Καθώς είχαμε σηκωθεί από το τραπέζι και οδεύαμε προς την έξοδο του εστιατορίου, μία 60χρονη τον πλησιάζει.
Εκείνος τη βλέπει και κοντοστέκεται, εγώ μένω λίγο παράμερα για να τους αφήσω να μιλήσουν. «Να σας φιλήσω, πάτερ μου», ακούω να του λέει. Εκείνος –1,94 στο ύψος– σκύβει λίγο και ανοίγει την αγκαλιά του.
Του ψιθυρίζει κάτι και σηκώνει τη φωνή, χαρούμενη: «Να ’σαι καλά, παιδί μου», τον αποχαιρετά.
Οι τελευταίες λέξεις της γυναίκας –«παιδί μου»– μοιάζει συγκυριακά να κλείνουν τον κύκλο της συνάντησής μας με τον 39χρονο μητροπολίτη Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας Γαβριήλ (κατά κόσμον Γαβριήλ Παπανικολάου), αφού μόλις τον είδα πρώτη φορά στο γραφείο του στη μητρόπολη, παρατήρησα πως «είστε αληθινά πολύ νέος». Η Εκκλησία μας έχει συνηθίσει μορφές ηλικιωμένων προσώπων σε υψηλά αξιώματα.
«Διορθώνω το λάθος μου καθημερινά», μου απάντησε γελώντας, θυμίζοντας πως αυτό είχε απαντήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχολιάζοντας τις επικρίσεις για την υπουργοποίησή του σε νεαρή ηλικία για τα δεδομένα της εποχής του.
«Νιώθετε πως είστε ικανός για τη θέση;» τον ρώτησα όταν πια βρεθήκαμε στο τραπέζι του εστιατορίου. «Να περάσουν 20 χρόνια και θα σας πω». Ακόμη οι μνήμες του είναι νωπές από την πρώτη μέρα, μαθητής γυμνασίου, που πέρασε –ένα playstation έπαιξε καθοριστικό ρόλο– το κατώφλι της Εκκλησίας στο Μοσχάτο, την ίδια στιγμή που είναι σαφές ότι δεν βρέθηκε σε αυτήν τη θέση μόνο για να εκπληρώσει προσωπικές του φιλοδοξίες.
Εχει ήδη σχέδια και όραμα, για το ποίμνιό του, τα οποία «τρέχει» με την ίδια ζέση με την οποία ασχολείται με το γεμάτο καθημερινό πρόγραμμά του στη μητρόπολη. «Κάθε Δευτέρα και Τετάρτη δέχομαι στη μητρόπολη πολύ κόσμο.
Ζητούν πνευματική καθοδήγηση, προσωπική, κοινωνική, επαγγελματική, την οποία είμαι υποχρεωμένος να δώσω. Στην Ελλάδα υπάρχει έκπτωση αξιών, που οφείλεται και στο χαμηλό επίπεδο του πολιτικού λόγου. Στην Ελλάδα κινούμαστε στα άκρα. Εχει λείψει η κοινή λογική, η μέση οδός», λέει.
Η μητέρα του ήταν εκείνη που συνέβαλε στο να αναπτύξει την πρώτη του σχέση με την Εκκλησία. «Ξεκίνησα πηγαίνοντας στο κατηχητικό στην ενορία της Μεταμόρφωσης Μοσχάτου.
Ηταν πολλά παιδιά τότε, γύρω στα 250. Είχαμε ισχυρό κίνητρο να μείνουμε, αφού τότε δεν ήταν εύκολο να έχεις ηλεκτρονικά παιχνίδια, βίντεο και όλες τις ανέσεις που έχουν τα παιδιά σήμερα. Στη Β΄ Λυκείου επισκέφθηκα το Αγιον Ορος και τα Ιεροσόλυμα. Ενθουσιάστηκα από τον τρόπο ζωής και τους ανθρώπους. Θυμάμαι πως σκεφτόμουν τον εαυτό μου στη θέση τους.
