρώ και το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οι μελέτες εκπονήθηκαν και ολοκληρώθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας και αφορούν αφ’ ενός αναστηλωματικές εργασίες του οθωμανικού τεμένους και του περιβάλλοντος χώρου και αφ’ ετέρου καταγραφή προβλημάτων των δομικών υλικών και του διακόσμου.

Δεν λείπουν και εκείνοι, που αντιδρούν στην αξιοποίηση του Ιμαρέτ, θεωρώντας το Οθωμανικό κατάλοιπο, που δεν έχει σχέση με τον πολιτισμό της περιοχής.

Δεν, πρέπει όμως,να ξεχνάμε ότι ο πολιτισμός δεν έχει σύνορα και ένα κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου είναι και η κατάκτησή του από του Οθωμανούς.

Επιπλέον χρειάζεται ανεκτικότητα απέναντι στα μνημεία, προς τα οποία οποιοσδήποτε φόβος και μίσος είναι αναίτια. Μας αρέσει, για παράδειγμα, που εκκλησίες στην Τουρκία δεν παρέμειναν στην αυθεντική τους μορφή και είτε μεταβλήθηκαν σε μουσεία είτε καταστράφηκαν;

Δεν έλειψαν στο  παρελθόν βανδαλισμοί στο Ιμαρέτ της Άρτας,όπως συνθήματα με σπρέι και λαθρανασκαφές, ωστόσο η τοπική αρχαιολογική υπηρεσία, έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να το προστατεύσει από τη φθορά.

Το Ιμαρέτ στην Άρτα,  θεωρείται μνημείο – σύμβολο για την πόλη και είναι ένας από τους χώρους, που κατέλιπαν οι Οθωμανοί. ‘Ηταν ένα κτιριακό σύμπλεγμα, από το οποίο έχει διασωθεί μόνο το τζαμί του Φΐκ πασά, που λειτουργούσε ως πτωχοκομείο και είχε οικονομική αυτοτέλεια.

Διέθετε ένα τζαμί, ένα χαμάμ, ένα εστιατόριο, κλίνες για οδοιπόρους και φτωχούς και έναν μεντρεσέ (μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο). Το τζαμί αυτό κτίστηκε στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα από τον Φαΐκ πασά, πρώτο Οθωμανό κατακτητή της Άρτας.

Κατασκευάστηκε με υλικά, τα οποία μεταφέρθηκαν από τον παλαιό βυζαντινό ναό της Παρηγορήτισσας της αρχαίας Νικόπολης, όπως και από το βυζαντινό ναό της Παναγιάς της Παντάνασσας, αλλά και από διάφορα αρχαία κτίσματα της Αμβρακίας.

Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, το τζαμί πιθανόν κτίστηκε πάνω στα ερείπια βυζαντινού ναού αφιερωμένου στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Μετά την απελευθέρωση της Άρτας, το τζαμί μετατράπηκε προσωρινά σε εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη το Ρώσο.

Το 1938, με βασιλικό διάταγμα, το τζαμί ανακηρύχθηκε σε διατηρητέο ιστορικό χώρο.

Η αναστήλωση του τζαμιού στην Άρτα είναι θετική εξέλιξη, όχι τόσο για τουριστικούς λόγους, όπως θεωρούν κάποιοι, αλλά γιατί ο σεβασμός στα μνημεία άλλων θρησκευμάτων είναι στοιχείο πολιτισμού, όπως αναμενόμενη, αυτονόητη και επιβεβλημένη θα έπρεπε να θεωρείται και η προστασία των Ορθόδοξων μνημείων σε άλλες χώρες.

Μια ιστορική αναδρομή στο παρελθόν και μια εντρύφηση στο παρόν, μας διαφωτίζουν ότι το όντως Ορθόδοξο φρόνημα και ήθος δεν στηρίζεται ποτέ σε εμπαθείς λογισμούς και πράξεις, αλλά κυριαρχείται από τη γοητεία μπροστά στην ετερότητα του άλλου.

Τα τζαμιά είναι το αποτύπωμα, που άφησε σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας η Οθωμανική κατάκτηση και θα πρέπει να νοηθούν ως μια πολιτισμική ιδιαιτερότητα, που άφησε τα ίχνη της είτε το θέλουμε είτε όχι.

Να σημειωθεί, τέλος, ότι, κατά την εκτίμησή μας, το ζήτημα της συντήρησης των τζαμιών-μνημείων είναι διαφορετικό από αυτό της ανέγερσης νέων τζαμιών.