Τις σημαντικές ιστορικές και εκκλησιαστικές προσωπικότητες, που με τη δράση τους συνέβαλαν στην προσέγγιση Ελλάδας και Ρωσίας, ανέδειξαν οι εργασίες ημερίδας, με θέμα “Οι σχέσεις Ρωσίας και ελληνισμού κατά την Οθωμανική περίοδο”, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο μοναχός Μάξιμος ο Γραικός από την Άρτα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις (16ος αιώνας).
“Ο Μάξιμος, ο Γραικός, που γεννήθηκε το 1470 στην Άρτα και εκοιμήθη στη Ρωσία στα μέσα του 16ου αι. υπήρξε ο φορέας του ελληνικού πνεύματος στη Ρωσία” υπογράμμισε, στην εισήγησή του, ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Μιχαήλ Τρίτος, αναφερόμενος στον βίο του οσίου και την προσφορά του στη ρωσική εκκλησιαστική γραμματεία.
“Ο Μάξιμος συνέδεσε τη ζωή του με τη Ρωσία και με τα συγγράμματά του και το εν γένει έργο του, κατέστησε την εποχή του σταθμό της ιστορίας του ρωσικού πνευματικού βίου” σημείωσε ο κ. Τρίτος, ενώ αναφέρθηκε και στη βαθιά επίδραση που άσκησε στον ρωσικό λαό το ρεύμα του Ησυχασμού, που εισηγήθηκε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Στην προσωπικότητα και στο έργο του Οικουμενικού Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη, που πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της λατινικής Ουνίας στις υπό πολωνική, τότε, κυριαρχία δυτικές περιοχές της Ρωσίας και της Ουκρανίας και στις παραδουνάβιες περιοχές, αναφέρθηκε, από την πλευρά του, ο λέκτορας εκκλησιαστικής ιστορίας του ΕΚΠΑ, Γιάννης Παναγιωτόπουλος.
Ο Κύριλλος Λούκαρις -σημείωσε ο κ. Παναγιωτόπουλος- ως έξαρχος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας αντιστάθηκε σθεναρά, μαζί με τον έξαρχο του Οικουμενικού Θρόνου Νικηφόρο, στην προωθούμενη από τους λατινόφρονες “Ένωση της Βρέστης”, το 1596, και υπέστη διώξεις, αλλά συνέχισε τον αγώνα του και αργότερα ως Πατριάρχης, προωθώντας την οργάνωση των Ορθοδόξων έναντι των Ουνιτών και στη Βίλνα και αργότερα στη Μολδαβία και τη Βλαχία.
Η δράση του Κύριλλου Λούκαρη βοήθησε να κρατηθεί ψηλά το ορθόδοξο φρόνημα στους πληθυσμούς της περιοχής, που απέρριπταν την Ένωση με τη Ρώμη και την εξάπλωση της Ουνίας στην ανατολική Ευρώπη, την οποία προωθούσε, τότε, ως “εκκλησιαστικός βραχίονας της Ρώμης”, η μητρόπολη του Κίεβου. Στην αναχαίτιση αυτής της τάσης προσέβλεπε η χειροτονία ορθόδοξων μητροπολιτών και έξαρχων στο Κίεβο και στη Νότια Ρωσία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, υπογράμμισε ο κ. Παναγιωτόπουλος.
Την πολύπλευρη δράση του -πρόσθεσε- την πλήρωσε με την ίδια του τη ζωή, όταν κατηγορήθηκε από αντιπάλους του στην Υψηλή Πύλη για “εσχάτη προδοσία υπέρ της Ρωσίας”. Τον συνέλαβαν τέσσερις γενίτσαροι και με το πρόσχημα του εκτοπισμού του, τον οδήγησαν στη θάλασσα, όπου τον στραγγάλισαν σε ερημική ακτή, στις 19 Ιουνίου του 1638.
Στις διαχρονικά καλές σχέσεις των δύο λαών αναφέρθηκε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου του Αγίου Τύχωνος, επίσκοπος, Vladimir Vorobiev, επισημαίνοντας τις υποστηρικτικές δράσεις των Ρώσων προς τον ελληνισμό σε διάφορες φάσεις της ιστορίας και σημειώνοντας ότι, μετά το τέλος του κομμουνιστικού καθεστώτος, η Ρωσική Εκκλησία ανθίζει και πάλι και αναπτύσσει τις καλές σχέσεις της με τις ομόδοξες εκκλησίες.
Τη διαχρονική παρουσία ελληνικών πληθυσμών σε περιοχές της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, την κοινή θρησκεία, αλλά και το γεγονός ότι η Ρωσία ήταν η μόνη ελεύθερη ορθόδοξη χώρα που συνόρευε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία επεσήμανε ο καθηγητής του ΑΠΘ Βασίλειος Κουκουσάς, σημειώνοντας -μεταξύ άλλων- πως αυτά συνετέλεσαν στο να αναλάβει η Ρωσία υποστηρικτικό ρόλο προς τους υπόδουλους ορθοδόξους πληθυσμούς.
Στην προγενέστερη περίοδο αναφέρθηκε ο καθηγητής του ΑΠΘ Κωνσταντίνος Χρήστου, αναλύοντας πώς η πνευματική δύναμη του Βυζαντίου εξαπλώθηκε προς τους ρωσικούς πληθυσμούς, μέσω δεσμών των ηγετικών τάξεων, ιεραποστολών και βαπτίσεων.
Στην ημερίδα μίλησαν, επίσης, ο καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Σταύρος Κάτσιος, επισημαίνοντας τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί αυτή η κοινή κληρονομιά και στις διεθνείς σχέσεις, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αγίου Τύχωνος και ιερωμένος George Orehanov (Γκεόργκε Ορεχάνοβ) κ.ά.
Την ημερίδα διοργάνωσαν, χθες, στη Θεσσαλονίκη, το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ και το Πανεπιστημίου του Αγίου Τύχωνος της Μόσχας, με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Γεωπολιτικών Αναλύσεων Geolab του Ιουνίου Πανεπιστημίου και του ΕΚΠΑ, παρουσία Ελλήνων και Ρώσων θεολόγων, ιερωμένων και κοινωνικών επιστημόνων.
Χαιρετισμό απηύθυναν -μεταξύ άλλων- ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος και ο υποπρόξενος του γενικού προξενείου της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη Μπορίς Μεστσάνοβ