Τότε ήταν, νομίζω, που δημιουργήθηκε μέσα μου η κλίση προς την Εκκλησία. Στα 19 μου, όταν πήρα την απόφαση να χειροτονηθώ, όλο αυτό λειτουργούσε μέσα μου σαν έρωτας. Οπως ο έρωτας που δεν λογαριάζει κίνδυνο, έτσι κι εγώ ήξερα αληθινά πού πήγαινα, αλλά δεν γνώριζα τις λεπτομέρειες της διαδρομής.
Οι κατοπινές σπουδές και εμπειρίες εδραίωσαν, σφυρηλάτησαν την επιλογή μου», θυμάται.
Ο οραματιστής Αθηναγόρας
Το 1995 εισήχθη στη Θεολογική Σχολή Αθηνών και χειροτονήθηκε διάκονος το 1996 από τον νυν μητροπολίτη Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος Δαμασκηνό και υπηρέτησε στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μοσχάτου. Ακολούθησαν, το 1998, σπουδές στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Γενεύη – Σαμπεζί στην Ελβετία.
Η παραμονή εκεί αποτέλεσε σταθμό στη ζωή του, όπως λέει. «Ο οραματιστής Πατριάρχης Αθηναγόρας, θέλοντας να διαφυλάξει την πατριαρχική παράδοση που ήθελε να καλλιεργεί κληρικούς με οικουμενικό πνεύμα και οικουμενική διάσταση, πήρε την απόφαση τη δεκαετία του ’70 να ιδρύσει το πατριαρχικό κέντρο στη Γενεύη.
Πρώτος διευθυντής του και πρώτος μητροπολίτης Ελβετίας, ο κυρός Δαμασκηνός Παπανδρέου υπήρξε το πρόσωπο εκείνο το οποίο ενσάρκωσε την οικουμενική αυτή διάσταση του Ευαγγελίου που πάντα θέλει να προβάλλει προς τους εγγύς και τους μακράν ο θεσμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Πρωτοπόρος ο Δαμασκηνός στη δημιουργία διαλόγων με τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, προσπάθησε να δημιουργήσει τα ασφαλή όρια μέσα στα οποία οι θρησκείες θα συμβάλλουν στην ευημερία και όχι στην καταστροφή.
Οι μαθητές του μάθαμε τον σεβασμό στην ετερότητα, την αγάπη για τη γνώση, την οικουμενικότητα του ευαγγελικού μηνύματος και ταυτόχρονα τη σημασία του διαλόγου για τη διατήρηση της εν Χριστώ ειρήνης», λέει ο κ. Γαβριήλ.
Και τονίζει: «Ο Δαμασκηνός ήθελε να περάσει το μήνυμα ότι σε αυτό τον κόσμο δεν είσαι μόνος. Οσο πιο πολύ μπορείς να μάθεις την πίστη σου σωστά, τόσο πιο πολύ ανοίγεσαι στο άλλο, το διαφορετικό».
Πρέπει να σεβόμαστε όλα τα θρησκευτικά σύμβολα
– Πώς αποτιμάτε τα γεγονότα στο Παρίσι με την επίθεση στο Charlie Hebdo;
– Δυστυχώς, στη Γαλλία τα τελευταία είκοσι χρόνια η πολιτική για τη μετανάστευση οδήγησε σε περιθωριοποίηση των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές εκρήξεις βίας, με αποκορύφωμα την πρόσφατη στο Charlie Hebdo. Η Γαλλία είναι ένα «λαϊκό κράτος» και αιώνες προσπαθεί να βγάλει από την καθημερινότητα των ανθρώπων την έννοια του Θεού.
– Κάποιοι μιλούν για πόλεμο θρησκειών στην Ευρώπη.
– Oλοι οι άνθρωποι θέλουν να έχουν ένα Θεό στα μέτρα τους. Αυτό έχει οδηγήσει σε εγκλήματα. Διαχρονικά η Ιστορία αποδεικνύει ότι η δημιουργία τέτοιων θρησκευτικών μορφωμάτων καταλήγει στον πόλεμο και τη βία. Η ορθόδοξη παράδοση καταδικάζει τη βία και κάθε μορφή μισαλλοδοξίας που στόχο έχει να χρησιμοποιήσει τα θρησκευτικά σύμβολα.
Οι άνθρωποι στην ευρωπαϊκή ήπειρο έχουν βαθιά χριστιανική παράδοση, που μπορεί να δώσει στον σύγχρονο άνθρωπο ένα μοντέλο προσωπικής και κοινωνικής ευημερίας, έναν τρόπο ζωής χωρίς εγωισμούς, προκαταλήψεις, με κύριο γνώμονα την απροϋπόθετη αγάπη προς κάθε άνθρωπο. Αυτό που επίσης αξίζει να σημειώσουμε είναι ο τρόπος με τον οποίο κάθε θρησκεία βλέπει τον άνθρωπο. Είναι άλλη η θεώρηση του ανθρώπου στον Χριστιανισμό και άλλη στο Ισλάμ.
Δεν νοείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία η οποιαδήποτε απαξιωτική συμπεριφορά απέναντι σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο και πολύ περισσότερο η αφαίρεση ζωής. Η ανθρωπολογία του Ισλάμ είναι τελείως διαφορετική.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Ισλάμ αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη είναι η πολυμορφία του. Η παντελής έλλειψη ιεραρχίας, η ταύτιση πολιτικής και θρησκευτικής παρουσίας προς τα έξω κάνουν το Ισλάμ ένα δύσκολο συνομιλητή και δημιουργούν περισσότερες αγκυλώσεις από αυτές που νομίζουμε ότι υπάρχουν είτε στην Καινή Διαθήκη είτε στο Κοράνι.
Ο δομημένος διάλογος ανάμεσα στις θρησκείες μπορεί να καλύψει πολλά κενά επικοινωνίας και να εξαλείψει φόβους και μισαλλοδοξίες και των δύο πλευρών.
Για να μην ξαναζήσουμε γεγονότα όπως αυτά στο Παρίσι, πρέπει να καλλιεργήσουμε τον αμοιβαίο σεβασμό, τη γνώση των θρησκευτικών συμβόλων και πάνω απ’ όλα μία θρησκευτική αγωγή που θα εξασφαλίζει σε κάθε κοινωνία την πρόοδο και την ευημερία. Μένει απλά να δούμε το βάθος της συνειδητοποίησης των Ευρωπαίων ηγετών, πως η θρησκεία δεν είναι παιχνίδι στα χέρια κανενός, αλλά απαραίτητο πλαίσιο για τη διατήρηση της ειρήνης.
Το όραμά μου είναι να ανοίξω στη μητρόπολή μου ένα σχολείο
Χτυπάει το κινητό του τηλέφωνο, μου ζητεί συγγνώμη και απαντά: «Ελα, Μιμάκο μου, τι κάνεις; Μην ανησυχείς, δεν είναι τίποτα». Μπορώ να ακούσω τι λέει στο τηλέφωνο μόνον εκείνος: καθησυχάζει τον αδελφό του, ο οποίος αγχώθηκε επειδή η μικρή του κόρη έχει αρρωστήσει από γρίπη. Κλείνει το τηλέφωνο και χαμογελά με την «υπερβολική» συνήθη ανησυχία του… χαζομπαμπά αδελφού του.
– Στα 32 σας υπήρξατε εκπαιδευτικός σε ιδιωτικό σχολείο της Αθήνας. Πώς σας αντιμετώπισαν τα παιδιά βλέποντας να φοράτε ράσο;
– Στην αρχή πάντα υπάρχει επιφύλαξη. Είναι λογικό ένας νέος στην εποχή μας να προσεγγίζει το ράσο με απορία. Eχουμε κι εμείς την ευθύνη μας σε αυτό ως Εκκλησία. Oμως είναι και ο καλύτερος τρόπος για να προξενήσει το ενδιαφέρον σ’ ένα νέο άνθρωπο. Δεν πιστεύω, άλλωστε, ότι η εξωτερική αμφίεση μπορεί και πρέπει να κρατά τους ανθρώπους μακριά.
– Γιατί τα παιδιά βαριούνται τα Θρησκευτικά; Τι δεν πάει καλά στη διδασκαλία τους στα σχολεία;
– Δεν νομίζω ότι τα παιδιά στο σχολείο βαριούνται μόνο τα Θρησκευτικά. Υπήρξα κι εγώ μαθητής και οι μνήμες μου είναι ακόμη ζωντανές. Αυτό που δεν ξέχασα ποτέ από τα σχολικά μου χρόνια είναι οι καθηγητές εκείνοι που πίστευαν σε αυτό που έκαναν, που με ζήλο και αφοσίωση πλησίαζαν το κάθε παιδί και πολύ περισσότερο φρόντιζαν να μη μιλάνε πολύ, αλλά να κάνουν πολλά. Το μάθημα των Θρησκευτικών, άλλωστε, αυτόν τον χαρακτήρα έχει. Να διαμορφώνει συνειδήσεις, προβάλλοντας έναν άλλο τρόπο ζωής.
Πιστεύω ότι το καλύτερο μάθημα για τα παιδιά δεν είναι μόνο αυτό που τους διδάσκεις από την έδρα, αλλά και με τον τρόπο της ζωής σου, με τις αρχές που εκπέμπεις στους μαθητές.
– Τώρα διδάσκετε σε σχολεία;
– Από την ημέρα της εκλογής μου έπαψα να διδάσκω σε σχολείο. Παρ’ όλα αυτά σε συνεννόηση με το υπουργείο Παιδείας και τις αρμόδιες υπηρεσίες ζήτησα και πήρα την άδεια να επισκέπτομαι τα σχολεία της Μητροπόλεώς μας. Oχι για να διδάξω ούτε για να δημιουργήσω εντυπώσεις, όπως ίσως πουν κάποιοι. Απλά πιστεύω βαθύτατα ότι ο χώρος του σχολείου έχει όλες τις προϋποθέσεις που χρειάζεται μία σωστή σχέση, μία ζωντανή μαρτυρία, ένας εναλλακτικός τρόπος να μιλήσεις γι’ αυτό το οποίο πιστεύεις. Τα παιδιά, άλλωστε, είναι πάντα οι καλύτεροι κριτές.
– Θέλετε να δημιουργήσετε στην μητρόπολή σας ένα σχολείο;
– Είναι το όραμά μου. Πιστεύω απόλυτα στην εκπαίδευση. Φρονώ πως είναι το καλύτερο αναπτυξιακό μοντέλο που θα έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάδα για τα επόμενα πενήντα χρόνια. Χρειαζόμαστε σωστό και σταθερό εκπαιδευτικό σύστημα και η Εκκλησία έχει να προσφέρει πολλά στην εκπαίδευση. Η πρότασή μου θα είναι να παντρέψουμε την τεχνολογία, την ελληνική μας παράδοση και ιστορία με τις αρχές του χριστιανισμού. Αυτό φιλοδοξώ να δημιουργήσω στη μητρόπολή μου.
Ο πολιτικός όρκος
– Οι εκλογές έφεραν αλλαγή στον κυβερνητικό συνασπισμό, με τον ΣΥΡΙΖΑ να έρχεται με… φόρα ανατροπής. Πώς βλέπετε μία πρόταση εκ μέρους της κυβέρνησης για διαχωρισμό Εκκλησίας – Κράτους;
– Κατ’ αρχήν μέχρι σήμερα δεν υπήρξε τέτοια πρόταση. Τις σχέσεις όμως Εκκλησίας – Πολιτείας τις διέπει η βασική αρχή των διακριτών ρόλων. Ισως περισσότεροι παραμένουμε στην λέξη «διακριτοί» ξεχνώντας τη μεγάλη σημασία που έχει η δεύτερη έννοια. Φρονώ πως όταν η άσκηση του ρόλου εκάστου γίνεται μέσα σε πνεύμα κοινής ωφέλειας και αμοιβαίας συνεργασίας για το καλό των συμπολιτών μας, θα συνεχίσει να εφαρμόζεται στη πράξη η ουσιαστική πνευματική και κοινωνική προσφορά της Εκκλησίας στην πατρίδα μας.
– Υπήρξαν μητροπολίτες που ετάχθησαν υπέρ του πολιτικού όρκου. Ποια η άποψή σας;
– Αυτό που θα ήθελα απλώς να επισημάνω είναι αυτό που λέει ο Ιησούς Χριστός στην Επί του Ορους Ομιλία Του: «Εστω δε ο λόγος υμών ναι ναι, ου ου. Το δε περισσόν τούτων εκ του πονηρού εστίν».
Γυρίζει προς το τραπέζι, δοκιμάζει λίγο τυρί, δείχνει άνθρωπος που δεν φοβάται να εκδηλώσει την απλότητά του, το ανθρώπινο πρόσωπό του. «Πάρτε, πάρτε παγωτό, είναι πολύ καλό» λέει, ενώ μια στιγμή αργότερα διαμαρτύρεται γιατί, επειδή κάθεται δίπλα στο παράθυρο, «κάηκε η πλάτη μου από τον ήλιο».
– Νιώθετε άνετος με τους πολιτικούς, με τους δημοσιογράφους;
– Γιατί να μην νιώθω άνετος; Ολοι πρέπει να είμαστε απλοί άνθρωποι. Δεν βλέπω τον λόγο να παίρνω μια ψεύτικη πόζα απέναντι στους ανθρώπους, όποιοι κι αν είναι αυτοί, έστω κι αν κατέχουν ένα είδος εξουσίας. Σε αυτήν την περίπτωση, η συνάντηση χάνει την αυθόρμητη χαρά της. Τη ζωή σου δεν την προβάλλεις· τη ζεις.
Η συνάντηση
Επέλεξε τη «Θέα Δηλαβέρη» στη Μεταμόρφωση (Λητούς και Απόλλωνος) που προσφέρει εντυπωσιακή πανοραμική θέα των βορειοδυτικών προαστίων της Αθήνας.
Ο ίδιος είχε από πριν φροντίσει να ενημερώσει τους ανθρώπους του εστιατορίου για την επίσκεψή μας, και στο γεύμα μας συνόδευσε ένας στενός συνεργάτης του, κληρικός.
Επιλέξαμε πράσινη σαλάτα με ξηρούς καρπούς και βινεγκρέτ, λουκουμάδες τυριών, και ποικιλίες τυριών, αλλαντικών και κρεάτων. Συνοδεύσαμε το γεύμα με Αγιωργίτικο Μπουτάρη. Λιτοδίαιτος στα πρώτα πιάτα, δεν έκρυψε την αδυναμία του στο τελευταίο: παγωτό. Δεν μου άφησε περιθώρια να… ακουμπήσω τον λογαριασμό.
Oι σταθμοί του
1976
Γεννιέται στο Μοσχάτο.
1995
Εισάγεται στη Θεολογική Αθηνών.
1996
Χειροτονείται διάκονος στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μοσχάτου.
1998
Σπουδές στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελβετία.
2001
Επιστροφή στην Ελλάδα, διάκονος στον Ι. Ν. Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου.
2004
Στις Βρυξέλλες για σπουδές.
2009
Πρωτοσύγκελλος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών όπου και ανέλαβε τη δημιουργία και τον συντονισμό του προγράμματος συσσιτίων.
2011
Επίσκοπος Διαυλείας.
2014
Εκλέγεται μητροπολίτης Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας
